Spółki kapitałowe

Temat: Spółki Kapitałowe


Spis treści:


Wiadomości podstawowe …………………………….........……………………..3

Spółka z Ograniczona Odpowiedzialnością………….........……….....................4

Cel i zakres działalności spółki
2. Powstanie spółki z o.o.
2.1. Umowa lub jednostronna czynność prawna spółki
2.2. Kapitał zakładowy
2.3. Ustanowienie władz spółki
2.4. Wpis do rejestru handlowego
3. Udziały
Prawa i obowiązki wspólników
4.1. Prawa wspólników
4.2. Obowiązki wspólników
5. Władze spółki
5.1. Zgromadzenie wspólników
5.2. Zarząd
5.3. Nadzór
6. Udział w zyskach i stratach
7. Rozwiązanie i likwidacja spółki
7.1. Rozwiązanie spółki
7.2. Likwidacja

Spółka akcyjna

Istota spółki akcyjnej
Utworzenie spółki
3. Kapitał i akcje
4. Organy spółki
4.1. Walne zgromadzenie
4.2. Rada nadzorcza
4.3. Zarząd
5. Zmiana statutu spółki i wysokości kapitału zakładowego
6. Prawa i obowiązki akcjonariuszy
6.1. Prawa akcjonariuszy
6.2. Obowiązki akcjonariuszy
7. Rozwiązanie i likwidacja spółki

Literatura




Wiadomości podstawowe


Spółka- jest prawną formą współdziałania dwóch lub większej liczby osób dla łatwiejszego osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Prawo dopuszcza również możliwość tworzenia i istnienia niektórych spółek z udziałem jednego wspólnika (spółki jednoosobowe), a także powoływania ich dla celów niegospodarczych. Spółki odgrywają bardzo istotną rolę w stosunkach gospodarczych krajów o gospodarce rynkowej. W formie spółek występuje większość przedsiębiorstw przemysłowych, handlowych, usługowych, transportowych i innych, a także banków, instytucji ubezpieczeniowych itd., w tym z reguły największe organizacje gospodarcze.

Spółka jako forma współdziałania osób znana była już w starożytności, a przepisy dotyczące spółek zawierają różne systemy prawa antycznego, z najdawniejszymi włącznie. Praktyczne potrzeby dyktowały łączenie się osób w grupy, aby w ten sposób osiągnąć zamierzony cel, najczęściej gospodarczy.

W prawie polskim można wyróżnić spółki prawa cywilnego (spółki cywilne) i spółki prawa handlowego (spółki handlowe). Kryterium tego rozróżnienia opiera się na strukturze i charakterze przepisów normujących dany rodzaj spółki.Przyjmując, zatem za punkt odniesienia stan regulacji prawnej spółek w naszym prawie, można stwierdzić, że spółkami prawa cywilnego SA te spółki, które regulują kodeks cywilny, natomiast spółkami prawa handlowego są spółki uregulowane przez przepisy kodeksu handlowego i inne ustawy.
Podział na spółki osobowe i kapitałowe, powszechnie przyjmowany w obcych systemach prawnych, nie ma nic wspólnego z podziałem osób prawnych na osoby typu korporacyjnego i fundacyjnego (zakładowego). Podział na spółki kapitałowe i osobowe opiera się na kryterium substratu ich istnienia i działalności. Jeśli mianowicie jest nim tylko substrat osobowy (wspólnicy), to są to spółki osobowe, jeśli także kapitał (substrat rzeczowy), są to spółki kapitałowe.
W konsekwencji spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną i za swoje zobowiązania odpowiadają własnym majątkiem, z wyłączeniem osobistej odpowiedzialności wspólników. W przeciwieństwie do spółek kapitałowych spółkę osobową cechuje osobista (majątkowa) odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki i osobiste prowadzenie spraw spółki. W spółce kapitałowej wspólnicy odsunięci są z reguły od bezpośredniego prowadzenia spraw spółki (należą one do zarządu) i od bezpośredniej kontroli jej działalności (wykonuje je specjalny organ spółki- rada nadzorcza lub komisja rewizyjna), zaś organem ich reprezentującym jest zgromadzenie wspólników.

W obowiązującym prawie spółkami osobowymi są spółka cywilna, jawna, komandytowa, komandytowo-akcyjna i partnerska, natomiast spółkami kapitałowymi- spółka akcyjna i spółka z ograniczona odpowiedzialnością. Ja zajmę się omówieniem spółek kapitałowych.


Spółka z Ograniczona Odpowiedzialnością

Ojczyzna spółki z o.o. SA Niemcy końca XIX w., gdzie znalazła ona swój normatywny kształt w ustawie z 20 IV 1892 r. o spółkach z ograniczona odpowiedzialnością . Regulacja spółki z o.o. znalazła się następnie w prawie austriackim (1906 r.), angielskim (1907 r.) jako private limited company, francuskim 91925 r.) i innych systemach prawnych. W Polsce spółki z o.o. uregulowano po raz pierwszy dekretem z 8 II 1919 r..
Spółka z o.o. opiera się – podobnie jak spółka akcyjna – na koncepcji zaangażowania kapitałowego wspólników i ich odpowiedzialności ograniczonej do wkładu w majątek spółki.


Cel i zakres działalności spółki.

Spółki z o.o. mogą być zawierane w celach gospodarczych przez jedna lub więcej osób, o ile ustawy nie zawierają ograniczeń.
Cel gospodarczy rozumiany jest niekiedy w nauce prawa jako cel zarobkowy, zatem celem gospodarczym spółki – wedle tego poglądu – byłoby wyłącznie prowadzenie przedsiębiorstwa zarobkowego. Inny pogląd utrzymuje natomiast, ze celem tym jest każdy cel gospodarczy, choćby nie polegał na prowadzeniu przedsiębiorstwa zarobkowego, ale np. na zawiązaniu kartelu, trustu.


2. Powstanie spółki z o.o.

Powstanie spółki z o.o. wymaga większej liczby czynności niż powstanie spółki osobowej. Należy:
· zawrzeć umowę spółki w formie aktu notarialnego
· wspólnicy musza wnieść wkłady na pokrycie kapitału zakładowego. Minimalny kapitał zakładowy spółki z o.o. wynosi 50000 i taka musi być minimalna wartość wnoszonych wkładów. Spółki z o.o., które powstały przed wejściem w życie KSH i maja niższy kapitał niż wymagany musiały do 1 stycznia 2004 uzupełnić go do 25000 do 1 stycznia 2006 do 50000.
Wkłady wspólników mogą mieć charakter pieniężny lub mogą to być wkłady niepieniężne, muszą mieć one jednak określoną wartość majątkową. Nie może być wkładem praca wspólnika lub zaświadczenie usług na rzecz spółki.
· powołanie zarządu
· powołanie rady nadzorczej lub komisji rewizyjne jeśli umowa je przewiduje
· zgłoszenie się do sądu rejestrowego i jej wpis do rejestru handlowego

2.1. Umowa lub jednostronna czynność prawna spółki

Umowa spółki powinna być- pod rygorem nieważności zawarta w formie aktu notarialnego. Akt założycielski spółki zawierać powinien następujące postanowienia obligatoryjne:
· określenie firmy i siedziby spółki
· przedmiot działalności gospodarczej
· czas trwania, jeśli spółka jest zawarta na czas określony
· wysokość kapitału zakładowego
· ilość i wysokość udziałów
· przedmiot wkładu niepieniężnego (tzw. aportu) i osobę wspólnika wnoszącego wkład oraz ilość i wysokość przyznanych w zamian udziałów
· szczególne korzyści przyznane wspólnikowi
· szczególne obowiązki wobec spółki

Inne postanowienia (tzw. postanowienia fakultatywne) aktu założycielskiego spółki moa dotyczyć spraw, których prawo nie reguluje albo wyraźnie zezwala na odmienne uregulowania przez wspólników, albo wreszcie, które tylko w akcie założycielskim mogą być skutecznie unormowane.

2.2. Kapitał zakładowy

Jest to liczbowo oznaczona kwota pieniędzy stanowiąca sumę udziałów wspólników i pierwotnego majątku spółki. Ponieważ daje on podstawę zabezpieczenia praw wierzycieli i rękojmię spłaty udzielonych spółce kredytów, nie może być swobodnie zmieniony, zwłaszcza uszczuplony w jakikolwiek sposób. Ustawowe minimum tego kapitału określają przepisy ksh. Wynosi ono obecnie 50000 złotych. Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej wartości nominalnej. Cały kapitał powinien być przez założycieli spółki objęty i wpłacony przed powstaniem spółki bądź w gotówce, bądź w formie wkładu niepieniężnego (aportu). Aportem mogą być ruchomości, nieruchomości, wierzytelności, patenty, a nawet przedsiębiorstwo jako całość. Kapitał zakładowy (jak i cały majątek spółki) stanowi podstawę odpowiedzialności spółki wobec jej wierzycieli. Wspólnicy spółki nie odpowiadają osobiście za jej zobowiązania. Kapitał ten stanowi zatem gwarancję wypłacalności spółki i podstawę zaufania ewentualnych kredytodawców.

2.3. Ustanowienie władz spółki

W sp. z o.o. sprawy zewnętrzne i reprezentacyjne wypełniają w zasadzie powołane do tego organy zwane władzami spółki. Powinny być one powołane w akcie założycielskim spółki lub w późniejszej uchwale, ale podjętej przed zarejestrowaniem spółki.

2.4. Wpis do rejestru handlowego

Obowiązkiem powołanego przez wspólników zarządu spółki jest zgłoszenie sądowi zawiązania się spółki, celem wpisania jej do rejestru handlowego. Powstanie spółki z o.o. zależy od wpisu w rejestrze handlowym, a wpis ma charakter konstytutywny. Z chwilą wpisu do rejestru handlowego spółka staję się osobą prawną.
Do wniosku o zarejestrowaniu spółki dołącza się następujące dokumenty:
· akt założycielski,
· oświadczenie zarządu spółki o wpłacie udziałów pieniężnych i zapewnienie przejścia na spółkę udziałów niepieniężnych (aportów),
· dowód ustanowienia władz spółki z podaniem ich składu osobowego,
· imienną listę wspólników z podaniem liczby i wysokości udziałów każdego z nich,
· wzory podpisów członków zarządu.
Zgłoszenie do rejestracji powinni nastąpić w terminie do 6 miesięcy od sporządzenia aktu założycielskiego spółki. Po upływie tego czasu akt traci moc wiążącą. Fakt założenia spółki powinien podąć do wiadomości Ministrowi Gospodarki - lub innego właściwego resortu.



3. Udziały

Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały. Prze udział rozumie się ogól praw i obowiązków wspólnika wynikających ze stosunku spółki. Wartość udziału może być wyrażona liczbowo w stosunku do całości kapitału zakładowego. Udział nigdy nie może być papierem wartościowym, nie musi też być o równej wartości nominalnej, w pewnych warunkach może być dzielony. Minimalna wysokość udziału wynosi 500 zł.
Zgodnie z ksh akt założycielski spółki rozstrzyga czy wspólnik może posiadać większa liczbę udziałów. Jeżeli posiada on większa liczbę udziałów, to wszystkie udziały w kapitale zakładowym powinny być równe i niepodzielne. W przypadku zastrzeżenia w akcie założycielskim tylko jednego udziału dla każdego wspólnika wysokość udziałów może być nierówna. Przenoszenie udziałów wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności.
Obrót udziałami jest swobodny. Mogą one być dowolnie zbywane, zastawiane i dziedziczone. Udziały mogą podlegać umorzeniu, czyli tzw. amortyzacji. Polega ona na zniweczeniu praw i obowiązków związanych z udziałem. Umorzenie odbywa się albo kosztem kapitału zakładowego (gdy z niego czerpie się fundusze na spłatę umorzonych udziałów), albo z czystego zysku spółki bez naruszenia kapitału zakładowego (tzw. amortyzacja samoistna). W pierwszym przypadku umorzenie wymaga zgody wierzycieli lub ich zaspokojenia, w drugim zaś nie jest potrzebne. Umorzenie udziału w spółce z o.o. jest dopuszczalne i skuteczne tylko wtedy, gdy przewiduje je akt założycielski spółki.
Spółka nie może na swój rachunek nabywać ani przyjmować w zastaw własnych udziałów. Jest to zasada podyktowana przede wszystkim ochroną wierzycieli, zasada przeciwna prowadziłaby bowiem do obniżenia kapitału zakładowego. Ponadto zakaz dopuszczalności nabywania przez spółkę własnych udziałów na swój rachunek ma przede wszystkim na celu zapewnienie stałości kapitału zakładowego i uniemożliwienie wpływania na układ głosów w zgromadzeniu wspólników przez zarząd spółki.
Zarząd spółki zobowiązany jest prowadzić księgę udziałów, do której należy wpisywać imię i nazwisko (firmę) każdego wspólnika, adres (siedzibę) oraz liczbę i wysokość jego udziałów, jak również wszelkie zmiany o osobach wspólników i posiadanych udziałach.



Prawa i obowiązki wspólników

Prawa i obowiązki wspólników w spółce z o.o. regulują przepisy kodeksu i akt założycielski spółki, ten ostatni w takim zakresie na jaki przepisy kodeksu handlowego zezwalają .

4.1. Prawa wspólników

Można je podzielić na prawa typu korporacyjnego, prawa majątkowe indywidualne, wspólne (kolektywne) i prawa mniejszości.
Do praw korporacyjnych należą:
· prawo uczestnictwa na zgromadzeniu wspólników,
· prawo głosu na zgromadzeniu wspólników,
prawo zaskarżenia uchwał,
prawo kontroli.



Prawami majątkowymi są zwłaszcza:
· prawo udziału w zysku bilansowym
· prawo uczestnictwa w podziale zlikwidowanego majątku spółki
· prawo do wynagrodzenia za dostarczone spółce świadczenia niepieniężne
· prawo zwrotu wpłat na udział w razie redukcji kapitału zakładowego, umorzenia udziałów z czystego zysku, nabycia przez spółkę własnych udziałów oraz przekształcenia spółki na spółkę akcyjną

Prawa indywidualne, wspólne i prawa mniejszości dotyczą sposobu ich wykonywania. Tak więc, prawa indywidualne wykonywane są samoistnie przez każdego wspólnika, prawa wspólne (kolektywne) wykonane są przez wspólników w formie uchwał, zaś prawa mniejszości przez wspólników posiadających co najmniej 1/10 udziałów kapitału zakładowego.

4.2. Obowiązki wspólników

· pokrycie udziału w gotówce lub aportami,
· dokonanie dopłat (wkładów), których podstawowym celem jest pomnożenie kapitału obrotowego (a nie zakładowego) spółki,
· wyrównanie ubytku w kapitale zakładowym spowodowanego bezprawną wypłatą na rzecz członków spółki .
· dokonywanie periodycznych świadczeń niepieniężnych (np. dostawy surowca), jeśli wynika to z aktu założycielskiego spółki.
· inne obowiązki np. sprawowanie zarządu, nadzoru, udział w zgromadzeniu wspólników.



5.Władze spółki

5.1. Zgromadzenie wspólników

Najwyższym organem spółki z o.o. jest zgromadzenie wspólników. Główną jego funkcją jest podejmowanie uchwał w sprawach przewidzianych przepisami kodeksu spółek handlowych i aktem założycielskim spółki.
Zgromadzenie wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością mogą być zwyczajne lub nadzwyczajne.
Zgromadzenie zwyczajne, powinno odbywać się corocznie w ciągu 6 miesięcy po upływie roku obrachunkowego.
Przedmiotem tego zgromadzenia jest:
· rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania, bilansu oraz rachunku.
zysków i strat sporządzonych przez zarząd spółki,
· podjęcie uchwały o sposobie podziału zysków lub pokrywaniu strat,
· udzielenie absolutorium (pokwitowania) władzom spółki .
· wszelkie postanowienia dotyczące roszczeń o naprawie szkody wyrządzonej przy zawiązywaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru .
· zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa oraz ustanowienie na nim prawa użytkowania
· zwrot dopłat
· nabycie i zbycie nieruchomości, chyba że akt założycielski spółki stanowi inaczej .

Kodeks spółek handlowych precyzyjnie reguluje zasady zwoływania zgromadzeń oraz sposób ich obradowania.

Zgromadzenia zwołuje zarząd, jeśli zarząd nie zwoła zgromadzenia w przewidzianym terminie, wówczas zwołać je może rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Uprawnienie to może być przyznane innym osobom w akcie założycielskim spółki. Zwołania zgromadzenia mogą się domagać osoby będące w posiadaniu 1/10 kapitału zakładowego.

Jeżeli na zgromadzeniu reprezentowany jest cały kapitał zakładowy i nikt z obecnych nie zgłasza sprzeciwu, możliwe jest podjęcie uchwały w każdej sprawie, mimo że nie była ona objęta porządkiem obrad.
Uczestnictwo w obradach może być osobiste bądź przez pełnomocników. Pełnomocnictwo powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie i dołączone do protokołu zebrania. Wspólnicy są wyłączeni od głosowania przy powzięciu uchwał dotyczących ich odpowiedzialności wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu, a także w sprawie przyznania im wynagrodzenia oraz umów i sporów między nimi a spółką.
Uchwała wspólników, powzięta wbrew przepisom lub postanowieniom aktu założycielskiego spółki, może być zaskarżona przez wytoczenie powództwa przeciwko spółce do sądu. Prawo do wytoczenia powództwa o unieważnienie uchwały (legitymację czynną) posiadają:
zarząd spółki, rada nadzorcza, komisja rewizyjna oraz poszczególni członkowie tych władz,
każdy wspólnik, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu,
wspólnik bezzasadnie nie dopuszczony do udziału w zgromadzeniu,
wspólnicy, którzy nie byli obecni na zgromadzeniu; uprawnienie takie przysługuje tylko wtedy, gdy zgromadzenie zostało zwołane w sprawach nie przewidzianych porządkiem obrad,
w przypadku pisemnego głosowania – każdy wspólnik, jeśli został pominięty w głosowaniu albo nie zgodził się na takie głosowanie, albo głosował przeciwko uchwale i po otrzymaniu wiadomości o uchwale w ciągu dwóch tygodni złożył sprzeciw.


5.2. Zarząd


Organem wykonawczym spółki z o.o. jest zarząd. Jego prawa i obowiązki określa ustawa i akt założycielski spółki, które dotyczą tak sfery wewnętrznej, jak i zewnętrznej działalności spółki. Nie jest dopuszczalne przesuniecie kompetencje zarządu na inny organ spółki.
Zarząd może być jednoosobowy lub wieloosobowy. Jest powoływany z grona wspólników lub spoza jego grona w drodze uchwały zgromadzenia wspólników. Akt założycielski może przewidywać inny sposób powoływania zarządu, np. przez rade nadzorczą. Kadencja zarządu trwa rok. Radę nadzorcza powołuje się na jeden rok, jeśli umowa spółki nie stanowi inaczej. Akt założycielski może ustanowić dłuższe kadencje. Członkowie zarządu mogą być w każdej chwili odwołani. Prawo odwołania przysługuje temu, kto zarząd powołał.
Do kompetencji zarządu należy:
administracja, czyli prowadzenie spraw spółki w granicach określonych przez prawo, akt założycielski i uchwały wspólników; funkcja ta może być wykonywana samoistnie przez każdego członka zarządu; gdy chodzi o udzielenie prokury, uchwała zarządu musi być jednomyślna;
reprezentacja cywilnoprawna spółki, obejmująca wszelkie czynności sądowe i pozasądowe związane z prowadzeniem jakiegokolwiek przedsiębiorstwa.



5.3.Nadzór

Kontrole nad działalnością spółki sprawuje każdy wspólnik. Jednak z aktu założycielskiego spółki lub ustawy może wynikać obowiązek ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej albo tych organów łącznie.
Indywidualne prawo kontroli polega na tym, że każdy wspólnik spółki z o.o. ma prawo przeglądać księgi i dokumenty spółki, sporządzać na własny użytek bilans i żądać od zarządu wyjaśnień.
Rada nadzorcza jest organem fakultatywnym. Obligatoryjne ustanowienie tego organu nadzoru kodeks przewiduje wówczas, gdy kapitał zakładowy przekracza kwotę 500000 złotych. Rada nadzorcza składa się z przynajmniej 3 osób, wybieranych uchwałą wspólników na jeden rok. Członkami rady nadzorczej nie mogą być członkowie zarządu, likwidatorzy oraz pracownicy spółki zajmujący stanowiska głównego księgowego. Radcy prawnego, kierownika zakładu lub inne, podlegające bezpośrednio członkowi zarządu.
Podstawową funkcja rady nadzorczej jest stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich gałęziach przedsiębiorstwa. Szczególnie bada ona bilans oraz rachunek zysków i strat zarówno pod względem rachunkowym, jak i faktycznym. Bada ona również sprawozdania zarządu oraz jego propozycje, co do podziału zysków i strat. Sprawozdanie z tego badania rada nadzorcza składa zgromadzeniu wspólników na dorocznym jego zebraniu.
Komisja rewizyjna jest również organem fakultatywnym. Jej obligatoryjne istnienie przewidziane jest wówczas, gdy kapitał zakładowy spółki przekracza 500000 złotych i wspólników jest więcej niż 25. skład, sposób powoływania i odwoływania członków komisji rewizyjnej, wygasanie mandatów, podejmowanie uchwał itp. są podobne jak w radzie nadzorczej. Stąd też obowiązują w odniesieniu do tego organu te same przepisy. Zasadnicza różnicą jest to, że zadaniem komisji rewizyjnej jest badanie przede wszystkim sfery finansowej działalności spółki.


Powołanie biegłych rewidentów reguluje ksh. Są oni mianowicie ustanowieni przez sąd rejestrowy na żądanie wspólnika lub wspólników posiadających przynajmniej 1/10 kapitału zakładowego.Rewidenci są zobowiązani zbadać rachunkowość oraz działalność spółki.W tym celu mają prawo żądać wyjaśnień od członków zarządu, przeglądać księgi i dokumenty, badać kasę, zapasy towarów i papierów wartościowych oraz żądać innej potrzebnej pomocy. Rewidenci składają swoje sprawozdanie sądowi rejestrowemu, który przesyła jego odpis żądającemu zbadania rachunkowości oraz działalności spółki, zarządowi i radzie nadzorczej lub komisji rewizyjnej. Koszty badania rachunkowości oraz działalności spółki ponosi żądający



6. Udział w zyskach i stratach

Wspólnik spółki z o.o. co do zasady nie odpowiada za jej zobowiązania nie uczestniczy także w stratach ponoszących przez spółkę. Aby uzyskał udział w zysku muszą zostać spełnione dwa warunki:
· spółka musi mieć zysk w danym roku obrotowym,
· walne zgromadzenie musi przeznaczyć uchwałą cześć lub całość zysku co do podziału pomiędzy wspólników.

Kwota wypłacana wspólnikowi tytułem udziału w zysku określona jest jako dywidenda. Jest ona opodatkowana.
Dywidenda ustalona jest proporcjonalnie do wysokości udziałów w spółce chyba, że umowa spółki stanowi inaczej.



7. Rozwiązanie i likwidacja spółki

7.1. Rozwiązanie spółki

Rozwiązanie spółki powodują następujące czynności:
· zaistnienie warunków przewidzianych w umowie spółki,
· w wyniki jednomyślnej uchwały wspólników,
· ogłoszenie upadłości spółki,
· śmierć wspólnika chyba że umowa spółki przewiduje wstępnie spadkobierców lub pozostali wspólnicy postanowią, że spółka ma trwać nadal pomiędzy nimi, nie może jednak dojść do sytuacji że w spółce pozostanie tylko jeden wspólnik,
· prawomocne orzeczenie sądu rozwiązujące spółkę z ważnych powodów
· wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub osobistego wierzyciela wspólnika, który uzyskał zajęcie przysługujących wspólnikowi praw.

7.2. Likwidacja

Rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia jej z rejestru, musi być ona jednak poprzedzona likwidacją spółki. Likwidacja polega na zakończeniu bieżących interesów spółki. Likwidację prowadzą likwidatorzy, którymi są wspólnicy. Likwidacji nie przeprowadza się w przypadku upadłości spółki gdyż wówczas jest przeprowadzona prze syndykat.
Członkowie zarządu na mocy ksh mogą ponosić osobistą i solidarną odpowiedzialność za zobowiązania tej spółki. Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, mogą oni jednak zwolnić się od tej odpowiedzialności udowadniając że we właściwym czasie zgłosili wniosek o ogłoszenie upadłości lub o otwarcie postępowania układowego .



III. Spółka akcyjna


Istota spółki akcyjnej

Swymi początkami spółka akcyjna sięga XV wieku i banków organizowanych na terenie dzisiejszych Włoch. Jej prototypem była najpotężniejsza w historii kompania handlowa, mianowicie angielska Kompania Wschodnioindyjska założona w 1600 roku, oraz jej główna konkurentka w krajach Dalekiego Wschodu – holenderska Kompania Wschodnioindyjska założona w 1602 roku. Spółkami akcyjnymi były także inne wielkie towarzystwa handlowe, powoływane w tamtych czasach dla eksploatacji bogactw odkrywanych krajów zamorskich.

W polskim prawie spółka akcyjna może być zawiązana w każdym celu prawnie dozwolonym zarówno gospodarczym, jak i niegospodarczym. Spółka akcyjna jest rozwiniętą formą spółki kapitałowej. Jej znaczenie w krajach o rozwiniętej i ustabilizowanej gospodarce rynkowej jest ogromne. W prawno – organizacyjnej postaci spółki akcyjnej prowadzą działalność największe organizacje gospodarcze – przedsiębiorstwa przemysłowe, handlowe i transportowe, banki, towarzystwa ubezpieczeniowe i telekomunikacyjne, linie żeglugowe i lotnicze itd. Podstawową cechą spółki akcyjnej jest wyłącznie majątkowy charakter stosunków między nią samą a udziałowcami. Członkostwo w spółce akcyjnej jest na ogół anonimowe, ponieważ akcje są z reguły wystawiane na okaziciela – nie bez powodu francuska nazwa spółki brzmi societe anonyme.

Spółka akcyjna jest osobą prawną, w której dominującą rolę odgrywa element majątkowy w postaci kapitału. Element ludzki ma znaczenie marginesowe. Decyzje podejmowane przez zgromadzenie wspólników w głosowaniach zależą od liczby akcji, jakimi dysponują wspólnicy popierający daną opcję, nie zaś od liczby wspólników. Decyduje więc większość kapitałowa, nie osobowa, podobnie jak w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Ponieważ w spółce akcyjnej związek akcjonariuszy ze spółką jest luźny i indywidualność akcjonariuszy jest w zasadzie dla spółki obojętna, istnieje potrzeba prawnej ochrony nie tylko wierzycieli, ale i samych wspólników.

Utworzenie spółki

Spółkę akcyjną mogą utworzyć osoby fizyczne i prawne, przy czym prawo nie ustanawia żadnego ogólnego kryterium, co do ich liczby, a także, co do rodzaju osób prawnych. Możliwe jest też utworzenie spółki przez jedną osobę, w takim jednak przypadku założycielem nie może być jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Kodeks spółek handlowych nie przewiduje tez ograniczeń, co do celu utworzenia spółki akcyjnej, stąd tez spółka może być powołana zarówno dla prowadzenia działalności gospodarczej, – co w praktyce jest regułą – jak i dla realizacji innych celów. Proces tworzenia spółki akcyjnej przechodzi przez dwa etapy. Pierwszy z nich prowadzi do powstania spółki akcyjnej w organizacji, drugi kończy się powstaniem właściwej spółki akcyjnej, wyposażonej w osobowość prawną. Konstytuowane elementy spółki akcyjnej stanowią: zawarcie umowy spółki, przyjęcie statutu, zgromadzenie kapitału, wybór organów spółki, zarejestrowanie.


Zasadnicze znaczenie w procesie tworzenia spółki ma podpisanie statutu. Osoby podpisujące statut są założycielami spółki. Statut spółki akcyjnej winien być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Statut powinien określać:
· firmę i siedzibę spółki,
· przedmiot działalności spółki,
· czas trwania spółki, jeśli jest ograniczony,
· wysokość kapitału zakładowego oraz kwotę wpłaconą przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału zakładowego,
· wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela,
· liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów,
· nazwiska i imiona albo firmy założycieli,
· liczbę członków zarządu i rady nadzorczej, albo przynajmniej minimalna i maksymalną liczbę członków tych organów, a nadto podmiot uprawniony do ustalania ich składu,
· dokładna, albo przynajmniej przybliżoną wielkość kosztów poniesionych lub obciążających spółkę w związku z jej utworzeniem,
· pismo do ogłoszeń, gdy spółka zamierza dokonywać ogłoszeń poza Monitorem Sądowym i Gospodarczym.

Statut może zawierać postanowienia odmienne niż przewiduje ustawa tylko wówczas, gdy ustawa wyraźnie na to pozwala. Natomiast dopuszczalne jest wprowadzenie do statutu różnorakich dodatkowych postanowień. Nie dotyczy to jednak przypadków, gdy z ustawy wynika, że uregulowanie ustawowe danej sprawy jest wyczerpujące, a także, gdy dodatkowe postanowienie jest sprzeczne z naturą spółki akcyjnej lub dobrymi obyczajami. Statut zaczyna obowiązywać w chwili zawiązania spółki, do czego dochodzi w momencie objęcia wszystkich akcji.

Założyciele mają swobodę wyboru firmy (nazwy spółki), która w zasadzie nie podlega żadnym ograniczeniom. Kodeks wymaga jedynie, by znalazło się w niej dodatkowe oznaczenie „spółka akcyjna”. W obrocie spółka może się posługiwać skrótem „S.A”.

W ciągu 6 miesięcy od daty sporządzenia statutu zarząd ma obowiązek zgłosić zawiązanie spółki do sądu rejestrowego w celu wpisania jej do rejestru przedsiębiorców w krajowym rejestrze sądowym. Wniosek o zarejestrowanie spółki podpisują wszyscy członkowie zarządu. Wniosek powinien obejmować informacje składające się na obraz spółki i ważne dla jej oceny, z których większość zawarta jest w statucie.

Z chwilą zarejestrowania spółka akcyjna uzyskuje osobowość prawną. Rejestracja kończy proces tworzenia spółki.
W okresie między zawiązaniem a zarejestrowaniem spółka akcyjna, podobnie jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, ma postać spółki w organizacji.


Kapitał i akcje

Rozpoczęcie działalności przez spółkę akcyjną jest ściśle związane ze zgromadzeniem kapitału, zwanego kapitałem zakładowym. Wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie kapitału zakładowego stanowi jedną z przesłanek spółki akcyjnej.
Kapitał zakładowy w spółce akcyjnej powinien wynosić co najmniej 500 000 złotych. Statut spółki może tez początkowo nie ustalić dokładnie wysokości kapitału zakładowego, lecz określać jego minimalną i maksymalną wysokość. W takim przypadku do zawiązania spółki jest konieczne objęcie przez akcjonariuszy takiej liczby akcji, których łączna wartość nominalna jest równa lub wyższa od minimalnej ustawowej wysokości kapitału zakładowego, to znaczy 500 000 złotych. Po objęciu akcji, a przed zgłoszeniem spółki do rejestru, zarząd składa w formie aktu notarialnego oświadczenie o wysokości objętego kapitału zakładowego oraz o dookreśleniu wysokości kapitału w statucie. Ustalona ostatecznie w statucie wysokość kapitału zakładowego winna być zgodna z treścią tego oświadczenia.

Kapitał zakładowy jest pokrywany przez wspólników. Pokrycie stanowią wnoszone przez nich do spółki wkłady. Wkłady maja postać wkładów pieniężnych lub wkładów niepieniężnych. Wkładami niepieniężnymi są przedmioty o wartości majątkowej: nieruchomości, maszyny, środki transportowe, komputery itd.
W zamian za wnoszone do spółki wkłady wspólnicy otrzymują akcje. Akcja jest dokumentem, papierem wartościowym, wyrażającym wniesiony do spółki wkład i legitymującym jej właściciela jako członka spółki.
Akcje mają ustaloną w statucie i oznaczoną w tekście dokumentu wartość nominalną. Nie może ona być niższa niż 1 złoty. Wartość nominalna wszystkich akcji jest jednakowa. Akcjonariusze zobowiązują się wpłacić na pokrycie akcji ustalona cenę (cenę emisyjną), która może być równa cenie nominalnej lub wyższa. Natomiast nie mogą oni obejmować akcji po cenie niższej od ceny nominalnej.


Organy spółki

4.1.Walne zgromadzenie

Walne zgromadzenie jest w spółce kapitałowej – a więc zarówno w spółce akcyjnej, jak i w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością – organem uchwałodawczym. Do jego zadań należy podejmowanie uchwał w sprawach przewidzianych w kodeksie spółek handlowych i innych przepisach oraz w statucie spółki.
Zwyczajne walne zgromadzenie powinno się odbyć w ciągu sześciu miesięcy po upływie roku obrotowego. Przedmiotem takiego corocznego zgromadzenia winno być rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy, podjecie uchwały o podziale zysku albo pokryciu straty i udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków. Oprócz zwyczajnego walnego zgromadzenia mogą być w razie potrzeby zwoływane zgromadzenia nadzwyczajne.
Walne zgromadzenie zwołuje zarząd, z własnej inicjatywy lub na żądanie uprawnionych organów lub akcjonariuszy.



1.2. Rada nadzorcza

Rada nadzorcza – indywidualny nadzór wspólników nad zarządzaniem i działalnością spółki. Rada nadzorcza składa się z co najmniej trzech członków, kodeks nie zakreśla natomiast górnej granicy liczebności rady, ustala ją statut lub uchwała walnego zgromadzenia. Członków rady nadzorczej powołuje i odwołuje walne zgromadzenie, chyba, że statut przewiduje inny sposób powoływania i odwoływania. Na wniosek akcjonariuszy reprezentujących co najmniej jedną piątą część kapitału zakładowego wybór rady nadzorczej przez najbliższe walne zgromadzenie powinien być dokonany w drodze głosowania oddzielnymi grupami – nawet gdy statut przewiduje inny sposób powołania rady nadzorczej.
Posiedzenia rady nadzorczej zwołuje przewodniczący w miarę potrzeb, jednak nie rzadziej niż trzy razy w roku obrotowym. Przewodniczący powinien tez zwołać posiedzenie na żądanie zarządu lub członka rady nadzorczej. Rada nadzorcza może podejmować uchwały, jeżeli wszyscy członkowie zostali zaproszeni, a w posiedzeniu bierze udział co najmniej połowa z nich.
Do kompetencji rady nadzorczej należy zaliczyć:
· sprawowanie stałego nadzoru nad działalnością spółki,
· dokonywanie oceny sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,
· podejmowanie decyzji o zawieszeniu członka zarządu i delegowaniu do sprawowania jego zadań członka rady nadzorczej,
· zwoływanie walnego zgromadzenia w przypadkach przewidzianych ustawą,
· wytoczenie powództwa o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia lub uznanie uchwały za nieważną.

4.3.Zarząd

Zarząd – jest organem kierującym sprawami spółki i reprezentującym spółkę na zewnątrz. Prawo reprezentowania spółki, czyli składania w jej imieniu oświadczeń woli, odnosi się zarówno do zawierania umów i dokonywania jednostronnych czynności prawnych w sprawach cywilnych, jak i składnia oświadczeń w sprawach administracyjnych, podatkowych itd. Zakres reprezentacji nie może być w statucie ograniczony.
Sposób powoływania i odwoływania członków zarządu spółki akcyjnej może regulować statut. Jeśli nie zawiera on postanowień w tej mierze, członkowie zarządu są powoływani i odwoływani przez radę nadzorczą.
Zarząd może być jednoosobowy lub wieloosobowy, przy czym kodeks nie ogranicza liczby jego członków. Funkcje członków zarządu mogą być powierzone zarówno akcjonariuszom, jak i osobom spoza ich grona. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, o sposobie prowadzenia spraw spółki i podziale zadań decyduje statut, a w braku odpowiednich postanowień członkowie są uprawnieni i zobowiązani prowadzić sprawy spółki wspólnie.
Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów, chyba, że statut stanowi inaczej. Statut może też przewidywać, że w razie równości głosów decyduje głos prezesa. Zarząd może podejmować uchwały, jeżeli wszyscy członkowie zostali prawidłowo powiadomieni o posiedzeniu.
Bez zgody spółki członek zarządu nie może zajmować się interesami konkurencyjnymi wobec spółki, ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej lub osobowej. Nie może też być wspólnikiem konkurencyjnej spółki kapitałowej posiadającym 10% lub więcej udziałów albo akcji bądź uprawnionym do powołania członka zarządu tej spółki.

5. Zmiana statutu spółki i wysokości kapitału zakładowego.

Zmiana statutu spółki akcyjnej wymaga uchwały walnego zgromadzenia i wpisu do rejestru. Uchwała w tym przedmiocie może być podjęta jedynie kwalifikowaną większością trzech czwartych oddanych głosów, chyba, że statut przewiduje jeszcze surowsze warunki. Zgłoszenie zmiany statutu do sądu rejestrowego winno nastąpić w ciągu trzech miesięcy od dnia podjęcia uchwały, wyjątkiem zmian dotyczących podwyższenia kapitału zakładowego. W tym ostatnim przypadku kodeks przewiduje termin sześciu miesięcy. Uchybienie terminowi zgłoszenia zmiany statutu do rejestru, a także prawomocne orzeczenie sądu odmawiające zarejestrowania powoduje, że zmiana nie dochodzi do skutku. Wpis do rejestru ma charakter konstytutywny, a więc dopiero z tą chwilą zmiana uzyskuje moc prawną.
Zmiana statutu wymaga zawsze zmiana wysokości kapitału zakładowego spółki – jego podwyższenie lub obniżenie.
Zwykle podwyższenie kapitału zakładowego może nastąpić dopiero po wpłaceniu co najmniej dziewięciu dziesiątych dotychczasowego kapitału. Do podwyższenia kapitału dochodzi w drodze emisji nowych akcji lub podwyższenia wartości nominalnej dotychczasowych akcji. Do podwyższenia kapitału zakładowego stosuje się odpowiednio przepisy regulujące obejmowanie akcji i pokrycie kapitału przy zawiązaniu spółki.
Obniżenie kapitału zakładowego spółki może nastąpić przez zmniejszenie wartości nominalnej akcji, przez połączenie akcji lub przez umorzenie części akcji. Nie może spowodować zejścia poniżej dolnej granicy kapitału określonej przepisami
( 500 000 złotych), ani dolnej granicy wartości nominalnej akcji.


6. Prawa i obowiązki akcjonariuszy

6.1. Prawa akcjonariuszy

Prawa akcjonariuszy obejmują m.in. prawo:
uczestnictwa w spółce akcyjnej,
czynnego uczestnictwa w walnym zgromadzeniu,
wybieralności do zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej i innego organu spółki,
udziału w zysku rocznym (dywidendzie),
poboru akcji nowej emisji,
udziału w kwocie likwidacyjnej

6.2. Obowiązki akcjonariuszy

Do obowiązków akcjonariuszy należy m.in.:
wniesienie pełnego wkładu na akcje ( wpłaty powinny być dokonywane równomiernie na wszystkie akcje),
akcjonariusz nie może potrącać wierzytelności, jakie ma w stosunku do spółki, z wpłat na poczet akcji,
do momentu zarejestrowania spółki akcjonariusze są zobowiązani do opłacania wartości nominalnej objętych akcji gotówkowych,
poza obowiązkiem wpłaty całej kwoty akcyjnej, akcjonariusz może być – z mocy statutu – zobowiązany do innych jeszcze powinności, np. obowiązku periodycznych świadczeń pieniężnych.

7. Rozwiązanie i likwidacja spółki

Rozwiązanie spółki powodują:
· przyczyny przewidziane w statucie,
· uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby za granicę,
· ogłoszenie upadłości spółki,
· inne przyczyny przewidziane przepisami, na przykład rozwiązanie spółki przez sąd wskutek nieusunięcia istotnych braków przy założeniu spółki; połączenie się spółek (fuzja).

Prawomocne orzeczenie sądu, uchwała walnego zgromadzenia lub inna z wymienionych wyżej przyczyn, powodują otwarcie likwidacji spółki. Likwidacja jest postępowaniem zmierzającym do zakończenia działalności i istnienia spółki. Likwidacja unormowana przepisami kodeksu spółek handlowych nie jest prowadzona w przypadku upadłości spółki. Do rozwiązania spółki wiedzie wówczas postępowanie upadłościowe.

Likwidację prowadzi się pod dotychczasową firmą spółki z dodaniem oznaczenia
„w likwidacji”. Spółka zachowuje osobowość prawną. Likwidatorami są członkowie zarządu, chyba ze statut lub uchwała walnego zgromadzenia stanowią inaczej. Na wniosek części akcjonariuszy, reprezentujących przynajmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego, sąd może ustanowić jednego lub dwóch dodatkowych likwidatorów. Sąd może też z ważnych powodów odwołać likwidatorów i powołać innych. Otwarcie likwidacji likwidatorzy zgłaszają do sądu rejestrowego.


Literatura:

1) K.Kruczalak, "Prawo handlowe. Zarys wykładu", Wydawnictwo Prawne
LexisNexis, Warszawa 2004
2) J.Jecyszyn, C.Kosikowski, "Podstawy prawa gospodarczego",
Wydawnictwo Prawne LexisNexis, Warszawa 2004
3) J.Kufel, W.Siuda, "Prawo gospodarcze dla ekonomistów", Scriptus,
Poznań 2001
4) Praca zbiorowa, "Przewodnik po biznesie", Ośrodek Doradztwa i
Szkolenia, Warszawa - Jaktorów 2002
5) J. Olszewski, „Prawo gospodarcze kompendium”, Wydawnictwo C.H. BECK, Warszawa 2002