Problematyka bezrobocia

Scharakteryzuj problematykę bezrobocia w Polsce od 1989 r

Bezrobocie stanowi jeden z najtrudniejszych problemów społeczno-gospodarczych. Jest od dawna przedmiotem zainteresowania socjologów i psychologów, ponieważ na swoje następstwa jest poważnym problemem społecznym. Socjologowie i psychologowie skupiają dużą uwagę na konsekwencje tego zjawiska.
Bezrobocie występuje wówczas, gdy liczba osób poszukujących pracy jest większa niż liczba ludzi zdolnych do pracy, chcących pracować i akceptujących istniejący poziom wynagrodzeń. Bezrobocie w Polsce zbliżyło się do 3 mln. osób, tj. 16% ludności aktywnej zawodowo.
W Polsce do 1989 roku nie występowało jawne bezrobocie.
Problem stanowił nie nadmiar chętnych do pracy, lecz ich niedobór. Transformacja gospodarki, która rozpoczęła się w 1990 roku doprowadziła do drastycznych zmian na rynku pracy. Zmiana charakteru rynku pracy wyrażała się gwałtownym wzrostem liczby bezrobotnych, oraz spadkiem liczby zatrudnionych.
Pojawienie się bezrobocia było przewidywane przez twórców reformy, lecz nawet ich, zaskoczyła skala zjawiska. W pierwszym okresie miało ono szokowy charakter.
O zmniejszeniu liczby pracujących w gospodarce narodowej zadecydowały przede wszystkim procesy zmian własnościowych, restrukturyzacja niektórych dziedzin gospodarowania, przeobrażenia organizacyjne w przedsiębiorstwach oraz zmian w stosowanej technice i technologii.
Jako przyczyny powstania bezrobocia w 1989 roku podaje się także czynniki koniunkturalne, załamanie się eksportu do krajów byłego bloku wschodniego oraz błędy w realizowanej polityce gospodarczej.
W wyniku tych procesów nastąpił wzrost liczby osób pozostających bez pracy oraz spadek liczby pracujących w sektorze publicznym. W ciągu dwóch pierwszych lat (1990-1991) liczba bezrobotnych przyrastała w tempie przekraczającym średnio 1 mln osób rocznie, osiągając w końcu 1991 r. poziom 2,2 mln osób. Stopa bezrobocia wyniosła wówczas 11,8 %. Kolejne lata ( 1992-1993) charakteryzowały się dalszym wzrostem liczby bezrobotnych, chociaż w wolniejszym tempie.
Pierwsze symptomy poprawy sytuacji na rynku pracy odnotowano w 1994 roku. W końcu 1994 roku liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy wyniosła 2.838 tys. osób, tj. o 52 tys. osób mniej w porównaniu do stanu końca 1993 roku. W następnych latach tendencja spadkowa liczby bezrobotnych utrzymała się. Według stanu w końcu 1996 roku liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy wyniosła 2.359 tys, osób, natomiast z końcem roku 1997 r. liczyła 1826 tys. Należy podkreślić, ze spadek liczby bezrobotnych odnotowany w 1997 roku był prawie 2-krotnie wyższy od spadku w 1996 roku, gdzie wyniósł 269 tys. osób. Rok 1997 był pierwszym od siedmiu lat rokiem, w którym liczba bezrobotnych spadła poniżej 2 mln osób.
Spadek bezrobocia w latach 1994-1998 był wynikiem przede wszystkim wysokiego tempa rozwoju gospodarczego, ale jednocześnie zmian w obowiązujących przepisach dotyczących zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu oraz zahamowania procesów restrukturyzacji wielu branż i sektorów gospodarki. Głównym obszarem absorpcji siły roboczej stał się sektor prywatny, który w końcu 1990 r. zatrudniał 49%, a w końcu 1994 r. już ok. 60,6% pracujących
W końcu grudnia 2000 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych przekroczyła 2,7 mln, a stopa bezrobocia 15%.
W roku 2001 nastąpiło dalsze pogorszenie sytuacji na rynku pracy, stopa wyniosła 16,4% i zbliżyła się do niechlubnego rekordu z 1993 roku.
PRZYCZYNY BEZROBOCIA
Przyczyną dużego wzrostu bezrobocia stała się recesja ekonomiczna, a także wprowadzenie nowych technologii, oszczędzając pracę ludzką, niedostosowanie kwalifikacji osób poszukujących pracy do tych technologii, restrukturyzacja przemysłu, zmiany w organizacji pracy. Obecnie w procesach produkcji większość stanowisk pracy zastępowana jest przez pracę komputerów i maszyn, w związku z tym liczba miejsc pracy została znacznie ograniczona.
Za główną przyczynę bezrobocia w Polsce uważa się nałożenie nowych stosunków rynkowych na starą strukturę gospodarczą i rządzącą w niej mechanizacji. Związane z tymi czynnikami ograniczenia tych zjawisk pracy utrudnia zmniejszanie bezrobocia i czyni je zjawiskiem trwałym. Przyczynami bezrobocia są również, ograniczenia produkcji, likwidacja niektórych gałęzi przemysłu, trudności mieszkaniowe, przenoszenie zakładów do innego regionu, itp.
Skutkami bezrobocia dla większości ludzi są: pogorszenie standardu życia, problemy z zagospodarowaniem wolnego czasu, izolacja społeczna, ograniczenie lub zaniechanie uczestnictwa w życiu kulturalnym i politycznym. Towarzyszy temu dyskomfort psychiczny, polegający często na poczuciu bezsilności. Następstwem trudności finansowych jest pozbawienie możliwości nabywania dóbr. Skutkiem bezrobocia jest także wzrost przestępczości i pogłębiający się niedostatek. Bezrobocie ma ujemne skutki dla społeczeństwa.
Są nimi duże koszty świadczeń socjalnych, niewykorzystane zdolności do pracy, poczucie zagrożenia utratą pracy ludzi zatrudnionych i zwiększenie się zjawisk niepożądanych np. alkoholizm, narkomania, kradzież, samobójstw, przestępczość.
Bezrobocie w Polsce można nazwać zjawiskiem masowym, ponieważ ciągle ono wzrasta.
Wielu ludzi codziennie traci prace i niema szansy zdobycia nowej.
Politycy obiecują, że znajdą sposoby przeciwdziałające bezrobociu (szczególnie przed wyborami), jednak są to tylko słowa, które nie zmieniają się na czyny. W dzisiejszych czasach, przy tak dużym bezrobociu panuje „rynek pracodawcy”, a nie „rynek pracownika”.
SKUTKI EKONOMICZNE BEZROBOCIA
Zgodnie z prawem, okresy, w których poziom bezrobocia jest wysoki, to okresy, w których faktyczny poziom PNB (produkt narodowy brutto) spada poniżej jego poziomu potencjalnego. Wysokiemu poziomowi bezrobocia towarzyszy wysoki poziom produktu, którego wytworzenie zaniechano-zupełnie tak samo jak gdyby tę właśnie ilość zmarnotrawionych, nie wytworzonych samochodów, środków żywności i budynków po prostu utopiono.
Straty ponoszone w okresach wysokiego bezrobocia to największe udokumentowane marnotrawstwo we współczesnej gospodarce.
Są one wielokrotnie większe od szacowanych strat wynikających z nieefektywności w następstwie monopolu czy też marnotrawstwa wywołanego stosowaniem ceł i kontyngentów w wymianie zagranicznej.
SKUTKI SPOŁECZNE BEZROBOCIA
Bez względu na to, jak wysokie są ekonomiczne skutki bezrobocia, rachunek strat w dolarach nie odzwierciedla właściwie i w pełni szkód ludzkich, społecznych i psychicznych, jakie niosą za sobą okresy trwale utrzymującego się bezrobocia przymusowego.
Z badań wynika, że bezrobocie prowadzi do deterioracji zdrowia zarówno psychicznego jak i fizycznego.
Jeden z badaczy tego przedmiotu, dr Hawey Breuner, szacuje, że utrzymujący się wzrost stopy bezrobocia o jeden procent prowadziłby do liczby przedwczesnych zgonów wynoszącej 37000.
Badania dowodzą, że niedobrowolne pozostawienie bez pracy, to dla wielu ludzi sytuacja o wysokim oddziaływaniu traumatycznym.
RODZAJE BEZROBOCIA
1. bezrobocie frykcyjne - jest rezultatem ruchu zatrudnionych na rynku pracy: ludzie zmieniają zawód, pracę, przeprowadzają się do innych miejscowości i pozostają krótko na rynku pracy. to bezrobocie występuje w każdej gospodarce, nawet w warunkach pełnego zatrudnienia. Jest ono korzystne dla gospodarki, gdyż umożliwia znalezienie w krótkim czasie pracowników.
2. bezrobocie koniunkturalne - pojawia się wówczas, gdy następuje spadek popytu, produkcji i aktywności gospodarczej.
3. bezrobocie strukturalne - wynika z nieaktywności struktury podaży siły roboczej i popytu na nią, na rynku pracy. Wynikać może z szybkich zmian strukturalnych zachodzących w gospodarce, za którymi nie nadąża szkolnictwo zawodowe i ogólne. Bezrobocie strukturalne występuje wówczas, gdy zasoby kapitałowe są nie wystarczalne dla zatrudnienia zasobów pracy.
4. bezrobocie technologiczne - wynika z postępu technicznego automatyzacji i mechanizacji procesów wytwórczych, które mają charakter praco-oszczędny. Pojawia się ono, gdy tempo wzrostu gospodarczego jest niskie, a inwestycje mają charakter modernizacyjny, prowadzą do wzrostu i unowocześnienia produkcji przy spadku zatrudnienia.
5. bezrobocie sezonowe - jest efektem wahań aktywności gospodarczej w różnych porach roku, spowodowanych warunkami klimatycznymi
6. bezrobocie cykliczne - powstaje na skutek spadku zagregowanego popytu w gospodarce
SPOSOBY WALKI Z BEZROBOCIEM W POLSCE
Sposobów zwalczania jest niewiele. jednak to czy człowiek znajdzie zatrudnienie w dużym stopniu zależy od niego samego.
Ważnym elementem jest pozytywne nastawienie psychiczne do tego aby znaleźć pracę.
O interesy pracowników musi zadbać państwo, czyli Rząd RP.
Rząd powinien starać się ograniczyć bezrobocie i w niemniejszym stopniu, powinny to zrobić samorządy lokalne (ważna jest współpraca tych dwóch organów).
Działania rządu:
- upust w podatkach dla pracowników uruchamiających nowe stanowiska pracy
- uznanie całości lub części obowiązkowej składki na ZUS jako podatku od wartości dodanej pracy
- stworzenie systemu bardziej elastycznego kształcenia
- ograniczenie biurokracji związanej z otwieraniem nowych firm
- wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw
- zwolnienie z płatności VAT przy eksporcie
- skracanie czasu pracy
Działania samorządów:
- przyciąganie kapitału (głównie zagranicznego)
- stawianie na małe i średnie przedsiębiorstw oraz współpraca z lokalnymi przedsiębiorcami
- stwarzanie dogodnych warunków do rozwoju firm (głównie małych) na swoim terenie
- mądre korzystanie z unijnych dotacji (np. PHARE)
- walka z wyjazdem ludzi na Zachód powinna przybrać w konkretnym wymiarze:
to nie robotnicy powinni wyjeżdżać do Niemiec, tylko zakłady z udziałem zachodniego kapitału powinny instalować się w Polsce
- uruchamianie robót publicznych
Działania bezrobotnych:
- chętnie korzystać z kursów kwalifikacyjnych
- uczyć się nowego zawodu (brak pracy dla osób niewykwalifikowanych)
PRZYCZYNY BEZROBOCIA:
- likwidacja gałęzi przemysłu np. górnictwa
- zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi
- ograniczania produkcji
- brak aktualnych informacji o miejscach pracy
- trudności mieszkaniowe
- przeniesienie firm do innego rejonu
- nie dostosowanie do potrzeb rynku (wykształcenia pracowników)
Skutki bezrobocia:
- niewykorzystany, nieproduktywny potencjał ludzki
- znaczne koszty materialne związane z utrzymaniem bezrobotnych oraz służb zajmujących się ich problemami i obsługą
- spadek dochodów rodzin, rozszerzenie się społecznych kręgów ubóstwa np. nie korzystne zmiany ilości spożywczych artykułów żywnościowych
- degradacja psychiczna i moralna osób pozostających bez pracy ( poczucie beznadziejności, pesymizm, uczucie społecznej bezużyteczności)
- zjawiska patologii społecznej
Zapobieganie zwiększeniu się bezrobocia :
- udostępnienie terenów pod działalność gospodarcza
- kojarzenie inwestorów kapitałowych z kontrahentem gminnym
- prowadzenie promocji posiadanych nieruchomości
- pomoc firmom zwiększającym zatrudnienie w gminie
- ułatwienia dla tworzących się zakładów produkcyjnych, handlowych i usługowych

Bezrobocie w Polsce charakteryzuje się pewnymi specyficznymi cechami;
- dotyczy głównie obszarów wiejskich i małomiasteczkowych, w mniejszym stopniu dużych miast. Udział procentowy bezrobotnych zamieszkałych na wsi kształtuje się obecnie na poziomie 50%.
- ponad 60% ogółu populacji bezrobotnych stanowią kobiety.
- młodzież w wieku od 18-24 lat stanowi 1/3 bezrobotnych.
- zrasta udział bezrobocia długookresowego, prawie 50% bezrobotnych pozostaje bez pracy ponad 12 miesięcy
- wysoki odsetek bezrobotnych z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym
- poziom wykształcenia ma istotny wpływ na szansę uzyskania zatrudnienia. obecnie tylko 1,75% bezrobotnych ma wykształcenie wyższe, natomiast 70% podstawowe lub zawodowe
- trudna sytuacja absolwentów szkół, zwłaszcza policealnych, zawodowych i średnich zawodowych mają trudności z pozyskaniem i utrzymaniem pierwszej pracy
We współczesnej Polsce walka z bezrobociem jest podstawowym wyzwaniem dla polityki gospodarczej i społecznej. Skuteczne przezwyciężanie bezrobocia jest możliwe tylko poprzez kompleksowe działania w sferze ekonomicznej, mające na celu wzrost gospodarczy i tworzenie nowych trwałych miejsc pracy. Działania te uzupełniane są aktywnością państwa i innych podmiotów w sferze przeciwdziałania bezrobociu, zmierzającej do ograniczenia rozmiarów i skutków tego zjawiska.
Doświadczenia ostatnich lat pokazują, że zadania polityki społecznej są w Polsce realizowane niewystarczająco we wszystkich płaszczyznach.
Gdy przyjrzymy się dokoła to widzimy, że wiele jest do zrobienia.
Skąd, więc się bierze bezrobocie?
Czy można sobie wyobrazić gospodarkę rynkową, w której nie ma bezrobotnych?
Nie. Bezrobocie jest w gospodarce rynkowej naturalnym zjawiskiem, ale nie na poziomie 19%. Jakie bezrobocie byłoby naturalne dla transformującej się gospodarki takiej jak polska

W styczniu 2005 stopa rejestrowanego bezrobocia w Polsce wyniosła 19,5 %
Daje to ponad 3 miliony osób bez pracy