Genetyka, odżywianie - Słowniczek pojęć

Aminokwas – cząsteczka zawierająca zarówno grupę aminową (-NH2), jak i kwasową (-COOH). Egzogenne: aminokwasy, których organizm nie potrafi sam syntezować, muszą być dostarczone z pożywieniem. Endogenne: a., które organizm sam potrafi syntetyzować z innych cząsteczek.
Anabolizm – procesy metaboliczne, w których z cząsteczek prostych powstają cząsteczki złożone.
Chromatyna – subst. Występująca w jądrze komórki, złożona z DNA i białek. W pewnych stadiach cyklu komórkowego zachodzi zagęszczanie się chromatyny i wyodrębnianie się z niej chromosomów.
Chromosom – nitkowata struktura złożona z DNA i towarzyszących mu białek; wyraźnie widoczna w czasie mitozy i mejozy.
Crossing-over – zjawisko zachodzące w pierwszym podziale mejotycznym, polegające na wymienie segmentów między chromatydami chromosomów homologicznych; ważne źródło zmienności.
DNA – kwas deoksyrybonukleinowy; w nim zawarta jest informacja genetyczna organizmu.
Egzon – region DNA, którego sekwencja jest podstawą do procesu translacji.
Enzymy – białka regulujące szybkość przebiegu reakcji chemicznych w organizmie.
Fagocytoza – pochłanianie przez komórkę drobin lub mikroorganizmów.
Fosfolipidy – tłuszcze o cząsteczkach złożonych z jednej cząsteczki glicerolu, dwóch cząsteczek kwasów tłuszczowych oraz cząsteczki mającej wysokie powinowactwo do wody; budują błony komórkowe.
Gen – odcinek DNA, który koduje dane białko.
Katabolizm – procesy metaboliczne, w których następuje rozkład cząsteczek złożonych na prostsze.
Kodon – sekwencja trzech nukleotydów w cząsteczce RNA, która zawiera informację o wbudowaniu określonego aminokwasu w łańcuch polipeptydowy.
Komplementarność – zasada wzajemnego dopasowania w niciach kwasów nukleinowych osiągnięta przez wyłączne oddziaływanie A z T lub U oraz C z G.
Lipazy – enzymy trawiące tłuszcze.
Lipoliza – reakcja rozkładu triacylogliceroli na glicerol i kwasy tłuszczowe; w organizmie zachodzi dzięki obecności enzymów lipolitycznych-lipaz.
Makroelementy – Na, K, Mg, P, Ca.
Mikroelementy – Fe, Cu, Zn, Si, J.
Mejoza – podział komórki, w wyniku którego powstają komórki potomne o zredukowanym (do pojedynczej kopii) materiale genetycznym. Na drodze mejozy powstają gamety.
Mitoza – podział komórki macierzystej, w wyniku którego powstają komórki potomne o identycznym składzie genetycznym. Mitotycznie dzielą się na komórki somatyczne.
Metabolizm – wszystkie procesy chemiczne i fizyczne, jakie zachodzą w organizmie.
Nukleotyd – cząsteczka chemiczna złożona z cukru, reszty fosforanowej i zasady azatowej; stanowi cząsteczkę budulcową kwasów nukleinowych; łańcuch nukleotydów tworzy kwas nukleinowy.
Organelle – obłonione struktury wewnątrzkomórkowe, np. mitochondria lub siateczka śródplazmatyczna.
Organizmy transgeniczne – modyfikowane organizmy genetycznie, do gnomów których wprowadzono technikami inżynierii genetycznej geny pochodzące od innych gatunków.
Polimeryzacja – proces tworzenia cząsteczek złożonych, polimerów, polimerów jednostek tego samego typu – monomerów.
Replikacja – proces, w którym jest powielana podwójna nić DNA.
RNA – kwas rybonukleinowy, pojedynczy łańcuch nukleotydów z czterema zasadami azotowymi: A, U, C i G.
Transkrypcja – proces, w którym na matrycy DNA powstaje mRNA.
Translacja – proces, w którym na podstawie sekwencji zasad azotowych mRNA powstaje łańcuch aminokwasowi, białko; zachodzi na rybosomie.
Witaminy – związki chemiczne, których niewielkie ilości są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu; substancji tych organizm nie potrafi sam wytworzyć.
Zasady azotowe – części składowe nukleotydów – monomerów, monomerów których zbudowane są kwasy nukleinowe. Należą do nich: adenina (A), guanina (G), cytozyna (C), tymina (T) i uracyl (U).