Rozpoczęcie nauki w klasie pierwszej jest przełomowym momentem zarówno w życiu dziecka, jak i całej jego rodziny. Wchodzi ono w nową rolę społeczną - rolę ucznia. Aby dziecko odniosło sukces muszą zostać spełnione określone warunki tzn. powinno osiągnąć dojrzałość szkolną.
Jak ważne jest to zagadnienie świadczy m.in. fakt wprowadzenia zmian w ustawie o systemie oświaty. Zgodnie z postanowieniem art.14 ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz. U. Nr 67, poz. 329 z późn. zm.) od 1 września 2004 r. Dzieci sześcioletnie są zobowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu lub oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej. Celem tych zmian jest wyrównanie szans wszystkich sześciolatków na równy start w szkole tj. wszechstronne przygotowanie dzieci do warunków szkolnego nauczania i wychowania.
Co to jest dojrzałość szkolna?
Według S. Szumana dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który je czyni wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej. Zależy ona od wielu czynników: od warunków bytowych dziecka, wykształcenia rodziców, wychowania przedszkolnego, zdolności dziecka i jego zdrowia.
Rozpatrując gotowość dziecka do nauki należy wziąć pod uwagę następujące elementy:
- Rozwój fizyczny
- Rozwój procesów poznawczych
- Rozwój społeczny i emocjonalny
.
DOJRZAŁOŚĆ FIZYCZNA
Dziecko dojrzałe do nauki jest ogólnie sprawne ruchowo. Posiada dobrą sprawność manualną, poprawnie funkcjonują jego narządy zmysłów. Dziecko jest odporne na choroby i wysiłek fizyczny, bardziej zahartowane, zdolne do większego wysiłku także intelektualnego. Jest pogodne, aktywne, chętne do pracy.
Oceny rozwoju fizycznego i stanu zdrowia dokonuje lekarz opiekujący się dzieckiem.
Występujące niekiedy różne schorzenia poważnie obniżają wydolność w pracy szkolnej i stanowią niekiedy czasowe przeciwwskazanie do podjęcia takiego wysiłku, jakim jest nauka szkolna.
DOJRZAŁOŚĆ UMYSŁOWA
Oceny rozwoju w tym aspekcie dokonuje przede wszystkim psycholog.
Na dojrzałość umysłową składa się wiele czynników:
KONCENTRACJA UWAGI
Dziecko potrafi uważnie i ze zrozumieniem słuchać tego co mówi nauczyciel, rozumie i spełnia polecenia. Potrafi koncentrować się na konkretnych zadaniach ignorując inne bodźce.
ROZWÓJ MOWY
Dziecko posiada umiejętność swobodnego i zrozumiałego dla otoczenia wypowiadania się, opowiadania, wyrażania życzeń, pytań, własnych sądów. Prawidłowa jest artykulacja oraz zasób słów i pojęć.
Mowa jako narzędzie myślenia w znacznym stopniu odzwierciedla poziom rozwoju umysłowego dziecka.
ROZUMIENIE SYMBOLIKI
Dziecko potrafi oderwać się od konkretnych przedmiotów i zjawisk, coraz sprawniej posługuje się pojęciami i symbolami. Dzięki umiejętności myślenia symbolicznego dostrzega związek między znakami graficznymi (litery i cyfry) a odpowiadającymi im znaczeniami.
OPERACJE MYŚLOWE
Dziecko rozumie związki zachodzące między faktami, posiada umiejętność interpretowania nowych sytuacji, historyjek obrazkowych, ilustracji. Potrafi dokonać klasyfikacji przedmiotów według określonego kryterium. Rozumie wydawane polecenia oraz instrukcje do zadań (adekwatnie do wieku). Dziecko jest aktywne poznawczo, dobrze orientuje się w najbliższym otoczeniu.
PERCEPCJA WZROKOWA I SŁUCHOWA ORAZ KOORDYNACJA WZROKOWO-RUCHOWA
Dziecko umie dokonywać analizy oraz syntezy wzrokowej niezbędnej w procesie różnicowania kształtów, dźwięków, ich odpoznawania, porównywania i odtwarzania kierunków, położenia i proporcji wymiarów odwzorowywanych form graficznych. Umiejętność kontrolowania wzrokiem własnych ruchów pozwala mu świadomie nimi kierować.
DOJRZAŁOŚĆ SPOŁECZNO-EMOCJONALNA
Dziecko jest w znacznym stopniu samodzielne. Chętnie i łatwo nawiązuje kontakt z nauczycielem i kolegami. Posiada umiejętność podporządkowania się niezbędnym wymaganiom dyscypliny. Jest obowiązkowe i wrażliwe na opinię nauczyciela. Cechuje je taki stan równowagi nerwowej, który umożliwia opanowywanie reakcji emocjonalnych. Dziecko nie wybucha płaczem z byle powodu, nie jest agresywne, lękliwe.
Wszystkie elementy dojrzałości szkolnej są jednakowo ważne. Jednak rozwój dziecka w poszczególnych zakresach nie zawsze przebiega równomiernie. Czasem np. umiejętność postępowania w sytuacjach społecznych przerasta rozwój umysłowy i odwrotnie. Dopiero wzajemna zgodność poziomów rozwoju daje możliwość sprostania różnym wymaganiom szkoły i dopiero wówczas możemy mówić o dojrzałości dziecka.
W przypadku jakichkolwiek problemów czy wątpliwości rodzice mogą zgłosić się na badania do poradni psychologiczno-pedagogicznej. Po dokładnej diagnozie można sprecyzować problem, sformułować program pracy, określić kierunki i metody działania. Systematyczna praca powinna przynieść efekty. Gdy jednak zaburzenia są zbyt silne i nie ma możliwości szybkiej poprawy, proponuje się dziecku i jego rodzicom tzw. odroczenie obowiązku szkolnego. Dodatkowy rok przeznaczony jest na intensywną pracę stymulującą rozwój zaburzonych funkcji.
Lista pytań jakie powinni zadać sobie rodzice dzieci sześcioletnich (TAK/NIE)
1. samo zawiązać sznurowadła i zapiąć guziki,
2. skakać na jednej nodze, na obu nogach,
3. czy chętnie bierze udział w zabawach ruchowych
4. lepić z plasteliny,
5. ciąć nożyczkami wg wytyczonej linii prostej i krzywej,
6. czy prawidłowo wymawia wszystkie głoski?
7. czy w opowiadaniu posługuje się pełnymi zdaniami?
8. czy wyraża się poprawnie pod względem gramatycznym?
9. czy łatwo dobiera właściwe słowa?
10. czy odróżnia lewą stronę swego ciała od prawej?
11. czy posługuje się zawsze jedną ręką w pracach wymagających wyboru?
12. kolorować obrazek nie wykraczając poza linie,
13. obchodzić się z przyborami do pisania, czy lubi rysować,
14. narysować postać ludzką, która jest kompletna a części ciała rozmieszczone są właściwie,
15. grupować klocki wg barwy, kształtu, wielkości,
16. znaleźć kilka różnic w dwu obrazkach pozornie identycznych,
17. grupować przedmioty i obrazki wg określonych kryteriów,
18. kojarzyć przedmioty lub obrazki "pasujące do siebie" np.sanki-śnieg,
19. dobrać do wzoru takie same obrazki, takie same litery, takie same słowa,
20. odtworzyć wzór z klocków,
21. prawidłowo różnicować dźwięki z otoczenia,
22. wyróżnić głoskę na początku wyrazu,
23. różnicować dźwięki podobne np. kura-góra (k-g),
24. rozwiązywać proste zagadki,
25. skupić się na wykonywanej czynności,
26. wysłuchać 4 - 5 poleceń, następnie zastosować się do nich,
27. po skończonej pracy posprzątać po sobie,
28. dokończyć rozpoczętą pracę,
29. bawić się z rówieśnikami,
30. podporządkować się poleceniom dorosłych.
Dojrzałość szkolna
Dojrzałość szkolna. Co to znaczy? Znaczy to, że zarówno ich rozwój fizyczny, jak emocjonalno - społeczny i umysłowy osiągnął taki poziom, by mogły sprostać obowiązkom szkolnym. Te rozbieżności będą powoli wyrównywać.
Bardzo ważna jest dojrzałość emocjonalno - społeczna dzieci. Przejawem tej dojrzałości jest stopień samodzielności dziecka, zaradność, chęć i łatwość nawiązywania kontaktów z nauczycielem, kolegami, umiejętność podporządkowania się niezbędnym wymaganiom dyscypliny i uczestniczenie w pracach społecznych. Dziecko społecznie dojrzałe do szkoły cechuje obowiązkowość, wytrwałość i wrażliwość na opinię nauczycielki.
Dziecko umysłowo dojrzałe do szkoły chce się uczyć, interesuje się czytaniem i pisaniem, dobrze orientuje się w najbliższym otoczeniu i w środowisku, w którym żyje. Potrafi także uważnie, ze zrozumieniem słuchać tego, co mówi nauczyciel, rozumie i spełnia jego polecenia.
O umysłowej gotowości dziecka do nauki stanowi także stan jego mowy i myślenia - umiejętność swobodnego i zrozumiałego dla otoczenia wypowiadania się, odpowiedniego wyrażania życzeń, pytań własnych sądów, wniosków i ocen.
W zakresie dojrzałości do pisania, istotną rolę odgrywa stopień orientacji przestrzennej, która umożliwia dziecku rozpoznawanie i odtwarzanie kierunków, położenia, tzw. pamięć ruchowa. O to właśnie pojęcia dojrzałości szkolnej, by każdy z Państwa uspokoił się lub też zwrócił na coś szczególną uwagę w zachowaniu swojego dziecka.
