ARCHITEKTURA I MODA

ARCHITEKTURA I MODA

Fryz to poziomy pas dekoracyjny, stosowany w architekturze (f. płaskorzeźbione, ceramiczne, malowane) i w innych sztukach ( malarstwo, grafika, rzemiosło artystyczne). Dekoracja fryzu zmieniała się zależnie od epok stylowych:
 w romanizmie przeważały motywy geometryczne ( fryz arkadkowy, ząbkowany ).
 w gotyku - motywy roślinne i figuralne
 w renesansie - motywy antyczne.
Fryzy służyły do podziału i zdobienia zarówno elewacji zewnętrznych, jak i wewnętrznych budowli, a również do dekoracji poszczególnych elementów architektonicznych, kompozycji malarskich, graficznych, sprzętów, mebli, naczyń itp.
W ubiorze do fryzu nawiązują wykończenia brzegów tkanin wokół rękawów i wszelkie poziomo naszyte taśmy ozdobne bądź wzory na swetrach i dzianinach.

Kariatyda to posąg kobiecy stanowiący podporę architektoniczną, dźwigający na głowie element architektoniczny ( belkowanie, balkon itp.).
W starożytności stosowane głównie w porządku jońskim. Odmianą kariatydy jest kanefora.
Kanefory były to dziewczęta i kobiety ( niekiedy mężczyźni - wówczas k a n e p h o r o s ) niosące na głowie, czasem na ramionach, kosze z ofiarami i świętymi przedmiotami w procesjach kultowych. Popularny temat w greckiej i rzymskiej plastyce.
Zarówno w rzeźbie jak i w modzie antycznej często wykorzystywano udrapowane tkaniny. Być może oba te wzorce wizualne wzajemnie się przenikały. W modzie współczesnej drapowania wykorzystywane są jedynie w strojach wieczorowych. Codzienny ubiór ma być przede wszystkim funkcjonalny. Prawdopodobnie wzór luźno spadających fałd miał wpływ na wzór kolumn porządków antycznych.

Krynolina to rozwiązanie techniczne rozszerzenia spódnic kobiecych używane w XIX w.
Od 1842 r. były to noszone pod spodem spódnice ze sztywnych tkanin lub włosia, od 1850 r. krochmalone lub rozpinane na fiszbinach. Około 1856 r. zastąpiły je klatki metalowe, które wyszły z użycia około 1867 r. Od tego czasu używano już tylko kilku obręczy z fiszbinów. Konstrukcja tego rodzaju sukni nawiązuje do znanych już od starożytności sklepień typu kopuły.

Fortugał był to wałek noszony pod spódnicą. Najwcześniejsze rozwiązanie techniczne poszerzenia spódnic kobiecych w modzie zachodnio-europejskiej. Pojawiły się po raz pierwszy w Hiszpanii w 1468 roku, jako obręcze z trzcin ( l o s v e r d u g o s), nadające spódnicy kształt dzwonowaty. W XVI wieku rozpowszechniły się we Francji, początkowo jako spódnice z grubego płótna rozpięte na żelaznych drutach. W latach 60-tych XVI wieku zastąpił je gruby wałek przymocowany w pasie, a w końcu stulecia – szeroki stelaż nadający spódnicy kształt bębnowaty. Fortugały występowały w modzie zachodniej do 1640 roku.
W Polsce, głównie w modzie dworskiej, w XVI i początkach XVII wieku.
Suknia oparta na tego typu konstrukcji również nawiązuje swą budową do kopuły, co widać już na pierwszy rzut oka.

Patynki to średniowieczne obuwie ochronne na drewnianych podeszwach, z jednym lub dwoma paskami, które wkładano przed wyjściem na ulicę w celu uniknięcia przemoczenie nóg. Wysoka koturna pełniła funkcję podpory podobnie jak w architekturze kolumny. Podeszwa patynki swym łukowatym kształtem nawiązuje do strzelistych kolumn w budowlach gotyckich. Podobnie smukłe obcasy niektórych współczesnych pantofli i szpilek mają formą zbliżoną do tychże kolumn. Niektóre rodzaje kroju we współczesnej modzie pozwalają uzyskać niezwykłą strzelistość sylwetki, nawiązującą proporcjami do wydłużonych form architektury gotyckiej.

Hennin to kobiece nakrycie głowy w kształcie wysokiego ( kilkadziesiąt centymetrów) stożka, modne w drugiej połowie XV wieku głównie we Francji.
Hennin sporządzano z krochmalonych, lekkich tkanin, ozdabiano plisą z czarnego aksamitu lub złotym galonem przy głowie, aksamitną pętelką nad czołem i białym przeźroczystym welonem, który spływał z ostrego czubka henninu do ziemi.
Hennin przypomina swoją formą spiczaste wieże minaretów i elementy architektury zamkowej.

Mitra to dwurożna czapka noszona przez władców starożytnej Asyrii, Persji i Frygii lub ozdobne nakrycie głowy, od XV wieku w formie czapki czterodzielnej z otokiem futrzanym lub w kształcie korony. Wykonywana z kosztownych tkanin, bogato zdobiona złotem i drogimi kamieniami. Używana przez książąt i jako część stroju liturgicznego wyższych duchownych obrządku wschodniego.
Nawiązują swą formą bądź do wieży, bądź do kopuły. Współczesne projekty czerpią zarówno z minionych epok jak i z wszelkich dziedzin sztuki, w tym architektury. Krawiectwo w ogóle przypomina architekturę, gdyż powinno być zarówno funkcjonalne jak i estetyczne. Funkcjonalność oznacza tu idealnie dobrany gatunek tkaniny oraz odpowiedni do sylwetki krój, który umożliwia jednocześnie jej modelowanie. Współczesna moda nawiązuje do architektury formami asymetrycznymi silnie zgeometryzowanym krojem i wykorzystaniem niekonwencjonalnych materiałów (w ramach pokazów Haute Cuture ) jak szkło, metal, plastik. Dzięki tym materiałom prezentowane stroje przypominają na przykład wieżowce. Tkaniny połyskliwe dają efekt futurystyczny .