Obrona Ziemi Świętej – cele a rzeczywistość, wyprawy krzyżowe

Bezpośrednią przyczyną narodzin ruchu krucjatowego było zwrócenie się o pomoc cesarza bizantyjskiego Aleksego do papieża Urbana II. Bizancjum czuło się zagrożone szybkimi postępami ekspansji Turków Seldżuckich, którzy zagarniali coraz rozleglejsze obszary na Bliskim Wschodzie. Zdobywszy Palestynę, zagrodzili dostęp chrześcijanom do Grobu Świętego (Arabowie tolerowali pielgrzymki chrześcijan do Ziemi Świętej). W tym okresie w pielgrzymkach do Ziemi Świętej uczestniczyło tysiące chrześcijan. Pielgrzymki liczyły jednorazowo nawet do 12 tysięcy pątników (1065r.) nowi władcy Palestyny, wyznając od niedawna islam, w przeciwieństwie do Arabów byli nietolerancyjnymi fanatykami. Nie tylko nie czynili trudności pielgrzymom przebywającym z Europy do Ziemi Świętej, ale uciskali równ9eż miejscowych chrześcijan. Wieści o ich postępowaniu, o prześladowaniu chrześcijan przenikały na Zachód budząc wrogie nastroje wobec wyznawców islamu.
Innymi przyczynami ruchu krucjatowego były reformy Kościoła, obserwowano w tym czasie wzrost religijności. Sprzyjała temu również bardzo duża ilość wędrownych kaznodziejów oraz spodziewany wkrótce (planowany na rok 1033) koniec świata.
Papież na zachodzie spodziewał się dzięki krucjatom wzrostu swojej pozycji, spodziewane zdobycze terytorialne na Turkach miały być podporządkowane autorytetowi Stolicy Apostolskiej.
Fala głodu, która dotknęła znaczne tereny w Europie w latach 90-tych jedenastego wieku przyczyniła się do poszukiwania przez ludzi nowych miejsc osiedlenia i nowych sposobów polepszenia sobie bytu
Krucjaty były jednym z objawów i elementów ekspansji europejskiej X – XIII., która charakteryzowała się m.in. rozszerzeniem granic Europy chrześcijańskiej (włączenie państw słowiańskich skandynawskich), dużym przyrostem liczby ludności, wielką ruchliwością ludzi.
Po wygaśnięci wojen feudalnych i ustaniu najazdów znacznie wzrosła liczba rycerstwa, które nie miało stałego zajęcia i środków do życia. Tam zaś, gdzie jak we Francji, działała zasada majoratu (dziedziczenie przez najstarszego syna), wzrastała liczba feudałów bez lenn i bez możliwości przejęcia tytułu po ojcu.
Wschód przedstawiany był w opowieściach i legendach jako kraina bajecznych bogactw (trzeba pamiętać, że ze Wschodu przekazano sprowadzone do Europy towary luksusowe), więc gdy wyruszano gdziekolwiek na Wschód uczestnicy wypraw mieli nadzieje na bogactwo, wielkie łupy, których zawsze się spodziewano.
Warunkiem sprzyjającym były też dobrze poznane szlaki morskie i drogi lądowe w związku z nasilonymi kontaktami handlowymi między miastami włoskimi z Lewantem.
Największe korzyści z wypraw krzyżowych odnieśli: Stolica Apostolska, miasta włoski i niektóre południowej Francji i Katalonii (Hiszpanii).
Wenecja i Genua zbudowały w basenie Morza Śródziemnego i Czarnego własne „imperia” kolonialne.
Na ogromną skalę rozwinęła się żegluga morska. Rozkwitł handel z Lewantem i północną Afryką. Aż do IV wyprawy wzrastała pozycja papiestwa.
Rósł majątek kościoła, który w zamian za udzielane krzyżowcom pożyczki na wyprawę przejmował ich majątki ziemskie (krzyżowcy ginęli lub nie mogli spłacić zaciągniętych pożyczek).
Kupcy i mieszczanie zdobyli ogromne majątki dzięki zaopatrywaniu krzyżowców, dostarczaniu statków i rozwojowi handlu ze Wschodem
Duże znaczenie miało zetknięcie się Europejczyków z kulturą Wschodu
Krucjatom towarzyszyły również negatywne zjawiska: Pogromy Żydów, narastanie nienawiści między „łacinnikami” a „grekami” co doprowadziło do zdobycia przez krzyżowców w 1204r. Konstantynopola, grabieży i rzezi mieszkańców tego miasta. Rehabilitacja łotrzyków i złoczyńców, którzy udziałem w wyprawie kupowali sobie odpuszczenie i zbawienie.
Wzrost okrucieństwa stosowanego przez obie walczące ze sobą strony także był negatywnym zjawiskiem.