"Ballady i romanse" Adama Mickiewicza.

"Ballady i romanse"
 Powstały w latach 1819-1821, wydano je w 1822r. jako I tom "Poezji".
 W otwierającej rozprawce "O poezji romantycznej" oraz w "Romantyczności" i "Świtezi" zawarte są zasady programowe literatury romantycznej, pozostałe są ich praktyczną realizacją.
 Data ich wydania uważana jest za początek romantyzmu, ponieważ w nich po raz pierwszy zrealizowano teoretyczne założenia przeciwstawne klasycyzmowi.
 Jest to typ literatury oparty na folklorze.
 Zawarto w nich romantyczne założenia:
- Gatunek
- Fabuła oparta na wierzeniach ludowych
- Bohaterowie :widma (Lilije, Romantyczność), rusałki (Świtezianka), diabły i duchy (Pani Twardowska)
- Nadprzyrodzone wydarzenia
- Fantastyka, tajemniczość atmosfera grozy
 Trzy podstawowe elementy występujące w balladach:
- Człowiek (ludowość)
- Natura (przyroda i prawa nią rządzące)
- Historia (prawda w ludowych podaniach)

"ŚWITEŹ"
 Dedykowana Michałowi Werzeszczace, bratu ukochanej Mickiewicza- Maryli Wereszczakówny
 Zawiera ramową kompozycję utworu
 Człowiek:
- Pan na Płużynach symbolizuje myślenie oświeceniowe:
"Pan na Płużynach, którego pradziady
były Świtezi dziedzice
Z dawna przemyślał i zasięgał rady
Jak te zbadać tajemnice"
- Dziewczyna jest łącznikiem pomiędzy dwoma światami, przywołuje historię
 Historia:
- Wyprawa Mendoga na Nowogród, przez opowieść łączy się przeszłość z teraźniejszością
 Natura:
 Natura jest jednością z dobrymi ludźmi
- Pierwiastek boski- natura pokierowana do działania przez boga:
"Takeśmy uszły schańbienia i rzezi
Widzisz to ziele dokoła
To są małżonki i córy Świtezi
Które Bóg przemienił w zioła"
- Motyw historii krzyżuje się z motywem natury (ziele- historia mieszkanek Świtezi, narzędzie kary- natura)
"Kto tylko ściągnął do głębini ramię
Tak straszna jest kwiatów władza
Że go natychmiast choroba wyłamie
I śmierć gwałtowna ugadza"

"LILIJE"
 Powstała na podstawie ludowej pieśni ( w niej nie było ocen moralnych i aspektów psychologicznych)
 Historia:
- Czas jest określony (wyprawa Bolesława Chrobrego), jest tylko tłem, nie sprawia żadnej funkcji
 Człowiek:
- Występują zbudowane psychologicznie postacie]
- Pustelnik- uosabia wierzenia, symbol mądrości ludowej i moralności, łączy dwa światy
- Ludowe przekonanie o nieuniknionej karze za winy
"Nie masz zbrodni bez kary"
- Akcja na pograniczu dwóch światów: zbrodnia w ziemskim, kara w pozaziemskim
- Ingerencja duchów w sprawy doczesne
 Natura:
- Pełna tajemniczych znaków, lilie miały ukryć zbrodnię, stały się jej dowodem
- Zjawiska odzwierciedlają przeżycia bohaterów
"Męża zbójczyni, żona
Bieży przez łąki i knieje
...Ciemno, wietrzno ponuro
Wrona gdzieniegdzie kracze
I puchają puchacze"

"POWRÓT TATY"
 Topos rodziny ziemiańskiej, wzorzec chrześcijański
 Pojawiają się dzieci- dobre, niewinne, przypisane Bogu
 Funkcja oczyszczająca literatury (z Arystotelesa katharzis- bohaterowie nie mogą być nieokreśleni, wzbudzają litość i trwogę
 Brak głębi

"RYBKA"
 Nie ma historii
 Człowiek:
- Sługa pochodzi z ludu, uosabia romantyczne zrozumienie, nie stara się zgłębiać ani zapanować nad zjawiskami
- Krysia stanowi jedność z naturą, przemienia się w rybę i syrenę
"Wtem rybią łuskę odwinie
Spojrzy dziewicy oczyma
Z głowy jasny włos wypłynie
Szyjka cieniuchna się wzdyma"
 Natura:
- Pomaga Krysi
- Jest karzącą ręką sprawiedliwości dla pani i pana

"PANI TWARDOWSKA"
 Brak głębi
 Humorystyczna
 Ingerencja świata duchowego w ludzki poprzez diabła
 Ludowe wyobrażenie diabła
"Nos jak haczyk, kurzą nogę
I krogulcze ma paznokcie"
 Twardowski łącznikiem pomiędzy światami
 Twardowska-kobieta jako antidotum

"UCIECZKA"
 Powstała w latach 1830-31, nie weszła do ballad
 Występują dwa światy: ludzki (dziewczyna) i duchowy (narzeczony), łącznikiem pomiędzy nimi jest czarownica
 Następuje załamanie motywu świata duchowego: mroczny, ani dobry ani zły, kochanek jest upiorem
"Panna słyszy dźwięk podkowy
Brytan jakby głosu nie miał
Zawył z cicha i oniemiał"
 Natura współgra z ludzkim światem, wydarzeniami i uczuciami

W większości ballad występuje etos młodej dziewczyny dotkniętej przez świat zmysłowy, albo ona go przedstawia (Świteź), albo on do niej przychodzi (Romantyczność, Rybka, Ucieczka).