„Uszkodzenia skóry pochodzenia mechanicznego i termicznego”.

Do uszkodzeń skóry pochodzenia termicznego należą:
a) oparzenia:
Skóra ludzka jest niezwykle skutecznie działająca na tkankę ochronną.
Pod dwiema cienkimi górnymi warstwami- naskórkiem i skórą właściwą- znajduje się grubsza warstwa tkanki podskórnej.
Wszystkie trzy warstwy są poprzecinane siatką naczyń krwionośnych, występują w nich gruczoły potowe i zakończenia nerwowe, dzięki którym odczuwamy wrażenia zmysłowe: ciepło, zimno, ból czy nacisk.
Konsekwencją oparzenia skóry jest zniszczenie tej bariery ochronnej wskutek czego może wystąpić wstrząs czy infekcja. Rozróżniamy pięć czynników , które mogą doprowadzić do poparzenia skóry: wysoka lub niska temp., światło słoneczne albo zimne źródło promieniowania nadfioletowego, związki chemiczne, elektryczność oraz tarcie. Stopień oparzenia ocenia się na podstawie liczby uszkodzonych warstw skóry.
Oparzenia dzielimy na cztery stopnie:
W oparzeniach 1 stopnia pojawia się zaczerwienienie skóry, obrzęk i tkliwość;
uszkodzona jest wierzchnia warstwa skóry.
W oparzeniu 2 stopnia tworzą się pęcherze, występuje częściowa martwica skóry
co wskazuje na to , że uszkodzeniu uległa jedna lub dwie warstwy tkanki.
W oparzeniach 3 stopnia szara i zwęglona skóra świadczy o tym, że uszkodzona została tkanka podskórna. Następuje całkowita martwica skóry i tkanki podskórnej.
Oparzenia 4 stopnia to martwica głębiej położonych narządów. Pojedyncze oparzenie może być połączeniem kilku wymienionych rodzajów.
Nawet najmniejsze oparzenie jest źródłem dotkliwego bólu, ponieważ skóra jest tkanką wyjątkowo wrażliwą i tkanką silnie unerwioną. W każdym domu znajduje się wiele przedmiotów, z którymi powinniśmy postępować bardzo ostrożnie. Kuchenki elektryczne,
węglowe czy gazowe są potencjalnym zagrożeniem jeżeli ich użytkownik nie zachowa odpowiedniej ostrożności. Przyczyną bardzo dotkliwego oparzenia może być np. gorące żelazko, gorący garnek czy para uchodząca z gotującego się czajnika z wodą. Artykuły niezbędne w gospodarstwie domowym powinny być przechowywane w odpowiednio zabezpieczonych schowkach. Do niebezpiecznych produktów należą: soda kaustyczna , wybielacze, silne środki czyszczące czy substancje chemiczne służące do usuwania
farb itp. Udzielając pomocy osobie poparzonej chemicznie, należy zachować należytą ostrożność aby samemu nie ulec znacznemu oparzeniu. Oparzenia wywołane przez substancje chemiczne powodują, że skóra zaczyna piec i natychmiast zmienia lub traci kolor, pojawia się zaczerwienie, pęcherze czy łuszczenie naskórka. Oparzenia błony śluzowej, ust i gardła- będące następstwem wypicia żrącej substancji albo zbyt gorącego płynu- najczęściej pociągają za sobą trudności w oddychaniu. Nigdy nie próbujmy wywoływać wymiotów u osoby która wypiła żrącą substancję, gdyż tylko pogorszymy sytuację. Musimy najpierw dowiedzieć jaka substancja została wypita i jak najszybciej wezwać lekarza. Również oparzenia oka wymagają pomocy lekarskiej.
Oparzenia słoneczne spowodowane są prze zbyt długie wystawianie skóry na działanie promieni słonecznych. Na oparzenia słoneczne szczególnie podatne są małe dzieci i osoby o jasnej karnacji skóry. Poparzeniem słonecznym łatwo ulega nieowłosiona skóra na głowie. Do głównych objawów należy zaczerwienienie skóry i uczucie gorąca. Lekkie oparzenia słoneczne chłodzimy pod zimną wodą i smarujemy maścią cynkową. Jeśli oparzenie jest bardzo silne albo jeśli pojawiają się pęcherze zgłaszamy się do lekarza.
PIERWSZA POMOC
- Nieduże oparzenie powierzchniowe, chłodzimy bieżącą zimną wodą
- Płonącą odzież. Kładziemy ratowaną osobę na podłodze i gasimy płomienie wodą albo innym nie zapalnym płynem. Jeśli nie mamy żadnego płynu do dyspozycji, możemy zgasić płomienie owijając płonącego w koc lub płaszcz; odetniemy wtedy dopływ tlenu podtrzymującego spalanie. Wzywamy karetkę!
- Rozległe oparzenia. Uszkodzoną część ciała wkładamy w wodę. Jeśli nie mamy sterylnego opatrunku, przykrywamy uszkodzone miejsce chusteczką albo prześcieradłem. Dłoń lub stopę przykrywamy czystym woreczkiem foliowym. Wzywamy pogotowie!
- Chemiczne oparzenia skóry. Prze co najmniej 10 min. zmywamy chore miejsce pod zimną bieżącą wodą. W tym samym czasie ostrożnie zdejmujemy odzież zniszczoną prze substancję chemiczną. Jeśli poparzenia są rozległe wzywamy karetkę.
- Oparzenia chemiczne oka. Jeśli jest to możliwe, wkładamy głowę poszkodowanego pod kran, tak aby oko znajdowało się najniżej i trzymamy pod lekko płynącą wodą prze co najmniej 10 min. Jeśli związek chemiczny znajduje się w obu oczach, płuczemy je na zmianę w 10 sekundowych odstępach czasowych, musimy uważać aby skażona woda nie spływała po twarzy. Jeśli krany są zbyt nisko aby włożyć pod nie głowę, nalewamy wody do naczynia, głowę zwracamy w bok i delikatnie polewamy wodą. Po wypłukaniu zakładamy sterylny opatrunek i wzywamy pogotowie.
- Oparzenia ust i gardła. Rozluźniamy ubranie wokół szyi, co kilka chwil podajemy kilka łyków zimnej wody do picia lub kostkę lodu do ssania. Natychmiast wzywamy pogotowie.

Pęcherze napełnione płynem nie powinny być przekłuwane. Jeśli dojdzie do pęknięcia pęcherza, ze środka zacznie wydobywać się płyn. Przykrywamy pęcherz sterylnym opatrunkiem, gdyż otwarta rana stwarza niebezpieczeństwo wystąpienia infekcji. Co pewien czas zmieniamy opatrunek. Jeśli oparzenie zajmuje ponad jedną dziesiątą powierzchni ciała, zagrożone jest życie pacjenta, który wymaga natychmiastowej pomocy. Powierzchnia brzucha to mniej więcej 10% ciała, na tej podstawie możemy ocenić stan pacjenta i rozmiar oparzenia.
- Nigdy nie smarujemy oparzonego miejsca masłem, ani żadnym innym tłuszczem, gdyż ten sposób zwiększa prawdopodobieństwo
zainfekowania rany.
- Niezależnie od rodzaju oparzenia, podstawowa zasada pierwszej pomocy jest zawsze taka sama: należy jak najszybciej schłodzić oparzone miejsce najlepiej pod zimną bieżącą wodą.


b) odmrożenia:
Przechłodzenia i odmrożenia zdarzają się również w temperaturze powyżej 0 C
Przechłodzenie to wyziębienie całego ciała i może nastąpić zawsze, gdy zbyt lekko ubrany człowiek przebywa przez dłuższy czas w niskiej temperaturze.
Przechłodzeniu sprzyja działanie wilgoci i wiatru oraz ogólne wyczerpanie, zły stan ogólny lub schorzenia towarzyszące, np. wstrząs.
Rozróżnia się trzy stadia wychłodzenia:
1. okres obronny, gdy temperatura centrum ciała wynosi 36 – 34 C, pojawiają się silne dreszcze, skóra jest blada i zimna, występuje "gęsia skórka", wargi są sine, tętno i oddech przyśpieszone,
2. stadium wyczerpania, gdy temperatura centrum ciała wynosi 34 - 27 oC, ustaje drżenie z zimna, pojawia się kurczowe drętwienie mięśni oddech staje się wolniejszy i bardziej powierzchowny, występują przerwy w oddychaniu, zwalnia się również tętno i pojawiają się zaburzenia rytmu, zanika odczuwanie bólu, następuje apatia, wreszczcie człowiek zapada w sen, poniżej temperatury 30oC następuje utrata przytomności i całe ciało staje się zimne,
3. letarg - śmierć mózgowa, przy niższej temperaturze ciała ustają czynności życiowe, kurczowe zdrętwienie mięśni ustępuje wiotkiemu porażeniu, brak przytomności, sztywne źrenice, brak ruchów oddechowych, tętno niewyczuwalne, jeżeli najpóźniej w tym okresie nie przystąpi się do reanimacji, następuje zgon.
Czynności ratujące:
• zabezpieczenie przed dalszym wyziębieniem - zmarzniętego przenosimy do chłodnego pomieszczenia, zdejmujemy mokre ubranie, zawijamy w suche koce,
• gdy jest przytomny, podajemy dobrze osłodzone, gorące napoje, nie wolno nagrzewać pacjenta z zewnątrz, gdyż nastąpi jego zgon
• reanimację wykonuje się do czasu, póki temperatura ciała nie osiągnie 32oC,
• człowiek przechłodzony nie powinien się ruszać, nie należy również wykonywać u niego ruchów biernych,
• nie masujemy kończyn i nie podajemy alkoholu.
Dalsze postępowanie polega na możliwie szybkie ogrzanie wnętrza ciała poprzez okłady na tułów, a później całego ciała.

Odmrożenia
Na odmrożenia narażone są wystające części ciała, a sprzyja temu niska temperatura, lekkie i obcisłe ubranie oraz wilgoć.
Odmrożenia dzielimy na 4 stopnie:
1. skóra jest przejściowo zaczerwieniona i obrzęknięta, występuje silna bolesność,
2. prócz znacznego obrzęku tworzą się pęcherze na sino przekrwionej skórze, występuje silny ból,
3. skóra przyjmuje barwę niebiesko czarną, tkanki na różnej przestrzeni ulegają obumarciu,
4. następuje całkowite zamarznięcie tkanek.
Odmrożona skóra stwarza zagrożenie zakażeniem.
Czynności ratujące:
• przy powierzchownych odmrożeniach rozluźniamy odzież i buty, ogrzewamy ciepłem własnego ciała nie masując i nacierając, podajemy gorące napoje, zakładamy jałowy opatrunek,
• w przypadku głębokich odmrożeń nie zaleca się żadnych czynności mających na celu ogrzewanie odmrożonych okolic, jeśli wytworzyły się pęcherze nie otwiera się ich, a tylko przykrywa jałowym opatrunkiem,
• nie nacieramy odmrożonych kończyn śniegiem, nie podajemy alkoholu.

Do uszkodzeń skóry pochodzenia mechanicznego należą:
zranienia i otarcia.
Rany należą do najczęstszych uszkodzeń urazowych i w większości powstają w następstwie nieszczęśliwych wypadków. Niektóre zranienia wymagają natychmiastowego opatrzenia z uwagi na stan zagrożenia życia. Inne natomiast nie zagrażają życiu, wymagają jedynie doraźnej pomocy, co wcale nie znaczy, że można je lekceważyć. Nieprawidłowe postępowanie oraz błędy i zaniedbania mogą prowadzić do ciężkiego zakażenia, powodować wielkie cierpienie, a niekiedy trwałe kalectwo.
Nie ma zapewne człowieka, który uniknąłby w swoim życiu skaleczenia, stłuczenia lub pokąsania. Niebezpieczeństwo rany polega na możliwości wytworzenia zakażenia utraty krwi i płynów ustrojowych, uszkodzenia leżących w jej zakresie narządów, naczyń, nerwów i kości. Oceniając ranę, zwraca się uwagę na jej umiejscowienie, wielkość, kształt oraz wygląd brzegów i głębokość. Brzegi rany mogą być gładkie, równie ale też nie równe, postrzępione, stłuczone, poszarpane itd. Każdą ranę uważa się za zakażoną. Towarzyszy jej zwykle ból i krwawienie. Brzegi rany mogą być oddalone od siebie. Ból w okolicy rany, jego nasilenie po zranieniu zależą w dużej mierze od rozległości rany, narzędzia, które je wywołało, a także od unerwienia danej okolicy ciała. Narzędzia ostre, działające szybko wywołują mniejszy ból, narzędzia tępe- większy ból wpływa na ogólny stan poszkodowanego i jest czynnikiem wstrząsorodnym. Krwawienie w większym lub mniejszym stopniu towarzyszy każdemu zranieniu. Rozmiary krwawienia zależą od rozległości i głębokości rany, oraz od liczby, rodzaju i przekroju uszkodzonych naczyń krwionośnych. Silne krwawienie może zagrażać życiu rannego, natomiast każde w połączeniu z bólem pogłębia wstrząs. Rozejście się brzegów rany jest spowodowane zawartością włókien elastycznych w skórze. Rozwartość brzegów rany jest zależna od ułożenia rany w stosunku do włókien sprężystych. Równoległe ułożenie sprzyja gojeniu się rany (brzegi nie rozchodzą się). Fakt ten wykorzystuje chirurgia plastyczna. Zakażenie rany może być spowodowane drobnoustrojami, znajdującymi się na skórze poszkodowanego czy przedmiocie raniącym lub przez zetknięcie się rany z otoczeniem. Obok niewidocznych bakterii mogą znajdować się w niej ciała obce w postaci ziemi, części ubrania, obuwia itp.
Dla ratowania najważniejsze jest ustalenie, czy zranienie spowodowało lekkie czy ciężkie uszkodzenie organizmu, jaki jest stan ogólny poszkodowanego, jaka jest potrzebna najpilniejsza pomoc, a także czy rodzaj rany nie kryje w sobie dalszych niebezpieczeństw. Rany dzieli się w zależności od przyczyny zranienia i charakterystycznych cech na kilka rodzajów.
Oto one:
Otarcia powstają przy stycznym działaniu na skórę przedmiotu o szorstkiej powierzchni. Często w takiej ranie znajdują się drobne ciała obce. Krwawienie bywa niewielkie, lecz rana jest bolesna w następstwie uszkodzenia zakończeń nerwowych. Rana pokrywa się obfitym wysiękiem.
Rany cięte powstają w skutek działania przedmiotów ostrych. Są zwykle ranni linijnymi o gładkich brzegach. Silne krwawienie towarzyszące ranie wypukuje bakteria, zmniejszając niebezpieczeństwo zakażenia. Głębokość rany bywa różna. Zdarza się, że raniące narzędzie, zatrzyma się dopiero na kości, przecinając wszystkie tkanki miękkie.
Rany płatowe powstają wtedy, gdy uraz mechaniczny zadziałał stycznie do powierzchni skóry i wskutek tego płat skóry został oderwany lub wisi na jej fragmencie. Częste są rany płatowe palców, powstające na przykład podczas pracy w kuchni.
Rany rąbane powstają wskutek działania ciężkiego ostrego narzędzia, np. tasaka, siekiery, szabli. Czasem może dojść do całkowitego odrąbania (amputacji) części a nawet całych kończyn. Dotyczy to zwłaszcza wypadków komunikacyjnych, w wyniku którego ulegają urazom najczęściej kończyny dolne. Natomiast w wypadkach przemysłowych urazy częściej dotyczą kończyn górnych (szczególnie palców).
Rany kłute powstają w wyniku działania z dużą siłą ostro zakończonych przedmiotów (np. sztylet, drut, bagnet, gwóźdź, widły). Otwór rany jest mały, krwawienie zewnętrzne niewielkie, natomiast kanał drążący może być głęboki. Krwawienie wewnętrzne bywa obfite a bakterie, które przenikały w głąb stają się przyczyną zakażenia. Szczególnie groźne są rany w okolicy klatki piersiowej (uszkodzenia płuca, otrzewnej, jelit, narządów miąższowych), oraz w obrębie kończyn (przecięcie pni nerwowych, większych naczyń krwionośnych, uszkodzenie stawów).
Rany tłuczone powstają w wyniku działania tępego lub narzędzia o tępych krawędziach (np. uderzenie kamieniem, młotkiem, drągiem czy też w wyniku upadku). Rany takie mają brzegi zgniecione, lub stłuczone z krwawymi obrzękami. Krwawienie jest skąpe, postrzępione ponieważ naczynia krwionośne uległy zgnieceniu. Stłuczone tkanki łatwo obumierają, co przy równoczesnym zanieczyszczeniu rany stanowi duże zagrożenie zakażeniem.
Rany miażdżone powstają w wyniku silnego urazu tępym narzędziem. Całe są wypełnione skrzepłą krwią i chłonką, a także zawierają ciała obce, np. strzępy ubrania, włosy, grudki. Brzegi są nieregularne, mało krwawiące. Otaczające tkanki są zmiażdżone, obrzmiałe, niedokrwione, lub obumarłe. Może nastąpić upośledzenie czynności mięśni, niewydolności narządów które doznały urazu lub wstrząsu.
Rany szarpane czyli darte powstają w konsekwencji rozciągnięcia i rozerwania tkanek pod wpływem zadziałania stycznych względem powierzchni ciała przedmiotów kanciastych lub zakrzywionych i tępych (np. haki, gwoździe, sanki). Mają brzegi nierówne, poszarpane, rozciągnięte lub podwinięte, mało broczące krwią. Są zabrudzone w momencie urazu kurzem, błotem, rdzą, smarem, ziemia itd. Stanowią one dość często występujący rodzaj ran.
Rany postrzałowe mogą być wywołane pociskami broni palnej, odłamkami min, granatów, bomb itp. W przypadku postrzału rana wylotowa jest mała i gładka. Na jaj brzegach można czasami stwierdzić ślady prochu. Rana wylotowa jest znacznie większa, o postrzępionych brzegach. Mogą być widoczne tkanki i odłamki kostne, zmiażdżone i krwawe podbiegnięcia. Bywają często uszkodzone również nerwy, naczynia krwionośne oraz narządy wewnętrzne, co może powodować dużą utratę krwi.
Rany postrzałowe dzieli się na:
- styczne: występuje uszkodzenie powierzchniowe skóry; wyglądem przypominają ranę poszarpaną;
- przestrzałowe: mają wlot, kanał postrzałowy i wylot;
- ślepe: mają wlot i kanał postrzałowy, pocisk tkwi wewnątrz ciała
Zniszczenie tkanek głębokich oraz pierwotne zakażenie rany stwarzają warunki szczególnie dogodne do rozwoju bakterii, zwłaszcza beztlenowców. Dlatego rany postrzałowe należy traktować jako rany szczególnie niebezpieczne dla życia ludzkiego i trzeba liczyć z możliwością groźnych powikłań. Gojenie ran zazwyczaj przebiega samoistnie. W zależności od rodzaju rany, jej rozmiaru, stopnia zakażenia, obecności ciał obcych lub zanieczyszczeń oraz zakresu pierwszej pomocy wyróżnia się trzy sposoby gojenia ran:
- przez rychłozrost
- przez ziarninowanie
- pod strupem
Gojenie się przez rychło wzrost (doraźne) przebiega szybko i bez powikłań. Następuje w sytuacji pomyślnej, gdy brzegi rany są gładkie, przylegają do siebie, a rana jest cysta (nie zakażona). Jeśli rana jest zakażona, i znajdują się w niej strzępy tkanek niezdolnych do życia, wówczas organizm przystępuje do oczyszczania ran. Rana ropieje. Dopiero po oczyszczeniu następuje mnożenie komórek i wypełnianie rany nową tkanką, zwaną ziarniną. Jest to proces powolny. W ostatecznym wyniku powstaje blizna, która jest znacznie szersza niż w gojeniu doraźnym.
Gojenie się pod strupem. Na powierzchni rany powstaje niekiedy skorupa, utworzona z zaschłej krwi, chłonki, obumarłej tkanki itp. Tę skorupę nazywa się strupem. Pod strupem odbywa się proces gojenia, który przypomina gojenie doraźne lub przez ziarninowanie. Po pewnym czasie strup odpada i ukazuje się zagojona świeżą blizna.
Szybkość gojenia się rany zależy od:
- umiejscowienia rany
- ukrwienia
- napinania blizny
- czynnika raniącego
- czasu i sposobu opatrzenia rany
- a także od czynników natury ogólnej