Wykładnia prawna

WYKŁADNIA PRAWA

WYKŁADNIA , czyli interpretacja prawa jest to zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych, zawartych w przepisach. Wykładnie stosuje się gdy występują: popełnione błędy językowe, wadliwa budowa zdań, -rozbieżności między gramatycznym sformułowaniem normy a celem normy – zmiana ustroju społ. – gosp. charakter normy budzi wątpliwości . Rodzaje wykładni ze względu na podmiot:
Wykładnia autentyczna - (dokonywana przez ten sam organ, który wydał interpretowany przepis)
Wykładnia legalna - (przez organ państwowy - np. prezydent)
Wykładnia praktyczna - przez organ państwowy w toku stosowania prawa np. sąd)
Wykładnia doktrynalna - (naukowa) zawarta jest w naukowej literaturze, artykułach, recenzjach.

Rodzaje wykładni ze względu na metodę:
Wykładnia słowna - ustala znaczenie norm poprzez analizę struktur językowych
Wykładnia celowościowa - ustala znacznie norm przez określenie celu
Wykładnia systematyczna - określenie miejsca w ramach całego ustawodawstwa
Wykładnia historyczna - ustalenie znaczenia norm za pomocą mater. historycznych

Rodzaje wykładni ze względu na wynik:
Wykładnia rozszerzająca - stosowana wtedy, gdy dana wykładnia nakazuje interpretowaną normę rozumieć szerzej.
Wykładnia ścisniająca węziej.
Wykładnia stwierdzająca - tak samo

ŹRÓDŁO PRAWA to sformalizowany akt władzy państ. zawierający przepisy prawne Powszechne źródła to Konstytucja, ustawy ratyfikowane, umowy międzynar. Rozporządzenia, akty prawa miejscowego.
AKT PRAWNY jest to ujęty w odpowiedniej formie wyraz woli państwa o charakterze ogólnym i dot. indywidualnej sprawy.
AKT NORMATYWNY - każdy akt państwa zawierający normy prawne.
AKT NIENORMATYWNY to decyzja organu państwa w konkretnej sprawie dot. określonych osób lub instytucji.
KODEKS to obszerny akt normatywny, oparty na jednolitych zasadach w formie ustawy, regulujący w sposób kompleksowy pewną dziedzinę stosunków np. k.c k.k. KODYFIKACJA to najwyższa forma procesu doskonalenia prawa, zbieranie poszczególnych przepisów i utworzenie z nich jednego kodeksu

RODZAJE WYKŁADNI

Ze względu na podmiot dokonujący wykładni i jej moc wiążącą
a) Autentyczna
-charakteryzuje ją moc powszechnie obowiązująca
-ma char. abstrakcyjny
-dokonywana jest przez prawodawcę, tzn. podmiot, który ustanowił dany przepis
-ma moc równą mocy prawnej aktu normatywnego, który poddany został interpretacji
-celem jest określenie znaczenia występujących w tekście prawnym
-jest uzasadniana za pomocą wnioskowania argumentum a maiori ad minus - kto jest uprawniony do tworzenia prawa ten jest tym bardziej uprawniony do jego interpretacji
-w postaci np. definicji legalnych-wyjaśnienie bądź dookreślenie zakresu danego terminu
-lub w postaci załącznika do wydanego aktu prawnego, zawierającego wyjaśnienia prawodawcy

b) Legalna
-char. ją moc powszechnie obowiązująca
-dokonywana przez organ uprawniony do dokonywania wykładni z mocą powszechnie obowiązującą
-ma char. abstrakcyjny, nie jest zw. z konkretnym stanem faktycznym
-przysługuje sądom i trybunałom konstytucyjnym (obecnie w Polsce żaden organ nie jest do tego uprawniony na mocy konstyt)
-dopuszczalną obecnie formą wykładni legalnej jest wykł. legalna delegowana-kiedy organ państwowy ma upoważnienie do wiążącej interpretacji konkretnego aktu prawnego

c) Operatywna
- dokonywana przez organy stosujące prawo (sądy i organy administr.) w toku rozpoznawania indywidualnych spraw karnych, cywilnych, administracyjnych
-ma char. konkretny nie abstrakcyjny! gdyż dokonywana jest w toku indywidualnego rozstrzygnięcia i wiąże jedynie organ, który jej dokonuje i podmioty wobec, których prawo jest stosowane.
-rodzaje wykładni operatywnej:
1. dokonywana przez organ stosujący prawo w trakcie rozstrzygania konkretnego przypadku
>celem wykładni jest uzyskanie takiego poziomu precyzji znaczeniowej, który jest potrzebny dla potrzeb indywidualnego rozstrzygnięcia sprawy
>ma char. konkretny, realizowana tylko jednorazowo, nie ma mocy obowiązującej analogiczne przypadki, obowiązuje tylko podmiot wobec, którego prawo jest stosowane i organ dokonujący wykł.
>punktem wyjścia jest stwierdzenie czy przepis, który ma być podstawą rozstrzygnięcia jest jasny pod względem semantycznym; jęz. lub pozajęz. ; gdy tekst jest niejasny interpretacja przystępuje do stosowania dyrektyw językowych ; następnie należy stwierdzić czy konkretny i rozpatrywany stan faktyczny można podpasować pod normę, okodowaną z przepisu prawnego za pomocą również dyrektyw interpret.
2. przez sąd odwoławczy
>wykładnia sądów odwoławczych nie jest formalnie wiążąca dla organów niższych instancji przy rozpatrywaniu spraw podobnych do tych których dotyczy orzeczenie sądu odwoławczego, to jednak ranga tej wykładni jest doniosła, znaczna
3. wykładnia Sądu Najwyższego w formie odpowiedzi na pyt prawne
>jeżeli przy rozpatrywaniu środka odwoławczego powstaną wątpliwości interpretacyjne sąd odwoławczy może zwrócić się do SN o ich rozstrzygnięcie, kierując doń tzw. pytanie prawne
>uchwała SN jest wiążąca dla wszystkich sądów rozstrzygających daną sprawę -jest wiążąca w danej sprawie
>podobnie odpowiedzi na pytania prawne jeśli dotyczą wyjątkowych i ważnych spraw , są traktowane jako zasady i mają moc wiążącą dla wszystkich sądów rozstrzygających w tej sprawie
>szczególna forma wykładni SN to uchwały, mające na celu wyjaśnienie znaczenia budzących wątpliwości lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie - nie może to być jednak traktowane jako wykładnia operatywna, bo nie dotyczy rozstrzygnięcia konkretnej sprawy

d) Doktrynalna
-wykładni doktrynalnej dokonuje prawoznawstwo
-interpret. tekstów prawnych stanowi podstawową część praktyki badawczej nauk o poszczególnych gałęziach obowiązującego prawa, które łącznie określane są jako dogmatyka prawa
-obejmuje stosowanie reguł egzegezy tekstów prawnych, -obok dyrektyw interpretacyjnych także reguły kolizyjne i inferencyjne (reg. wniosków prawn.)
-celem wykł. doktrynalnej jest rekonstrukcja z przepisów prawnych systemu norm spójnych pod względem formalnym, aksjologicznym i prakseologicznym, pozbawiony luk
-nastawiona jest na interpretowanie w celu zrekonstruowania norm abstrakcyjnych nie konkretnych jak przy operatywnej-i nie w odniesieniu do konkretnego przypadku, ale w odniesieniu systemowym-czyli ze celem jest ustalanie znaczenia tekstu prawnego oraz rekonstrukcja systemu norm spełniającego wymogi spójności i zupełności
-przeprowadzana jest w opracowaniach naukowych i nie ma mocy wiążącej jednak jej faktyczne znaczenie dla praktyki stosowania prawa jest duże ze względu na autorytet nauki prawa
-np. glosy do orzeczeń sądowych-analizie poddawana jest wtedy wykł. Operatywna.






Bibliografia:
1. J. Wróblewski, Zasady tworzenia prawa, Warszawa 1989,
2. L. Leszczyński, Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Zakamycze 2001,
3. J. Wróblewski, Sądowe i pozasądowe stosowanie prawa – problemy teorii i ideologii, Studia Prawno – Ekonomiczne, 1984, nr 32
4. L. Morawski, Wstęp do prawoanawstwa, Toruń 2000.