"Muminki"

1.1 O autorce „Muminków” - Tove Jansson
Tove Jansson (1914-2001) to fińska pisarka i malarka, urodzona w Helsinkach. Miała zaledwie 14 lat, kiedy jej rysunki zostały po raz pierwszy opublikowane w szwedzkojęzycznym periodyku. Rok później rysowała dla satyrycznego pisma Garm. Jansson początkowo studiowała malarstwo w Sztokholmie (1930-33), następnie w Akademii Sztuki Ateneum w Helsinkach.
Pierwsza historie o Muminkach napisała w 1945 roku, zaś pierwsza książkę: Kometa nad Doliną Muminków w 1946. Książka odniosła bardzo duży sukces - tak było już do końca, ze wszystkimi powieściami o Muminkach. Ostatnia, Dolina Muminków w Listopadzie, ukazała się w 1971 roku. Wszystkie książki napisane w oryginale po szwedzku, zostały przetłumaczone na ponad 30 języków i wydane w milionach egzemplarzy.
Gdy pisała książki o Muminkach, mieszkała w Helsinkach, ale lato często spędzała z dala od swojego atelier, na małej wyspie w Zatoce Fińskiej, która stała się tłem dla jej książek.
Poza opowieściami o Muminkach w dorobku Jansson jest również kilka książek "dla dorosłych", zaś jej obrazy, freski i malowidła ścienne można znaleźć w całej Finlandii.
Tove Jansson została uhonorowana Nagrodą Szwedzkiej Akademii w 1994. W 1966 została odznaczona Medalem Hansa Christiana Andersena - międzynarodową nagrodą dla twórców książek dla dzieci.
1.2 Muminki poznajemy z książek.
1.2.1 Małe trolle i duża powódź
Tytuł oryginału szwedzkiego: Smatrollen och den stora versvmningen
Pierwsze opowiadanie o Muminkach, wydane pierwotnie w 1945 roku. W Polsce wydano je dopiero w 1995 roku. Odbiega od późniejszych książek o Muminkach, jest jeszcze troszkę niedojrzałe. Postacie nie są jeszcze tak doskonale opisane i scharakteryzowane, jak w późniejszych książkach, rysunki jeszcze nieco "chropawe", ale to niezły początek historii małego świata, małych trolli.
1.2.2 Kometa nad Doliną Muminków
Tytuł oryginału szwedzkiego: Kometen kommer.
Pierwsza naprawdę "duża" książka o Muminkach. Powieść opowiada o wyprawie Muminka i przyjaciół do obserwatorium w Górach Mglistych, oraz o nadejściu czasu wielkiej komety, która zakłóca spokojne życie wszystkich trolli.
1.2.3 W Dolinie Muminków
Tytuł oryginału szwedzkiego: Trollkarlsen hatt.
Historia pewnej wyprawy na Samotną Wyspę, gdzie doszło do spotkania z Hatifnatami, oraz parę zdań o Królewskim Rubinie i zamianie salonu w dżunglę. (Powieść jeszcze nieco dziecinna).
1.2.4 Pamiętniki Tatusia Muminka
Tytuł oryginału szwedzkiego: Muminpappans memoarer.
To historia młodości Tatusia Muminka opisana i odpowiednio ubarwiona przez niego samego. Owe ubarwienia wynikają, jak sam pisze, z faktu, że jego pamięć popsuła się nieco z biegiem lat. Sam autor proponuje, by po przeczytaniu pamiętników do końca, zacząć je czytać jeszcze raz.
1.2.5 Lato Muminków
Tytuł oryginału szwedzkiego: Farlig midsommar.
Historia wielkiej powodzi, która chwilowo pozbawiła naszych bohaterów domu, ale również rozbudziła w nich zamiłowanie do teatru. Tatuś Muminka stworzył wtedy legendarną sztukę teatralną zatytułowaną: "Narzeczone lwa, czyli więzy pokrewieństwa", którą tak naprawdę rozumiał tylko on sam (ale to również nie jest pewne).
1.2.6 Zima Muminków
Tytuł oryginału szwedzkiego: Trollvinter.
Opowieść o pewnej zimie, kiedy Muminek, istota stworzona, aby zimy przesypiać, obudził się i nie bardzo miał ochotę zasnąć. Wynikło z tego dość dużo interesujących zdarzeń. Z powieści można dowiedzieć się, kto wyjadł wszystkie konfitury Rodziny Muminków, oraz poznać pewnego Paszczaka, który kochał kąpiele w przeręblu.
1.2.7 Opowiadania z Doliny Muminków
Tytuł oryginału szwedzkiego: Det osynliga barnet.
To książka, którą należałoby przeczytać na początku. To kilka historii z życia małych trolli, kilka wizyt w ich małym, ale jakże pięknym świecie (można się z niej dowiedzieć, czego bała się Filifionka oraz co było największą tajemnicą Hatifnatów).
1.2.8 Tatuś Muminka i morze
Tytuł oryginału szwedzkiego: Pappan och havet.
Ta, i następna książka, ostatnia z cyklu historii Muminków, to właściwie książka dla dorosłych, dzieci się nią nie zainteresują. To, obok Doliny w Listopadzie, najpiękniejsza z książek o Muminkach. Dosyć niesamowita i melancholijna historia o pewnej Latarni Morskiej, o Latarniku, samotności, i przede wszystkim o morzu.
1.2.9 Dolina Muminków w listopadzie
Tytuł oryginału szwedzkiego: Sent i november.
To historia o Muminkach, w której tak naprawdę występują tylko we wspomnieniach i opowieściach osób, które odwiedzają ich dom, podczas gdy oni przebywają na Wyspie. To bardzo nastrojowa, mądra książka, pełna humoru i niesamowitych postaci. Ostatnia, ale najpiękniejsza książka serii.


1.3 Przegląd ważniejszych Trolli
1.3.1 Muminek
Moomintroll - osobnik rozbrajająco naiwny, ale o wielkim sercu. Występuje we wszystkich książkach oprócz Doliny Muminków w Listopadzie. Najważniejszy jednak jest w Zimie Muminków.
(...) W pewien czwartek pod koniec upałów, w stawku z brązową wodą, na prawo od drzew, na których wisiał hamak Tatusia, Muminek złowił małego smoka. Rzecz jasna nie miał zamiaru wyłowić smoka. Usiłował jedynie nałapać trochę drobnych stworzonek, które krążyły na dnie w mule; chciał, bowiem zbadać, jak poruszają nogami, i sprawdzić, czy rzeczywiście niektóre z nich pływają tyłem.(...)
1.3.2 Tatuś Muminka
Moominpappa - typ marzyciela i beznadziejnego romantyka, twórca książki na własny temat zatytułowanej Pamiętniki Tatusia Muminka. W książce Tatuś Muminka i morze zmusił rodzinę do opuszczenia własnego domu. Zamieszkali w opuszczonej latarni morskiej na małej skalistej wysepce, gdzie Tatuś głównie łowił ryby i oddawał się filozoficznym rozmyślaniom na temat morza.
(...) Tatuś przeziębił się w samym środku upalnego lata i nie chciał pić gorącego mleka z cebulą i cukrem, nie chciał się też położyć. Siedział na huśtawce w ogrodzie, co chwila wycierał nos i twierdził, że cygara mają okropny smak (...) Nigdy przedtem nie był chory, więc traktował to niesłychanie poważnie (...)
1.3.3 Mama Muminka
Moominmamma - osoba niezwykle wyrozumiała, cierpliwie znosząca dziwne zachowania swojej rodziny. Nie pojawia się jedynie w Dolinie Muminków w Listopadzie, zaś w Zimie Muminków głównie śpi.
(...) Mama wepchnęła brudne naczynia pod łóżko, żeby pokój wyglądał porządniej, i wyszła na dwór, chcąc poszukać kawałka ziemi. To było bardzo ważne. Szukał i szukała. Obeszła całe wzgórze, na którym stała latarnia morska. Przeszła przez wrzosowisko aż do miejsca, gdzie rósł mech, okrążyła zarośla i zapuściła się między osiki. Szła i szła po ciepłym torfowym gruncie, ale ziemi nigdzie nie było (...)
1.3.4 Włóczykij
Snufkin - typ niezależny, który nie podporządkowuje się żadnym nakazom. Jak wskazuje jego imię, za długo w jednym miejscu nie posiedzi.
(...)Włóczykij z nosem do góry węszył w powietrzu, było zimne jak żelazo. Pachniało elektrycznością. Pioruny waliły wielkimi, drgającymi pękami, jak równoległe słupy światła, cała dolina rozjaśniała się od ich oślepiającego blasku! Włóczykij tupał nogami z radości i zachwytu. Czekał na wiatr i deszcz, ale nie nadchodziły. Tylko wciąż grzmiało między szczytami gór, jakby przetaczały się tam i z powrotem ciężkie ogromne kule; czuć było zapach spalenizny. (...)
1.3.5 Mimbla
Mymble - osobniczka pokroju Włóczykija, ale niemająca specjalnych ciągot do wędrowania, patrząca na świat bardzo przymrużonym okiem. Najwięcej można się o niej dowiedzieć z Doliny Muminków w Listopadzie.
(...) Nie ma nic przyjemniejszego i prostszego, jak czuć się wygodnie. Mimbla nie przejmowała się tymi, których spotykała i których potem nie pamiętała, nigdy nie próbowała mieszać się w ich sprawy. Przypatrywała się im i ich kłopotom z rozbawionym zdziwieniem. (...) Na dworze padał deszcz. Za kilka godzin będzie akurat na tyle głodna, żeby zjeść przygotowaną przez Filifionkę kolację, i może będzie miała ochotę porozmawiać sobie z kimś. Na razie nie musiała nic robić, mogła pogrążyć się w otaczające ją ciepło, cały świat był jedna wielką, miękką kołdrą okrywającą Mimblę, wszystko inne pozostawało na zewnątrz. Mimbli nigdy nic się nie śniło, spała wtedy, kiedy miała ochotę, i budziła się wtedy, kiedy było warto.(...)
1.3.6 Mała Mi
Little My - typ wyjątkowo złośliwy i wszędobylski. Jej ciekawość jest aż niebezpieczna. Mówi to, co myśli i na co ma ochotę. Generalnie - robi tylko to, co chce i chodzi tam gdzie jej się podoba, albo tam gdzie chodzić nie wolno. Jednak mimo to, ma wyjątkowo pozytywne nastawienie do życia. Jest młodszą siostrą Mimbli.
(...) - Moja babcia jest już cała porośnięta - dodała Mi od niechcenia. - Siedzi tam, w salonie. Albo raczej to, co z niej zostało. Wygląda jak duża zielona kupa grzybów i można ją poznać tylko po tym, że z jednej strony sterczą jej wąsy. Lepiej przysuń ten dywan pod drzwi. O ile to coś pomoże.(...) Gdzieś w głębi domu dalej cykał zegar. - To jest właśnie dźwięk, który wydają grzyby, kiedy rosną - wyjaśniła Mi. - Rosną i rosną, aż wysadzą drzwi i powłażą na ciebie. (...)
1.3.7 Ryjek
Sniff - typ dziecinny, ale rozbrajający. Charakteryzuje się dużymi skłonnościami kolekcjonerskimi (ze szczególnym uwzględnieniem błyskotek), co ma po ojcu. Został zaadoptowany przez rodzinę Muminków i wygląda zupełnie inaczej niż Muminki. Również taki jest. Jest ambitny i zawsze szuka jakichś sposobów, aby iść dalej w swoich dążeniach. Jednak, kiedy zrobi coś nie tak, czuje się z tego powodu zawstydzony. Inni jednak mu wybaczają - przecież jest częścią rodziny. Najwięcej można się o nim dowiedzieć z Komety nad Doliną Muminków. W Opowiadaniach z Doliny Muminków (Cedryk) występuje pod swoim oryginalnym imieniem Sniff.
(...) Jest jedna bardzo ważna rzecz, jeśli chodzi o komety, a mianowicie, żeby zbyt długo nie przebierać przy zakupach. - Ryjku! Wypij natychmiast lemoniadę! Ryjek duszkiem wypił butelkę, ale musiał się najwidoczniej zakrztusić, bo usłyszeli jakieś dziwne odgłosy i lemoniada wyjechała z powrotem na dywan. - Zwymiotowałem. - jęknął Ryjek z wyrzutem. - On to ciągle robi - wyjaśnił Muminek. - Chyba pójdziemy już pomału?(...)
1.3.8 Panna Migotka
Snork Maiden - osóbka wykazująca się sporą dozą kobiecej próżności. Wielka miłość Muminka. Uwielbia biżuterię i swoje własne odbicie.
(...) - Bufka powinna zmienić uczesanie - powiedziała Mimbla. - Nie do twarzy jej z przedziałkiem pośrodku. - Grzywki też nie może mieć. - uznała Panna Migotka i wzburzyła swoje miękkie włosy pomiędzy uszami. Przygładziła chwaścik na końcu ogona i odwróciła się, żeby sprawdzić, czy puszek na grzbiecie układa się jak należy. - Czy to przyjemnie być włochatą na całym ciele? - spytała Mimbla. - Bardzo - odpowiedziała Panna Migotka z zadowoleniem. - Bufka, czy ty jesteś włochata? Bufka nie odpowiedziała.(...)
1.3.9 Migotek
Snork - Brat Panny Migotki. Osobnik przejawiający uwielbienia dla zarządzania i zebrań. Maniakalnie zapisujący różne rzeczy w swoim notesie. Ma dość wysokie mniemanie o sobie. Najlepiej go poznasz czytając Kometę nad Doliną Muminków.
(...) Migotek czołgał się w gęstym podszyciu. Miał sztuczne zęby ze skórek pomarańczowych. Był Wrogiem. - Tarzan hungry! - krzyknął Muminek wspinając sie po lianie. - Tarzan eat now!. - Co on mówi? - spytał Ryjek. - Mówi, że jest głodny - odpowiedziała Panna Migotka. To jest po angielsku. Wszyscy, którzy przyjeżdżają do dżungli mówią po angielsku. - Teraz porwę Jane! - krzyknął Migotek ciągnąc Pannę Migotkę z ogon do nory pod stołem w jadalnym pokoju. (...)
1.3.10 Buka
(...) Buka siedziała na plaży i czekała. Muminek wyszedł naprzeciw niej bez lampy, stanął przy łódce i spojrzał na nią. Nic nie mógł dla niej zrobić. Słyszał bijące trwożnie serce wyspy głęboko w ziemi, szepczące żałośnie kamienie i drzewa, które uciekały od morza i na to też nie miał żadnej rady. Nagle Buka zaczęła śpiewać. Zaintonowała swą pieśń radości i powiewając spódnicami kiwała się w przód i w tył, jak gdyby chciała pokazać we wszystkie możliwe dla niej sposoby, że cieszy się z przyjścia Muminka.
1.3.11 Hatifnatowie
(...)Hatifnatowie nigdy nie kłócą się i że są milczkami z usposobienia, a interesuje ich jedno: żeby płynąć dalej, tak daleko, jak to było możliwe. Najchętniej aż do horyzontu albo na koniec świata, co przypuszczalnie na jedno wychodzi. Tak przynajmniej twierdzono. Mówiono również, że Hatifnatowie nie myślą o niczym innym, jak tylko o samych sobie i że elektryzują się w czasie burzy, jak również, iż są niebezpieczni dla tych wszystkich, którzy mieszkają w salonach i na werandach i którzy o pewnych porach dnia robią zawsze to samo.(...)
1.4 Nie tylko prozą
1.4.1 Komiksy
Muminki poznajemy nie tylko z książek, ale także z komiksów. Te najpopularniejsze ukazały się w Finlandii oraz w Niemczech.



1.4.2 Bajki telewizyjne
Na podstawie książek o Muminkach powstały także filmy i kreskówki dla dzieci. Od Finlandii, przez Niemcy, Polskę, Francje, Hiszpanie, Włochy a nawet Japonię, Chiny czy Izrael…


Swego czasu polskie dzieci na antenie TVP1 mogły oglądać przygody Muminków (bajka była produkcji fińskiej).
1.4.3 Znaczki pocztowe
Kolekcjonerzy i zapaleńcy mogą się zadowolić unikatową serią znaczków pocztowym. Najstarsze znaczki pochodzą z 1988 roku, a te najmłodsze zostały wydane w 2003 roku (w większości pochodzą z Finlandii).


1.5 Narodowa obsesja
Z czym kojarzy nam się Finlandia? Muminki - to na pewno!
1.5.1 Muumimaailma
Pomyślały o tym władze pewnej miejscowości i tak powstało Muumimaailma. Najpierw trochę faktów o owym miasteczku:
Naantali (szw. Nadendal, 12,5 tys, mieszkańców) jest jednym z najładniejszych miast portowych. Dzięki usytuowaniu zaledwie 17 km od Turku, miejscowość stanowi popularny cel wycieczek jednodniowych.
Trudno nie lubić Naantali, pomimo dużego tłoku latem (głównie z powodu fińskich rodzin przyjeżdżających do parków tematycznych). Wokół niewielkiej przystani ulokowały się ładne kawiarnie i restauracje. Na brukowanej starówce, gdzie panuje staroświecka atmosfera, nie brakuje zabytków i sklepów.
Główną atrakcją Naantali jest oczywiście Muumimaailma - Świat Muminków, z postaciami z książek Tove Jansson. Jest to największa atrakcja rodzinna w Finlandii (otwarte w sierpniu w godz. 10.00 - 18.00, wstęp 13€), powstała na wyspie Kailo. Nawet dzieci, które nigdy nie słyszały o sympatycznych stworkach, ani nie oglądały o nich filmów, z przyjemnością odwiedzą to miejsce. Na wyspę prowadzi most. W domku Muminków, forcie piratów, w domu Mamy Muminka i Szepczącym lesie mieszkają przebrane w kostiumy postacie z bajek. Jest też plaża strzeżona (można bezpiecznie pływać) oraz pole do Minigolfa. Starsze dzieci mogą się pobawić w piratów na wyspie Vski, gdzie dociera się statkiem (wstęp 9€, dla osób z biletem do Świata Muminków 4€).
1.5.2 Muminkowe Muzeum
Mumindalen – jedyne w swoim rodzaju, fińskie muzeum Muminków znajdujące się w mieście Hmeenpuisto. W szerokich zbiorach muzeum znajdziemy miedzy innymi: figurki, dekoracje, różne wydania książek, znaczki pocztowe, komiksy oraz wiele, wiele innych ciekawych eksponatów.


1.6 Podsumowanie
Uważam, że autorka podjęła się nie lada zadania, jakim jest zadowolenie najmłodszych pociech. Zrobiła to w sposób fantastyczny. Przedstawiła w tych małych muminkach cechy ludzi. Te małe stworzonka stały się ulubieńcami najmłodszych, ale i nie tylko. Dorośli podjęli się trudu zbudowania muzeów, miasteczek muminkowych, to przecież oni wydają książki, komiksy. Autorka stworzyła oryginalny i niepowtarzalny świat, daleki od niepokojów współczesnego świata, pełen tolerancji i wzajemnego zrozumienia. Historie o Muminkach są bezpośrednie, pełne humoru; wszystko okraszone wspaniałymi ilustracjami. To właśnie te mistrzowskie czarno-białe rysunki stanowią jeden z najważniejszych atutów książek. Nie dziwi jednak ich zręczność - Tove Jansson jest malarką. Jej opowieści można czytać wciąż od nowa, z każdym razem znajdując coś nowego, ciekawego i zabawnego.