Obłęd czy wrażliwość cechuje bohaterów romantycznych.

Romantyzm to epoka szczególna , niepowtarzalna , podstawy myślowe tego prądu łączą się z Wiel-ką Rewolucją Francuską stanowiącą przewrót we wszystkich dziedzinach życia zbiorowego , politycznego, społecznego , kulturalnego i obyczajowego, w wyniku którego zostały obalone poglądy o niezmienności i naturalności dotychczasowego porządku świata . Stąd zrodził się romantyczny historyzm ; ujmowanie wszystkich zjawisk na tle epoki historycznej , z czym łączyła się idea postępu , i dlatego roman-tyczna wizja świata jest dynamiczna , zmiana i rozwój oznaczają odrzucanie jednych , a przyjmowanie dru-gich form, mamy do czynienia z antynomicznością , czyli wewnętrzną sprzecznością , a także uwidacznia się walka różnorodnych i sprzecznych pierwiastków . Naturę przeciwstawiano kulturze , uczucia rozumowi , autentyczność – wyobraźni. Występowano przeciwko ograniczeniom i sztuczności kultury dworskiej, wszechwładzy rozumu , praktycyzmowi który traktowano jako zaprzeczenie postępu , jako coś zupełnie archaicznego . Nurt rewolucyjny romantyzmu stawiał sobie za zadnie zmianę rzeczywistości , bliski był uto-pii społecznej , wierze w ustanowienie świata sprawiedliwości społecznej . Wątki rewolucyjne spajały się z myślą religijną i wierzeniami ludowymi . Z przeświadczenia , że postęp dokonuje się przez walkę ,że wy-maga poświęcania ofiary , wynikał swoisty heroizm moralny . W romantyzmie dochodził do głosu indywi-dualizm ; jednostka została przeciwstawiona zbiorowości , z która została skłócona ,wiąże się to bajroni-zmem , lub jednostka poświęca się dla ogółu ( prometeizm ) . Bohatera romantycznego cechuje postawa buntu i niezgody ze światem , spór z Bogiem o sens ludzkiego bytu i cierpienia . Ze sprzeciwu wobec mate-rializmu i racjonalizmu oświecenia wyrastał idealizm romantyczny , czerpiący swe podstawy w filozofii niemieckiej (Fichte , Schelling, Hegel) . Uznawano jedność ducha i materii , związek wszystkich elementów wszechświata , każdy człowiek jak potomek biblijnego Adama może osiągną władzę nad całą naturą , musi tyko uwierzyć . Romantyzm przyznawał szczególną rolę uczuciu i religii , zakładał istnienia prawd niedo-stępnych rozumowi , które można poznać tylko intuicją , sercem . Zainteresowanie nieświadomością indy-widualną i zbiorową łączył się ze zwrotem do ludowości , zjawisk sennych ,fantastyki . Wyjątkowego zna-czenia nabierał artysta i sztuka . Twórczość artystyczna była odbierana jako przejaw wolności artysty , ujaw-nienie jego siły kreacyjnej , której zderzenie z niedoskonałym światem ukazywało wyższość ducha nad rze-czywistością . Celem sztuki maiło być przekroczenie zmysłowej strony zjawisk , dotarcie do ukrytej istoty buntu , osiągnięcie jedności z naturą i Bogiem . Estetyka romantyczna odrzucała istnienie jakichkolwiek norm , dążyła do oryginalności , ceniła najwyżej siłę ekspresji artysty , istniał więc swoisty kult natchnienia ,wyrażał się np. w zachwycie dla improwizacji . Romantyzm pojawił się jako pierwszy w Anglii , jego naj-wybitniejszymi przedstawicielami byli G. Byron , W. Scott i J. Keats ; w Niemczech romantyzm nawiązywał do poetów „Sturm und Drang” , czyli burzy i naporu , przedstawiciele to J.W. Goethe i Fr. Schiller oraz do filozofii mistycznej , spirytualnej ( Schlegel , Schelling ) ; we Francji stoczył walkę z klasycyzmem , rozwi-nęła się liryka , dramat , proza psychologiczna ( V. Hugo , A. de Musset , A. de Lamartine ). W Polsce prze-ważała tendencja do obrzucenia teraźniejszości i wiara w moc ducha przekształcającą sprawy narodowe ( wynikało to z trudnej sytuacji politycznej ).

Przełomem okazał się wystąpienia A. Mickiewicza , który już w „Odzie do młodości” napisanej w 1820 roku stanowczo wystąpił przeciwko ideałom klasycyzmu , a w „Balladach i Romansach” (1822) oraz w „Dzia-dach” części II i IV czyli wileńsko – koweńskich (1823) prawdy moralne przeciwstawił rozumowi , ukazał świat wierzeń ludu , fantastykę , przenikanie świata żywych i umarłych , cierpienia jednostki . Romantycy wprowadzili historyzm , do przykładów należy „Maria” A. Malczewskiego , który przedstawił własną wizję romantyzmu , w której los drwi z człowieka , a życie jest dążeniem do śmierci ; innym przykładem są „Gra-żyna” i „Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza . Punktem zwrotnym stało się Powstanie Listopadowe , sprawy narodowe biorą górę nad wszystkim innym . Większość utworów powstaje na emigracji ; powstaje motyw bohatera podlegającego przemianie i poświęcającego się dla zbiorowości ( Konrad z III części „Dziadów” Mickiewicza) . Poeta jest wykreowany na wieszcza , czyli duchownego przywódcę narodu , pro-roka przewidującego przyszłe dzieje narodu , jest natchniony , wznosi się ponad ludzkość , mianem wieszcza określa się tradycyjnie dwóch najwybitniejszych poetów polskiego romantyzmu: Juliusza Słowackiego
i Adama Mickiewicza.
Uważam , że bohaterów romantycznych cechuje wrażliwość, poprę tę tezę rozważaniami o bohaterach utwo-rów romantycznych .

Na początku odwołam do „Zbójców” niemieckiego romantyka okresu „burzy i naporu” – Fryderyka Schillera . Bohaterem tego utworu był Karol Moor , syn hrabiego Moora . W młodych latach wyruszył w świat , szukać przygody, poznać wolność . Był on ukochanym synem swojego ojca , jego brat Franciszek , przedstawiany jako brzydki i dlatego również zły , starał się zaszkodzić bratu , żeby przejąć majątek , postą-pił niemoralnie według brata i ojca . Gdy Franciszek spreparował list od nieznanego korespondenta z Lipska , przeczytał oczerniający list ojcu , napisał Karolowi „odpowiedź” ,po przeczytaniu której Karol stał się zbójcą. Poza tym pożądał jego kobiety serca Amalii , starał się bezskutecznie robić wszystko , by ją zdobyć. Podstawił Hermana , który miał być towarzyszem Karola w bitwie pod Pragą , gdzie Karol Moor miał umrzeć . Na tę wiadomość hrabia zemdlał a Amalia popadła w rozpacz . Wykorzystał to Franciszek , ojca umieścił w lochach ,a sam zrobił się dziedzicem , żeby zdobyć Amalię na rzekomym mieczu Karola umieścił napis , mówiący , że Karol przekazuje ją pod opiekę Franciszka . Po pewnym czasie , gdy wraca przebrany Karol , znajduje ojca , a zbójcom każe, żeby mu Franciszka dostarczyli .Nie dostaje Franciszka żywego , nie chce się na nim mścić , cieszy się ,że nie musi .Doprowadza do śmierci Ojca i narzeczonej Amalii , oddaje się w ręce sprawiedliwości . Po tym , co on uczynił można sądzić, że był szaleńcem ,zabił ojca i narzeczoną , został zbójcą , ja jednak myślę, że na jego postępowanie należy spojrzeć inaczej ; po pierwsze rozbój zaczął czynić dopiero , gdy zawistny brat przysłał do niego list , ten list skłonił go do najgorszego, Franciszek nie oszczędzał go , napisał mu wszystko to ,co mogło go najbardziej dotknąć ; zrozpaczony Karol za namową swoich przyjaciół zakłada bandę zbójecką , której zostaje kapitanem .Staje się zły , ponieważ świat jest dla niego zły , chciał wrócić do ojca jako syn marnotrawny , jednak list Franciszka , w którym wyraźnie zaak-centował, że ojciec go porzuca ,co nie było zgodne z prawdą , rozwiał mu nadzieje i posunął się do ostatecz-ności . Mimo , iż czynił rozbój nie był zwykłym zbójcą , chciał grabić tylko bogatych , a zdobyte środki przekazywał na dobroczynne cele , nie zabijał słabszych np. kobiet i dzieci, przykładem jest jego rozgory-czenie gdy się dowiedział jakiego haniebnego czynu dopuścił Schufterte wrzucając niewinne i bezbronne dziecko do ognia, sam chciał dobierać sobie kamratów, którzy dotrzymaliby mu wierności ,poza tym był szlachetny , przestrzegał kodeksu moralnego , czynił jak legendarny Robin Hood , chciał być sławny . Nie lubił tego , co robił , wstydził się tego , jednak był dumny . To pokazuje jego wewnętrzne rozdarcie , rozgo-ryczenie . Gdy wraca do domu , znajduje ojca , i dowiaduje się co mu i ojcu wyrządził Franciszek , chce zemsty , jednak , gdy ojciec mu wybacza , nie chce się już na nim mścić , nawet się cieszy , że nie musi. Ojca uśmierca wyjawieniem mu prawdy o sobie i o zbójcach , nie chce , aby hrabia Moor miał coś wspólne-go z nim , zbójcą , z synem , którego zmarnował , kieruje się miłością do niego , czyni to dla jego dobra .Wie , że już nie może być synem marnotrawnym , za wiele się już zdarzyło , uczynił zbyt wiele złego . Podobnie z Amalią , jednak on na początku nie ma sumienia zabić kobiety , swojej narzeczonej , wie też , że nie może z nią zostać , nie może dopuścić też do tego , żeby panna Von Edelreich wiązała się ze zbójcą , poza tym przyrzekał zbójcom , że nigdy ich nie opuści , Amaila prosi , by ją zabił , zabija ją dopiero, gdy inny zbójca celuje do niej, jego ukochana ginie z jego ręki , też jak w przypadku ojca czyni to z miłości i też dla honoru, jak mówił złożył kamratom w ofierze anioła ,a oni mu tylko swe obrzydliwe życia . Potem postanawia oddać się w ręce sprawiedliwości , jest świadom tego , co zrobił , nie zamierza uciekać ,nie pragnie uniknąć nie-uniknionej kary , na tym polega jego moralność , potrafi przyznać się do winy , ponieść konsekwencje . Po-stanawia jeszcze pomóc biednemu człowiekowi oddając się żywym w jego ręce , biedak dostanie nagrodę za pojmanie kapitana zbójców , ten ostatni gest jest wysoce szlachetny i nie każdego rozbójnika byłoby na to stać ...

Kolejnym utworem na którym się oprę jest „Korsarz” G.Byrona , najwybitniejszego romantyka an-gielskiego . Bohater byroniczny , czyli postać samotna , zbuntowana , niespokojna , kryjąca tajemnice
z przeszłości i nigdy ich nie ujawniająca , pełna gniewu i dumy , podejmująca walkę ze złem , żądna zemsty za wyrządzone krzywdy , zdolna do zbrodni, podróżująca po świecie w poszukiwaniu ludzi o bratniej duszy , innego ,lepszego życia bez nierówności społecznych i krępujących konwenansów ...

Taki właśnie jest Konrad z powieści poetyckiej Byrona „Korsarz” , co jest charakterystyczne dla powieści poetyckich Byrona , akcja dzieje się w Grecji wtedy pod panowaniem tureckim , mamy do czynienia z orientalizmem.
Konrad przewodził rozbójnikom morskim mieszkającym na jednej z wysp greckich ,cieszył się poparciem swoich kamratów , często wypływał na wyprawy , walczył przeciwko Turkom , ukochaną jego była Medora ,która zawsze się martwiła , gdy on wyruszał. Nadeszła chwila ostatecznego rozstrzygnięcia sporu z Turkami . Konrad stawia wszystko na jedną kartę , postanawia zuchwałą wyprawą uprzedzić atak przeciwnika , Me-dorze nie mówi o ryzyku, jakie podejmuje. W czasie walki ratuje z ognia jedną z żon sułtana – Gulnarę . Sam natomiast zostaje później pojmany i skazany na śmierć . Pomaga mu zakochana w nim Gulnara ,wybawia go z opresji , jednak przy tym zabija bezbronnego sułtana . Konrad nie może wybaczyć jej tej zbrodni . W międzyczasie z żalu umiera Medora . Konrad pogodził się z jej śmiercią ,ale ciężko to przeżył ,ponieważ ją kochał . odpływa z Gulnarą ... Tak kończy się ten utwór , nie zostaje wyjaśniony koniec i po-czątek , co jest jedną z cech charakterystycznych tych powieści . Z początku wiemy tylko , że Konrad ukry-wa jakąś tajemnicę i nigdy jej nie ujawnia, dlatego stroni do świata , mści się za dawne krzywdy , to jest klucz jego postępowania , nie jest żadnym szaleńcem , to ludzie go zmienili , w przeszłości lekceważono go , zraniono jego uczucia , skrzywdzono go , w swojej rozpaczy wyparł się Boga , widoczny jest też wyraźny konflikt ze światem , który go nie zrozumiał ,okazał się za brutalny . Zanim został korsarzem był przedsta-wicielem złotej młodzieży , bogatych lekkoduchów, czerpiących z życia tylko przyjemności ; zmieniło go tak diametralnie to właśnie wydarzenie , tak starannie ukrywane przez niego. Jego miłość będzie nieszczę-śliwa , kobiety zakochiwały się w nim od pierwszego wejrzenia, jak Gulnuara , której nie może kochać, bo-wiem popełniła zbrodnię , on jest jej dłużnikiem, został poniżony ; poza tym w dalszym ciągu kocha Medo-rę, była to miłość odwzajemniona , on wie , ile stracił przez złośliwość świata ; można się spodziewać , że miłość Konrada i Medory była do grobowej deski, nasuwa się też wniosek , że Konard umrze z żalu za Me-dorą ,a Guluara z żalu za Konradem... Widać , że nieszczęście chodzi za Konradem , świat staje się coraz bardziej brutalny...

Za Kolejny przykład posłuży mi postać Konrada z „Dziadów” części III Adama Mickiewicza .Na początku trzeciej części pojawia się informacja o Konradzie , jako niedobrym , nieczułym , niesfornym dziecku ; dziecko to jednak było pod opieką Boga , a dokładniej Anioła Stróża ; dusza jego wzlatywała do nieba ; to wszystko powodowało coraz większą pychę Konrada , został wybrany.
Pytanie: obłęd czy wrażliwość ?
Mnie się wydaje , że to drugie ; on widzi więcej niż inni ludzie, jest ponad nimi, gardzi nimi ,zostaje sam ,ale z wyboru, bowiem nikt go nie rozumie ; jest poetą, jednak jego poezja nie jest zrozumiała dla ludzi , ponie-waż on mówi w języku anielskim ; jest wieszczem , staje najwyżej w hierarchii społecznej , jako prorok może przewidzieć dalsze losy narodu , jest orłem , idealnym człowiekiem romantyzmu , może kontrolować naturę , bowiem jest potomkiem biblijnego Adama, wie ,że ma moc ,ale nie zna sposobu , jak ją wykorzystać . Kocha natomiast platonicznie naród , miłość ta jak zwykle w romantyzmie będzie nieszczęśliwa , jego celem jest pokonanie zaborców .Jest egotykiem , może poświęcić swoje życie dla sławy .U niego życie jest króciutkie , ale uczucie ogromne , dlatego ma tak wielką moc , na tym polega jego wrażliwość , potrafi czuć i widzieć więcej , co innym , przyziemnym lu-dziom wydaje się dziwne , niepojęte ,mistyczne.
Może pełnić rolę pośrednika miedzy światem ziemskim a sferą mistyczną.
Jego jedyną i nieszczęśliwą miłością ojczyzna:

„Ja i ojczyzna to jedno.
Nazywam się Milijon - bo za milijony
Kocham i cierpię katusze.”

Dla niej jest skłonny do poświęceń , pojawia się motyw poświęcenia jednostki dla dobra ogółu , czyli pro-meteizm. On wie , że on i naród to jedno , występuje w jego imieniu przez obliczem Boga ; kocha i jest go-towy na wszystko ;
Konrad został już doświadczony przez Boga, nie zwątpił i prosi teraz o wstawiennictwo ; doświadczeniem jego była nieszczęśliwa miłość do pasterki z II części „Dziadów”. Ma ranę na sercu i na czole za grzech my-ślą . Jego uczucie dobre ,ale zły sposób myślenia .
Największą i jedyną jego słabością jest pycha , nie ujrzy przyszłości póki się nie pozbędzie tej cechy ; nie pokona orzeł kruka póki...

Myślę , że te postacie przekonały w odpowiednim stopniu Czytelnika , że to właśnie wrażliwość cechuje bohaterów z tej jakże zaskakującej , a zarazem jakże ciekawej i niepowtarzalnej epoki . Pragnąłem pokazać , ująć cały (przynajmniej większość) romantyzm europejski ; dlatego też widoczne są znaczne róż-nice w realiach , postaciach ,jednak wszystko sprowadza się do jednego , do problemu nieszczęśliwej miłości i uczuć...