Rewolucja Lutowa i Październikowa w Rosji w 1917 r.

W 1914 roku wydawało się, ze rząd carski zdołał stłumić ruchy rewolucyjne, które zagroziły jego władzy w roku 1905. Car pozostał autokratą (władcą absolutnym) a jednym z nielicznych ustępstw , które poczynił na rzecz liberalizacji i demokratyzacji było tolerowanie istnienia uległego i bezsilnego parlamentu, tzw. Dumy. Wydawało się, z e wybuch I wojny światowej jeszcze bardziej wzmocni reżim. Tak jak w większości innych krajów, wojna wywołała falę patriotycznego entuzjazmu, a masy stanęły za rządem. Poczucie dumy narodowej było tak silne, ze niemiecko brzmiącą nazwę ST Petersburg zmieniono na jej rosyjski odpowiednik - Piotrogród.
Nastroje zaczęły się zmieniać w miarę rozwoju wydarzeń, gdy wyszły na jaw zacofanie Rosji i nie kompetencja jej władców. Na pola walki rzucono potężne armie, ale fabryki nie były w stanie zaopatrzyć ich w bron i sprzęt. Systemy administracji rządowej i zaopatrzenia działały niesprawnie, co doprowadziło do powstania niedoborów w miastach rosyjskich oraz na froncie. Armia walczyła dzielnie, ale nie mogła sprostać dobrze zorganizowanym i opatrznym siła niemieckim , więc miliony poległych i rannych musiały być ciągle, na nowo zastępowane przez świeżych rekrutów. Morale oddziałów w takiej sytuacji łatwo się załamywało. Politycy byli skłóceni i knuli przeciwko sobie. W grudniu 1916 wybuchł głośny skandal, gdy spiskowcy z arystokratycznych sfer zamordowali mnicha Rasputina, który miał pomoc wywierać zły wpływ na rodzinę carską. Pomimo panującego powszechnie odrętwienia i przygnębienia w lutym 1917 roku niespodziewani wybuchła rewolucja. Rozwinęła się spontanicznie i odniosła sukces praktycznie bez rozlewu krwi. 23 lutego w Piotrogrodzie rozpoczął się strajk i rozruchy głodowe, których nie potrafiła stłumić policja. Gdy następnego dnia władze wysłały przeciw demonstrantom wojsko, zamieszki przekształciły się w manifestacje polityczne. Dołączyły do nich zbuntowane garnizony. Liczba manifestantów sięgnęła 200 tyś. Car abdykował 2 marce gdy generałowie frontowi odmówili mu poparcia i zaoferował tron bratu, Wielkiemu Księciu Michałowie. Michał odmówił przyjęcia korony, zdając sobie sprawę z beznadziejności sytuacji i rządząca w Rosji przez 300 lat dynastia Romanowów straciła władze. 12 marca Duma wyłoniła Komitet Tymczasowy, głównie spośród przedstawicieli liberalnej partii kadetów. Tego samego dnia powstała wzorem rad tworzonych w roku 1905, Piotrogrodzka Rada delegatów Robotniczych Żołnierskich, której przeważali zwolennicy umiarkowanej socjaldemokracji z Mikołajem na czele. W porozumieniu z radą komitet Tymczasowy powołał 15 marca 1917 r rząd tymczasowy pod przewodnictwem księcia Gieorgija Lwowa z partii kadetów. Rząd ten miał sprawować władze aż do planowanych wolnych wyborów. Rząd składał się początkowo z liberałów i konserwatystów jednym tylko liczącym się przedstawicielem socjalistów Aleksandrem Kierenskim. Wprowadzono wiele reform demokratycznych, lecz dyskusje nad problemami, takimi jak przyszły los dóbr ziemskich należących do cara i wielkich posiadaczy odłożono na później. Rząd Tymczasowy posiadał znacznie mniejszy autorytet niż tzw. Rady. Rady te wybierane były bezpośrednio przez robotników, chłopów żołnierzy i marynarzy. Działy one w miastach , fabrykach i koszarach. Wśród rad wyróżniała się Rada Piotrogrodzka. Wyrażając bezpośrednio poglądy najbardziej aktywnych grup spośród niższych warstw społecznych, rady były radykalną siłą rewolucyjna. Choć większość delegatów rady Piotrogrodzkiej należała do którejś z grup socjalistycznych, początkowo Rada chętnie współpracowała ze zdominowanym przez konserwatystów liberałów Rządem Tymczasowym. Także rząd próbował dostosować się do sytuacji, powierzając czasem coraz więcej tek ministerialnych socjalistom. Sam Kierenski szybko awansował, zostając ministrem wojny, a wreszcie w lipcu 1917 roku premierem. Jednakże agresywna polityka wojenna prowadzona przez Kierenskiego stała w sprzeczności z nastrojami wśród delegatów Rady , reprezentującymi punkt widzenia zmęczonych walką żołnierzy, do których przemawiały hasła postulujące natychmiastowe rozpoczęcie rokowań pokojowych.
Politykę zmierzającą do natychmiastowego zawarcia pokoju prowadziła także partia bolszewików. Była to partia marksistowska i jako taka zapowiadała wybuch rewolucji socjalistycznej i ustanowienie państwa robotniczego. Większość bolszewików twierdziła, ze należy cierpliwie czekać, pozostając w opozycji, aż Rosja stanie się nowoczesnym, uprzemysłowionym państwem. Włodzimierz Lenin, jeden z przywódców bolszewickich, nie zgadzał się z tym. Uczestnik wydarzeń 1905 roku w kwietniu 1917 wrócił do Rosji ze Szwajcarii, gdzie przebywał na wygnaniu. Po przyjeździe Lenin zaczął przekonywać innych bolszewików ze powinni przeprowadzić powstanie i przejąć władzę. Początkowo odrzucali oni ten pomysł, lecz Leniowi w końcu udało się ich przekonać. Choć nie wydawał się on być postacią charyzmatyczną, cechowały go surowa szczerość, całkowite oddanie sprawie oraz umiejętność przekodowującego argumentowania. Dzięki temu potrafił pokonać wszystkie trudności i został w końcu największym przywódcą rewolucyjnym swoich czasów. sytuacja Rosji sprzyjała jego planom. W lecie 1917 roku załamała się kolejna ofensywa rosyjska Zwana ofensywą Kierenskiego, a warunki na froncie nigdy jeszcze nie były tak beznadzieje. Chłopi wszędzie dzielili miedzy siebie ziemie, nie czekając na obiecane reformy. Wielu żołnierzy dezerterowało z rozsypującej się armii rosyjskiej, by wziąć udział w podziale ziemi lub zasilić aktywistów politycznych w miastach. Hasła bolszewików "Ziemia, chleb i pokój" oraz "Cała władza w ręce rad" przyciągały coraz więcej zwolenników, a liczebność członków rad i samej partii bolszewickiej stale rosła. Mimo to, lato 1917 roku było okresem nerwowej niepewności: doszło do tego, ze Lenin musiał się ukrywać, a najbardziej uzdolniony z liderów bolszewickich, Trocki, został aresztowany. Kryzys jednak minął i w październiku 1917 roku bolszewicy gotowi byli do przejęcia władzy większością rad z Radą Piotrogrodzką na czele. Jej przewodniczącym został bliski współpracownik Lenina Lew Trocki. Był on jednocześnie szefem utworzonego wówczas Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego. Komitet bardzo szybko opanował Gwardię Czerwoną, czyli powstające od marca 1917 bojówki robotników przemysłowych. Dzięki masowemu poparciu ze strony robotników i żołnierzy piotrogrodzkich rewolucja październikowa była w rzeczywistości błyskawicznie przeprowadzonym zamachem stanu, który nastąpił w nocy z 24 na 25 października 1917 roku i nie pociągnął za sobą długotrwałych walk. W nocy oddziały opanowały elektrownie, centrale telefoniczne, stacje kolejowe Zdobyty został Pałac Zimowy, siedziba rządu Tymczasowego. Kierenski zbiegł i po nieudanych próbach zorganizowania oporu wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Zamach został tak przygotowany, aby biegł się w czasie z obradami ogólnonarodowego zjazdu Rad i został przeprowadzony w jego imieniu. Następnie zjazd powołał nowy rząd bolszewicki -Radę Komisarzy Ludowych z Leninem na czele. Lenin rozpoczął rządy deklaracja :"Teraz przystępujemy do budowania porządku socjalistycznego". Pierwszym posunięciem nowego rządu była nacjonalizacja banków i dóbr ziemskich. W śród wprowadzonych usprawnień znalazło się także przyjęcie kalendarza gregoriańskiego obowiązującego w pozostałych krajach Europy. Do tamtej pory (styczeń 1918) w Rosji używano kalendarza juliańskiego, który spóźniał się w stosunku do gregoriańskiego o 13 dni, tak więc rewolucja z 23 lutego, według miary zachodniej odbyła się 8 marca a rewolucja z 24 na 25 roku de facto odbyła się z 6 na 7 listopada 1917 roku.