Przyczyny upadku państwa polskiego

Problemy państwa polskiego zaczęły się już w drugiej połowie XVII wieku po powstaniu na Ukrainie, potopie szwedzkim, wojnie z Rosją i Turcją. Te czynniki przyczyniły się do osłabienia Rzeczypospolitej. Zmniejszyła się liczba ludności, powierzchnia zmalała o 250 tys. km². Przemarsze wojsk powodowały niszczenie miast, handlu i rzemiosła. Wojsko buntowało się z powodu nieregularnie wypłacanego żołdu. Kryzys ogarnął sejm, ponieważ magnaci zdobywali coraz większe majątki i coraz większą władzę w państwie.

Wewnętrznymi przyczynami upadku państwa polskiego były m.in. przywileje szlacheckie. Szlachta wymuszała na królu korzystne dla niej przywileje, w zamian zapewniając zgodę na przeprowadzenie reform w państwie. W ten sposób szlachta zapewniła sobie m.in. zwolnienie z łożenia na budowę twierdz lub zamków, wynagrodzenia za wyprawy wojenne poza granice kraju oraz zagwarantowanie wykupu z niewoli podczas wypraw oraz walk w kraju i najazdów nieprzyjacielskich. Wolna elekcja wprowadziła wiele chaosu w państwie polskim. Towarzyszyły jej liczne przepychanki polityczne oraz próby zagwarantowania sobie głosów szlachty, nie zawsze w sposób uczciwy. Ponadto każdy wybrany elekt musiał składać po wyborze na tron „pakta konwenta”, czyli osobiste przyrzeczenia wobec szlachty. Wystąpienia szlachty przeciw królowi w postaci zawiązywania konfederacji również były czynnikiem osłabiającym Polskę. Konfederacje nie uznawane przez króla uważano za bunty, czyli rokosze. „Liberum veto”, czyli prawo każdego posła do zerwania uchwał sejmu całkowicie uniemożliwiło podejmowanie decyzji przez sejm. Stało się tak za sprawą załatwiania w ten sposób prywatnych porachunków i interesów.

Rzeczpospolita została poważnie zniszczona za sprawą wojen w XVII. Wojna północna, która przeniosła się na tereny Rzeczpospolitej przyniosła wiele poważnych strat. Przemarsze wojsk, które niszczyły plony spowodowały klęskę głodu. Wojna niszczyła również wsie i miasta. Spowodowało to, że miasta polskie były zacofane w porównaniu do rozwijających się miast europejskich. Do gospodarczych przyczyn upadku Rzeczpospolitej zaliczyć można też trudne położenie chłopów. Przymusowa pańszczyzna nie wpływała korzystanie na nastroje w najniższej warstwie społeczeństwa.

Przyczyną zewnętrzną upadku Rzeczpospolitej była potęga gospodarcza i militarna państw sąsiednich oraz idąca za tym ingerencja tych państw w wewnętrzne sprawy Polski. Za sprawą naszych sąsiadów, a dokładniej Szwecji odbyła się elekcja Stanisława Leszczyńskiego. Szwedzi chcąc usunąć Augusta II, przeprowadzili w roku 1704 elekcję nowego króla w Polsce. Pod ich naciskiem został nim wojewoda poznański Stanisław Leszczyński. Pod naciskiem rosyjskim zaś odbył się w 1717 tzw. sejm niemy. Ustalono na nim traktat „pacyfikacyjny” oraz ważne reformy. Ograniczono samowolę hetmanów i podskarbich. Ustanowiono stałe podatki na wojsko, którego liczebność podniesiono do 24 tys. W 1732 Rosja, Austria i Prusy podpisały nazywany „traktatem trzech czarnych orłów”. Jego celem było nie dopuszczenie do intronizacji Leszczyńskiego lub do przejęcia korony polskiej przez syna Augusta Mocnego. Kolejna, więc ingerencja w wewnętrzne sprawy naszego kraju. Po śmierci Augusta III rozpoczęto przygotowania do kolejnej elekcji. Wśród kandydatów do tronu wymieniono syna zmarłego władcy. Największe szanse miał jednak Stanisław August Poniatowski – popierany przez swych krewnych, możną rodzinę Czartoryskich oraz zbrojnie przez władczynię Rosji Katarzynę II. Na polu elekcyjnym zwyciężył Stanisław Antoni Poniatowski, który po koronacji zmienił drugie imię na August. W 1767 roku Rosja wprowadziła nowe wojska na terytorium Rzeczypospolitej. Pod ich osłoną powstały dwie konfederacje innowiercze w Toruniu i Słucku, domagające się równouprawnienia protestantów i prawosławnych. Ambasador rosyjski Mikołaj Repnin, chcąc wykorzystać niechęć szlachty do króla doprowadził w roku 1767 do konfederacji w Radomiu, rzekomo przeciw absolutystycznym zapędom Stanisława Augusta i w obronie katolicyzmu. Na miejscu okazała się, że naprawdę celem zjazdu ma być zapewnienie równouprawnienia innowiercom. Podniosła się wrzawa. Zastraszony sejm uchwalił w 1768 roku równouprawnienie innowierców oraz prawa kardynalne Rzeczypospolitej, których gwarantka miała być carowa. Protestując przeciw gwałtowi rosyjskiemu oraz ustępliwości Stanisława Augusta konserwatyści powołali w lutym 1768 r. w Barze na Ukrainie konfederację przeciw królowi, Rosji i popieranym przez nią dysydentom. Rada nieustająca została powołana w 1775 przez sejm rozbiorowy. Była namiastka rządu. Niestety Rada Nieustająca była Skorumpowana i przekupiona przez Rosjan. W ten sposób Rosja zapewniła sobie stałą ingerencję w nasze sprawy. Kolejny czynnik powodujący osłabienie i upadek naszego państwa. Przeciwko Konstytucji 3 Maja wystąpiła nie tylko Katarzyna II, której nie spodobała się zbyt rewolucyjna i swobodna ustawa, ale także przedstawiciele obozu hetmańskiego, z którymi caryca doszła do tajnego porozumienia. Trzynastu polskich zdrajców na czele z Ksawerym Branickim, Szczęsnym Potockim i Sewerynem Rzewuskim podpisało 27 kwietnia 1792 roku akt konfederacji w małym miasteczku na granicy polsko-rosyjskiej, w dobrach Potockiego, Targowicy. Wcześniej jej treść została przygotowana w Petersburgu i głosiła przede wszystkim zniesienie reform Sejmu Wielkiego oraz Konstytucji. Targowiczanie oświadczyli w niej, że występują w obronie wiary katolickiej, liberum veto, wolnej elekcji i innych dawnych przywilejów szlacheckich. Poza tym zarzucano władzom polskim despotyzm i naśladowanie niepochlebnych wzorców z rewolucji francuskiej. Obalono konstytucję. II Rozbiór Polski, zarządzona przez dowódcę wojsk rosyjskich redukcja wojska polskiego o 50% oraz przymusowe zjednywanie zredukowanych żołnierzy do armii rosyjskiej i pruskiej dały sygnał do zbrojnego oporu w 1794 roku. Generał Madaliński ruszył z całym oddziałem z Ostrołęki do Krakowa, gdzie biło serce powstania. Tam dnia 24 marca na wodza wybrano Tadeusza Kościuszkę. Kościuszko ogłosił walkę wobec Rosji. Pierwszy sukces powstańcy odnieśli pod Racławicami, gdzie pokonali grupę wojsk rosyjskich. Dwa tygodnie później w Warszawie powstańcu zmusili do ucieczki rosyjski garnizon i carskiego ambasadora. Następnie walki przeniosły się na Litwę. Niestety jesienią Kościuszko dostał się do niewoli podczas bitwy pod Maciejowicami. 4 Listopada 1794 roku rozpoczął się szturm prawobrzeżnej Pragi. Ówczesny ambasador brytyjski w Warszawie ocenił szturm na Pragę jako „najstraszliwsze i zupełnie niepotrzebne barbarzyństwo”. Jeszcze podczas walk powstańczych trzy mocarstwa – Rosja, Prusy i Austria – podpisały decyzje o likwidacji państwa polskiego. Dnia 24 października 1795 podpisały akt rozbiorowy. Był to kres państwa polskiego, które na 123 lata zniknęło z mapy Europy.

Podsumowując można stwierdzić, że wiele niekorzystnych czynników złożyło się na upadek Rzeczpospolitej. Najbardziej przyczynili się do upadku naszego państwa nasi sąsiedzi. To głownie dzięki antypolskiej polityce Rosji i Prus oraz przekupywanych przez nich polskich polityków, Polska przestała istnieć na mapie Europy.