Powstanie partii politycznych i systemów partyjnych w XIX wiecznej Europie

1. W XIX stuleciu kształtowały się w różnych krajach Europy partie polityczne – organizacje reprezentujące poglądy społeczne i polityczne różnych grup ludności i instytucje przygotowujące wybory.

2. Partie polityczne zrodziły się z XVII i XVIII wiecznych koterii arystokratycznych – związków wielkich rodów arystokratycznych, które zaczęły nabierać charakter klubów politycznych.

3. W latach 30 i 40 XIX w zaczęły gwałtownie powstawać organizacje klubowe. Życie polityczne kwitło zwłaszcza w krajach gdzie funkcjonowały systemy parlamentarne (Wielka Brytania, Belgia, Holandia.

Kluby:
- reprezentowały interesy rożnych grup społecznych,
- ukazały istotne zróżnicowanie interesów politycznych, ekonomicznych i społecznych,
- działały jako organizacje formalne,
- ich programy były oparte na założeniach ideologicznych

4. W latach 70 kluby przekształcały się w partie, było to spowodowane rozwojem systemu parlamentarnego i struktury organizacyjnej klubów.

Pierwsze były partie:
- liberalne i konserwatywne (W. Brytania)
- socjaldemokratyczne (Europa kontynentalna), które stawały się partiami masowymi, zaczęły powstawać systemy wielopartyjne.

Partie wygrywające wybory, rządzące pośredniczyły między obywatelem, a władzą państwową. Wraz z narodzinami partii masowych, pojawili się zawodowi politycy.