Powstanie krakowskie, a powstanie listopadowe i styczniowe

Powstanie krakowskie było najkrótszym, spośród polskich zrywów niepodległościowych – trwało tylko od 20-21 lutego do 4 marca 1846 roku. Pomimo tak krótkiego trwania powstania, można dostrzec zarówno podobieństwa, jak i różnice w odniesieniu do powstania listopadowego i styczniowego.

Podobieństwa
1. Powstanie krakowskie wywołali również młodzi, wychowani na literaturze romantycznej, nie godzący się z niewolą narodową i wierzący w sens walki i odzyskanie niepodległości

2. W powstanie to zaangażowana była młodzież studencka, gimnazjalna, rzemieślnicza.

3. Powstanie to poprzedzone było również działalnością konspiracyjną, kierowaną przez emisariuszy Towarzystwa Demokratycznego Polskiego.

4. Powstanie to można uznać za powstanie szlacheckie, gdyż główną rolę w nim miała odegrać szlachta.

5. W powstaniu tym podobnie jak w listopadowym i styczniowym postawa chłopów była zróżnicowana, część chłopów walczyła w powstaniu np. powstanie chochołowskie, ale część zwalczała powstańców i występowała przeciw szlachcie (najlepszym przykładem tego była rabacja). Co ciekawe we wszystkich tych powstaniach postawa chłopa w dużym stopniu zależała od zaangażowania na rzecz powstania księży, którzy dla chłopów byli autorytetem. Postawa chłopów z Chochołowa była efektem działalności ks. Józefa Kmietowicza, a przecież w powstaniu styczniowym najdłużej walczył oddział ks. Brzóski.

6. Wszystkie powstania wypowiadały się w sprawie chłopskiej. W powstaniu krakowskim wyciągnięto wnioski z powstania listopadowego, zdając sobie sprawę, że powodzenie powstania zależeć będzie od poparcia całego narodu, dlatego w sprawie chłopskiej zajęto stanowisko takie same jak później w powstaniu styczniowym, czyli uwłaszczenie chłopów, zniesienie powinności feudalnych i nadanie ziemi chłopom, którzy wezmą udział w powstaniu a nie mają ziemi w użytkowaniu. Stanowisko w sprawie chłopskiej zostało jasno określone w obydwu tych powstaniach w momencie ich rozpoczęcia (manifesty). To efekty lekcji z powstania listopadowego.

7. W powstaniu krakowskim i powstaniu styczniowym wzywano cały naród do walki i ukazywano prześladowania Polaków przez zaborców, żeby wzbudzić nienawiść do wroga.

8. Wszystkie te powstania cieszyły się poparciem sił postępowych na zachodzie, ale to niewiele pomogło.

9. Spiski przed wszystkimi tymi powstaniami nie cieszyły się zbytnim wsparciem warstw posiadających, które uważały, że ryzyko jest zbyt duże, aby je mocno wesprzeć.

10. Wszystkie trzy powstania zakończyły się niepowodzeniem, pogarszając położenie Polaków i wzmacniając ucisk ze strony zaborców. Po powstaniu krakowskim zlikwidowano Rzeczpospolitą Krakowską, wprowadzono język niemiecki w administracji i na uniwersytecie. Kraków stracił szansę rozwoju, tak jak Warszawa zaraz po powstaniu listopadowym i styczniowym.

11. Po każdym z tych powstań rosła liczba Polaków szukających zbliżenia z rządami zaborowymi. Świadectwem tego po powstaniu krakowskim jest anonimowy „List szlachcica ...”, autorem którego okazał się być Aleksander Wielopolski, który w imieniu polskiej zachowawczej i legalistycznej szlachty proponował carowi zawarcie ugody.

12. Wszystkie te powstania zaczynały się od polskich stolic (listopadowe i styczniowe-Warszawa, krakowskie-Kraków).

Różnice
1. Powstanie krakowskie miało mniejsze znaczenie w Rzeczypospolitej Krakowskiej i zaborze austriackim, a dwa pozostałe w zaborze rosyjskim.
2. W powstaniu krakowskim powstał od razu Rząd Narodowy (później dyktatura Tyssowskiego) i nie było takich problemów z władzą powstańczą jak w pozostałych.
3. Powstanie krakowskie było planowane jako powstanie trójzaborowe, a listopadowe i styczniowe jako powstania w zaborze rosyjskim.
4. W przygotowaniu powstania krakowskiego ogromną rolę odegrała emigracja, a listopadowe i styczniowe przygotowywane były głównie w kraju.
5. Dwa pierwsze powstania nie spowodowały istotnej zmiany w położeniu chłopa, a powstanie styczniowe przyczyniło się do uwłaszczenia chłopów.
6. Zasięg powstania krakowskiego, był o wiele mniejszy niż dwóch pozostałych. Również odzew w Europie, chociażby z powodu jego krótkotrwałości był nieporównywalnie mniejszy niż styczniowego i listopadowego.
7. Na wybuch powstań listopadowego i styczniowego, duży wpływ miała sytuacja międzypaństwowa, czego nie dostrzegamy w przypadku powstania krakowskiego, może poza wzrostem nastrojów rewolucyjnych w Europie, które znajdą ujście dwa lata później podczas Wiosny Ludów