Postawy Polaków w czasie niewoli

W 1815 roku Księstwo Warszawskie, w wyniku postanowień Kongresu Wiedeńskiego, zostało podzielone na: Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Poznańskie i Rzeczpospolitą Krakowską. Państwa zaborcze (Rosja, Austria
i Prusy) zobowiązały się zapewnić Polakom zachowanie swojej narodowości, funkcjonowanie polskich instytucji oraz autonomie w stosunku do zaborców. Mimo to losy Polaków były odległe od tych obietnic.


KRÓLESTWO POLSKIE

Królestwo Polskie było największą z autonomii. Jego królem został Car Rosji, Aleksander I.
Na początku większość Polaków była mu przychylna, gdyż wywiązał się
z obietnic. Nadał Królestwu liberalną konstytucję, władzę ustawodawczą
w postaci dwuizbowego parlamentu oraz władzę wykonawczą w swojej osobie, którą reprezentowali: namiestnik (pierwszym został Józef Zajączek) i Rada Administracyjna.
Niestety po krótkim czasie „dobroć” Cara skończyła się i zaczął on łamać demokratyczny porządek. Ograniczał wpływ Polaków na losy Królestwa.
Zmniejszył rolę sejmu nie zwołując go i nie licząc się z występującą w nim opozycją
Odsunął patriotów od władzy wykonawczej, oddając ją w ręce mniej znanym i uległym mu Polakom (głównie członkom rodzin skoligaconych
z rodziną Carską: Grabowskich, Gutowskich i Grudzieńskich).
Skupił dużą część władzy w ręku niechętnego Polakom Wielkiego Księcia Konstantego, mianując go członkiem Rady Administracyjnej.
Powierzył mu również władze nad wojskiem polskim, powodując
m.in. opuszczenie szeregów przez patriotycznych, doświadczonych oficerów.
Poprzez te działania Car upodobnił rządy Królestwa do absolutnych rządów w Rosji.
Wprowadzenie cenzury, zamykanie opozycyjnych gazet, rozbudowa tajnej policji (zarządzanej przez prześladowcę Polaków, komisarza Nowosilcowa) oraz niechęć panująca w szeregach wojska polskiego w dużym stopniu przyczyniły się do utworzenia tajnych organizacji narodowych. Skupiały one urzędników i inteligencję, a także młodzież szkolną, gimnazjalną, uniwersytecką i wojskową. Do powstałych w tym czasie tego typu organizacji zaliczymy Towarzystwo Filomatyczne, Zgromadzenie Filaterów
w Wilnie oraz Towarzystwo Patriotyczne w Warszawie.
W społeczeństwie nastąpił podział i radykalizacja postaw jego części reprezentującej nurty narodowościowe i wolnościowe.
Nie rzadko bardziej konserwatywne postawy oraz współpraca z Carem
w ramach rządu utożsamiana była jako zdrada Narodu Polskiego.
Rozpoczął się najtragiczniejszy okres dla Królestwa Polskiego. Tajna policja prowadziła liczne dochodzenia, które najczęściej kończyły się skazaniem i wywózką na Sybir patriotów polskich. Przytrafiło się to m.in. pułkownikowi Sewerynowi Krzyżanowskiemu, przywódcy Towarzystwa Patriotycznego.
Powoli odpowiedzialność za losy kraju przejmowali przedstawiciele elit wychowani na tradycjach bliskich rozumowi (Kajetan Koźmian, Alojzy Feliński) oraz duchowo pojmujący idee wolności młodzi romantycy (Maurycy Mochnacki).
W tym okresie na terenie Królestwa odnotowano duże osiągnięcia
w dziedzinie tworzenia zrębów przemysłu. Głównie za sprawą skarbnika Ksawerego Druckiego-Lubeckiego i odpowiedzialnego za przemysł, Stanisława Staszica.
Również szkolnictwo rozwijało się bardzo dobrze. Od 1816 roku rozpoczął działalność Uniwersytet Warszawski. Powstały też inne szkoły politechniczne
i agronomiczne.
Należy też dodać, że najlepiej rozwijającym się w tym czasie miastem była Warszawa. W latach 1815-1830 zwiększyła liczbę ludności 95 tys. mieszkańców.

WIELKIE KSIĘSTWO POZNAŃSKIE

Wielkie Księstwo Poznańskie podporządkowane zostało Królestwu Pruskiemu. Podobnie jak w Królestwie Polskim, Polacy nie mieli żadnego wpływu na władzę. Sprawowali ją: namiestnik oraz nadprazydent prowincji.
W Księstwie jawnie nie dopuszczano do tworzenia polskich instytucji
i ograniczano udział Polaków na stanowiskach urzędniczych.
Dobrze rozwijały się tu jednak przemiany społeczno – gospodarcze. Nastąpiło częściowe uwłaszczenie chłopów oraz tworzenie przemysłu wraz
z nową klasą społeczną – robotnikami.

RZECZPOSPOLITA KRAKOWSKA

Polacy na terenie Rzeczpospolitej Krakowskiej zostali poddani silnej represji. Wprowadzono germanizację (nauczanie w języku niemieckim), przyjęto jako język urzędowy język niemiecki, na stanowiska urzędnicze przyjmowano Niemców i Czechów.
O ile w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Poznańskim przemiany społeczno – gospodarcze rozwijały się w dobrym kierunku, to w Rzeczpospolitej Krakowskiej brak uwłaszczenia chłopów, przeludnienie wsi i brak jakiegokolwiek przemysłu stały się przyczynami biedy i zacofania tego regionu.

ZWIĄZKI KULTURY Z ŻYCIEM NARODOWYM

W okresie zaborów, w związku z zaistniałą sytuacją, nastąpiło na ziemiach polskich szczególne powiązanie kultury z życiem narodowym. Nowy kierunek artystyczny nazwano romantyzmem. Nurt ten szczególną rolę przypisywał uczuciom i objawiał się w powiązaniu z patriotyzmem (romantycznym). Postawa ta nakazywała poświęcenie dobra jednostki dla celu wolności narodu.
Przeciwnikami romantyzmu była starsza, konserwatywan część społeczeństwa, której przyświecały realistyczne, klasyczne formy wyrazu literackiego, a w postawie wobec czynu zbrojna odwaga.
Romantyzm zdobył aprobatę szczególnie wśród młodej, żądnej walki
o niepodległość części społeczeństwa. Walka ta stanowiła, w tym okresie, nadrzędną wartość duchową, do której wielokrotnie odwoływali się najwybitniejsi poeci polscy jak Adam Mickiewicz (autor „Dziadów” i „Konrada Wallenroda”), czy Juliusz Słowacki (autor „Kordiana”).
Wierni ideałom romantyzmu patrioci podejmowali najczęściej zgubną walkę.
Motywy tradycji i kultury ludowej, a także piękna krajobrazu polskiego dodatkowo wspierały charakter narodowościowy. Do motywów tych sięgali nie tylko poeci (Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki i Zygmunt Krasiński), ale także kompozytorzy (Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko i Oskar Kolberg) oraz malarze (Aleksander Orłowski, Piotr Michałowski i Henryk Rodakowski)

PODSUMOWANIE

Okres zaborów był ciężkim dla Polaków okresem. Po kolejnym podziale Polski pomiędzy państwa zaborcze nastąpił okres walki o tożsamość narodową. Jednak Naród Polski skutecznie zmierzył się z próbą wymazania państwa Polskiego z map świata.
Walka o niepodległość stała się wartością nadrzędną dla Polaków, co zaowocowało m.in. bogatą kulturą, jak nigdy wcześniej, związaną z losem narodu.
W okresie tym Polacy pokazali również, że nie są im obce problemy gospodarcze i potrafią zadbać o stworzenie właściwych warunków dla rozwoju przemysłu i handlu, osiągając korzystną dla siebie wymianę handlową z wiele większymi państwami zaborców i realizując ją w sposób niezależny.