Polska w polityce mocarstw 1943-1945

Długo oczekiwany zwrot w historii II Wojny Światowej nastąpił, gdy dwa państwa połączone paktem Ribbentrop-Mołotow, a mianowicie Niemcy i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich zwróciły się przeciw sobie. Stało się to w skutek ataku, od dawna planowanego przez Adolfa Hitlera, który wysłał swoje wojska w celu podbicia terenów Związku Radzieckiego. Ta sytuacja była bardzo korzystna dla państw walczących z Niemcami, a w szczególności dla Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, ponieważ oznaczało to wstrzymanie dostaw broni i pomocy w podboju dla faszystowskich Niemiec. A należy wspomnieć, iż przemysł zbrojeniowy z Związku Radzieckim był bardzo rozwinięty i w znacznym stopniu wspomagał niemiecką armię. Hitler w wojnie wykorzystywał wszystkie środki (przemysłowe i gospodarcze), które mogły wspomóc wojsko doprowadzając w ten sposób powoli państwo do ruiny gospodarczej. Jednocześnie oczekiwany atak Niemiec na Rosję jak i nieoczekiwany Japonii na bazę Stanów Zjednoczonych Pearl Harbor spowodowały zbliżenie i połączenie sił w koalicji antyfaszystowskiej. Główną rolę w tworzącej się Wielkiej Koalicji zajęli trzej przedstawiciele państw odgrywających istotną rolę w wojnie. Byli to: Winston Churchill z Wielkiej Brytanii, Franklin Delano Roosevelt ze Stanów Zjednoczonych i Józef Stalin z ZSRR. Już w marcu 1941r. Kongres USA wydał ustawę „ Lend-Lease-Act”, która zakładała, iż prezydent może podjąć decyzję o sprzedaży lub odpłatnej pożyczce sprzętu wojskowego dla państw walczących z Niemcami. Wielka Brytania i Stany Zjednoczone nie chcąc bezpośrednio wdawać się w konflikt zbrojny z Niemcami, gdyż nie chcieli rozpocząć obopólnej serii bombardowań, zobowiązały się do udzielania pomocy dla Związku Radzieckiego. Kolejnym dokonaniem Wielkiej Koalicji buło podpisanie przez Roosevelta i Churchilla na brytyjskim pancerniku „Prince of Wales” Karty Atlantyckiej. W Karcie były określone zasady polityki mocarstw w najbliższych latach. Wyrzeczono się m.in. podbojów terytorialnych oraz okupacji państw po II Wojnie Światowej (jak wiadomo nie wszystkie państwa dotrzymały owej umowy). Po 14 sierpnia 1941r. podpisały Kartę Atlantycką również inne państwa koalicji antyfaszystowskiej m.in. Polska i ZSRR. Natomiast 1 stycznia 1942r. 26 państw Wielkiej Koalicji podpisało Deklarację Narodów Zjednoczonych. Określono w niej najważniejszego przeciwnika- Niemcy i zobowiązano się do walki z wojskami niemieckimi i japońskimi do momentu podpisania przez te państwa kapitulacji. Te trzy mocarstwa: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Radziecki od momentu utworzenia koalicji miały ogromny wpływ na późniejsze wydarzenia w Polsce.
Od 1939r. Polska znajdowała się w strefie okupacyjnej III Rzeszy i ZSRR. Te dwa państwa podzieliły między siebie prawie całe terytorium naszego kraju, pozostawiając ok. 2% dla Litwy i Słowacji. Formy represji stosowane przez oba państwa były różne. Niemcy były wyjątkowo brutalne wprowadzając Generalne Gubernatorstwo, które sprawowało nadzór nad germanizacją i systematycznym wysiedleniem Polaków. Utworzono obozy koncentracyjne, w których eksterminowano w większości Żydów, ale także i ludzi innych narodowości (także Polaków), wydzielano obszary zwane gettami i zamykano tam Żydów, oddzielając ich całkowicie od świata. Niemcy oprócz taniej siły roboczej mieli korzyści także z eksploatacji zasobów gospodarczych. Gdy wybuchł konflikt między Niemcami a ZSRR, Hitler planował w pełni przejąć teren Polski pod okupację. Na wschodzie Polski radzieccy okupanci niszczyli systematycznie dorobki polskiej kultury i Kościoła wywożąc, co poniektóre cenniejsze przedmioty, polskich oficerów mordowano w Katyniu, Miednoje i Charkowie. Ludność cywilną wysiedlono i deportowano z większości obszarów do sowieckich obozów pracy- łagrów.
Od 1943r. całkowitą inicjatywę w wojnie przejęły państwa faszystowskie. Mniej więcej od tego roku notuje się spadek dokonań Niemców na arenie międzynarodowej. Rozpoczęto uwalnianie terytoriów ZSRR i krajów Europy spod okupacji faszystowskiej. Główne działania wojenne przeniosły się właśnie w te rejony. W tym roku także odbyła się konferencja w Teheranie (od 28 listopada do 1 grudnia). Ustalono na niej dalsze działania wojenne oraz zdeklarowano się pomóc powojennym państwom antyfaszystowskim w odbudowie. Także sprawa granic Polski była poruszona podczas owej konferencji, wschodnia granica miała biec wzdłuż Linii Curzona.
Rząd polski w 1939r. wyemigrował, by nadal móc sprawować władzę nad Polakami z zagranicy. Do czerwca 1940r. rząd działał we Francji, a po jej upadku przeniósł się do drugiego z państw sojuszniczych a mianowicie do Wielkiej Brytanii, a konkretnie do Londynu. Działając na terytorium Francji rząd nie próżnował, tworząc Wojsko Polskie we Francji i konspiracyjny Związek Walki Wyzwoleńczej, który później przerodził się w Armię Krajową działającą w Polsce.
Rząd londyński utworzył swoje przedstawicielstwo na terenie okupowanej Polski – Delegaturę Rządu na Kraj. 1940r. Przyniósł także układ Sikorski-Majski (układ o wzajemnej pomocy polsko-radzieckiej). Idąc dalej utworzono Armię Polską na terytorium ZSRR. Ówczesny Polski prezydent Władysław Sikorski starał się uzyskać dokładny obraz powojennych granic, oraz poparcie mocarstw z zachodu dla planów Stalina związanych z granicą na Linii Curzona. Jednak między Polską a Związkiem Radzieckim stosunki z czasem uległy pogorszeniu.25 Kwietnia 1943r. całkowicie zawieszono stosunki dyplomatyczne między państwami, ponieważ ZSRR nie chciała wyjaśnić polskiemu rządowi sprawy katyńskiej. Po tragicznej śmierci Sikorskiego premierem Polski został Mikołajczyk, a gen. Sosnkowski został mianowany naczelnym wodzem. Państwa sojusznicze opowiedziały się po stronie Związku Radzieckiego, chcąc utrzymać porozumienie z tym krajem, który tak zaciekle walczył z III Rzeszą. Rząd polski na uchodźctwie odegrał pozytywną rolę w walce z hitlerowcami oraz w tworzeniu Wojsk Polskich na uchodźctwie i partyzantów w kraju.
W okupowanej Warszawie powstały podziemne struktury polityczne. Pierwszą z nich była organizacja polityczna Służba Zwycięstwu Polsce, która utworzyła specjalne struktury wykonawcze. Wspomniany wcześniej Związek Walki Wyzwoleńczej, który miał utworzyć w podziemiu organizację bojową w 1942r. przemianowany został na Armię Krajową. Z pomocą AK i innych zbiórek bojówkarzy planowano powstanie niepodległościowe. Polskie Podziemie organizowało szkolenia przygotowujące do powstania, zbierano informację i broń, współpracowano z Żydowską Organizacją Bojową np. przy powstaniu w getcie warszawskim w 1942r. Niemcy zdecydowali o „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej”, przez 28 dni i nocy trwały nieprzerwane i nieprzewidziane przez hitlerowców walki ŻOB-u wspomagane przez AK przeciw SS-manom chcącym zlikwidować Żydów z getta warszawskiego.
Na przełomie 1943/1945 po konferencji w Teheranie istniała już Polska Partia Robotnicza, która utworzyła w Warszawie Krajową Radę Narodową z Bolesławem Bierutem na czele. Rada odebrała rządowi londyńskiemu prawo reprezentowania narodu polskiego i ogłosiła utworzenie rządu tymczasowego w kraju. W swoim manifeście do ludu KRN określało granice planowane na wschodzie i na linii Odry na zachodzie. W odpowiedzi na utworzenie Krajowej Rady Narodowej powstała w 1944r. Rada Jedności Narodowej, która wydała deklarację, „O co walczy naród polski?”. Według RJN Polska miała być państwem demokracji parlamentarnej oraz miała utrzymać sojusz z aliantami i Związkiem Radzieckim. Rząd londyński przygotował plan akcji pod pseudonimem „Burza”, akcji mającej doprowadzić przy pomocy Armii Czerwonej do wyzwolenia. Głównym wykonawcom miała być Armia Czerwona, do której miała dołączyć Armia Krajowa i wspólnie miano pokonać wroga faszystowskiego przepędzając go z Polski. AK chciała ubiec wojska rosyjskie i zająć szybciej ważniejsze ośrodki w kraju, a następnie Delegatura rządu na uchodźctwie miała zająć rolę przywódczą w Polsce. Chciano ubiec komunistów mających poparcie ZSRR, czyli nie dopuścić do władzy Krajowej Rady Narodowej. AK ruszyła na Wilno i Lwów, ale siła hitlerowskich wojsk była tak ogromna, że klęska była nie unikniona. Dopiero Armia Czerwona rozgromiła wojska III Rzeszy oswobadzając owe miasta. Złożono propozycję AK-owcom, którzy mieli się podporządkować Armii Polskiej z ZSRR. Propozycja została jednak odrzucona, ponieważ powszechnie było wiadomo, że Armia Polska w ZSRR była wykorzystywana przez rząd radziecki i uważana była za człon Armii Czerwonej, nie zaś Wojska Polskiego. Odrzucenie propozycji spowodowało rozbrojenie Armii Krajowej i wcielenie siłą część jej żołnierzy do armii sowieckiej.
Niezależnie od prowadzonej akcji „Burza” w Warszawie pojawiła się szansa na wyzwolenie miasta. Słabnące siły niemieckiego okupanta i zbliżająca się pomoc ze strony Armii Czerwonej, stworzyły dogodną sytuację dla oddziałów AK pozostałych w stolicy. Otrzymano poparcie ze strony rządu w Londynie na rozpoczęcie powstania warszawskiego. Sytuacja stała się napięta, gdy komuniści utworzyli w Moskwie w 1944r. Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, ugrupowanie niezależne było od rządu na emigracji i Polskiego Podziemia. PKWN 22 lipca 1944r. ogłosiło manifest, dzięki któremu chciano przekonać do siebie ludność przez obietnicę przeprowadzenia reformy rolnej. Powstanie miało przynieść ze sobą opanowanie stolicy, uzyskanie przez rząd poparcia narodu, zapobiegnięcie przeniesienia do Polski komunistycznej partii PKWN i uzyskanie formalnego uznania przez rząd radziecki, rządu na obczyźnie jako jedynego przedstawiciela narodu polskiego. Premier Mikołajczyk wyjechał nawet do Moskwy na rozmowy, które miały przynieść rozwiązanie PKWN za cenę przyłączenia do rządu Polskiej Partii Robotniczej, oraz odłożenie apelował o odłożenie spornej sprawy granic na konferencje powojenne. Pod koniec lipca 1944r. do komendanta AK doszły wieści o zbliżającej się sojuszniczej Armii Czerwonej do Warszawy. Spowodowało to podjęcie natychmiastowej decyzji o rozpoczęciu powstania. Następnego dnia, czyli 1 sierpnia, 1944r. o godzinie 17.00 (Godzinie „W”) wybuchło powstanie. Błędem był brak porozumienia Armii Krajowej z aliantami i Armią Czerwoną: brak wyraźnego plany działania, co spowodowało powstanie ogólnego chaosu. Niemcy powoli wycofywali się z Warszawy broniąc jednocześnie miasto przed „przypływem” nowych sił ze strony radzieckiej. Powoli zaczęto odczuwać braki amunicji przez AK, co spowodowane było brakiem zgody na udostępnienie lotnisk samolotom aliantów, chcących zrzucać amunicję Polakom. Stalin oficjalne „odciął” się od udziału Armii Czerwonej w powstaniu warszawskim, jednak po interwencji Naczelnego Dowództwa, które nie dopuściło do wycofania się wojsk radzieckich, wznowiono dostawy amunicji dla walczących. Stalin nie miał zamiaru dawać za wygraną i przez jego bezczynność i negatywne nastawienie upadały kolejne próby ataku na niemieckie wojska. 2 Października 1944r. w Ożarowie przedstawiciele Armii Krajowej podpisali akt kapitulacji powstania. Żołnierze z powstania trafili do obozów jenieckich, a cywile, którzy w znaczny sposób pomagali w powstaniu zostali wygnani z miasta. Rozwścieczony Hitler kazał zrównać miasto z ziemią. Zniszczono prawie całe miasto, a dzieła sztuki i inne wartościowe przedmioty na zawsze wywieziono poza granice kraju.
Początek roku 1945 przyniósł ponowienie rozmów Wielkiej Trójki, tym razem od 4 do 11 lutego w Jałcie. Omówiono ostateczne zakończenie działań wojennych, a także podjęto decyzję o podzieleniu Rzeszy po jej kapitulacji na cztery strefy wpływów: francuską, brytyjską, amerykańską i radziecką. Chciano w ten sposób uniemożliwić ponowne przygotowania do wojny przez ten naród. Przyjęto zasadę jednomyślności pięciu mocarstw( Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Rosji, Francji i Chin)w Radzie Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych. Związek Radziecki miał przystąpić do wojny z Japonią. Natomiast w sprawie polskiej dalej utrzymywano granicę na Linii Curzona, a także zdecydowano o utworzeniu rządu koalicyjnego w wolnych wyborach.
Kolejna ważna dla Polski konferencja odbyła się po bezwarunkowej kapitulacji Niemiec (7 maja 1945r.), a była to konferencja w Poczdamie odbywająca się między 17 lipca a 2 sierpnia 1945r., czyli tuż przed końcem II Wojny Światowej ( kapitulacji Japonii po zrzuceniu bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki).Konferencja poczdamska była najbardziej znaczącą pośród pozostałych. Churchilla, premiera Wielkiej Brytanii, zastąpił Clement Attlee, a zmarłego Roosevelta- Hary Truman. W sprawie Niemiec utworzono Sojuszniczą Radę Kontroli Niemiec i ustalono zasadę „czterech D”: denazyfikacji (rozwiązanie partii nazistowskiej), demokratyzacji( dopuszczenie do władzy inne partie), dekartelizacji( rozwiązanie kartelu) i demilitaryzacji( rozbrojenie). Zbrodniarzy wojennych czekał proces norymberdzki, a każde z mocarstw będzie egzekwowało reperacje wojenne ze swojej strefy wpływów, ustalonej podczas konferencji jałtańskiej. Granice Polski ustalono na Odrze i Nysie Łużyckiej, przyłączono Gdańsk, część Prus Wschodnich, a Związek Radziecki miał przekazać Polakom reperacje wojenne.
Kapitulacja Japonii we wrześniu 1945r. i wcześniejsza kapitulacja Niemiec raz na zawsze zakończyły II Wojnę Światową. Miliony ludzi zniknęło z powierzchni ziemi z powodu towarzyszącej ludzkości od wieków chęci panowania nad światem. Polska jako jeden z najbardziej dotkniętych zniszczeniami wojennymi krajów i najbliższy sąsiad Niemiec w latach 1943 – 1945 była zdana na przywódców czterech mocarstw. Związek Radziecki pomógł nam odzyskać wolność, ale pozostawił na terenie Polski swoich żołnierzy. Europa podzielona murem berlińskim dzieliła się komunistyczne i kapitalistyczne kraje. Polska będąc w strefie wpływów komunistycznej Rosji miała jeszcze po wojnie długą drogę do przejścia by stać się demokratycznym państwem i uw