„Średniowieczni Europejczycy"

W średniowieczu w Europie kończy się okres kształtowania monarchii feudalnej oraz zamykanie się poszczególnych stanów. Wykształciły się cztery podstawowe stany: duchowieństwo, rycerstwo( szlachta, możnowładcy), mieszczaństwo i wolne chłopstwo. Z czasem tendencją wyróżniającą podległości feudalne jest ograniczanie wolności chłopów (przywiązanie do ziemi) oraz tworzenie się licznej grupy plebsu miejskiego. Z czasem chłopi obok przywiązania do ziemi musieli także płacić daniny na rzecz Kościoła lub na tworzenie nowej armii. Były to przyczyny wybuchu „Żakerii” we Francji (1358 r) oraz Powstania Chłopskiego w Anglii (1381 r). Obydwa wystąpienia zostały krwawo zduszone a ich przywódcy zamordowani. W XI i XII w. rozpoczyna się w Europie przywiązanie chłopa do ziemi (chłopi poddani). Wraz z ziemią stanowili oni własność feudała (właściciela ziemi) i mogli być razem z nią sprzedani nowemu panu. W XI w. zaczyna się rozpowszechniać osadnictwo (zagospodarowanie nowych terenów). Osadnicy w pierwszych latach osiedlenia się na nowych terenach byli zwolnieni z czynszu pieniężnego na rzecz pana.
Duchowieństwo było stanem uprzywilejowanym (według podziału stanowego zastosowanego we Francji w II połowie XIII w. ). Od początku dzierżyło prymat w dziedzinie szkolnictwa. Już Karol Wielki przeprowadzając reformę szkolnictwa klasztornego nakazał zakładanie szkół przy Klasztorach i Katedrach biskupich. Szkoły te kształciły w zasadzie duchownych. Bardzo często w klasztorach przechowywano dzieła pisarzy starożytnych. Przepisywali je Kopiści wzbogacając w ten sposób inne biblioteki. Kościół był w posiadaniu ogromnych majątków ziemskich. Pociągało to za sobą zaświadczenie i rozkład moralny Kleru. Dochodziło do sprzedaży stanowisk Kościelnych, a przez nieprzestrzeganie celibatu do prób zapewniania przez duchownych stanowisk Kościelnych dla swoich dzieci. Życie klasztorne podlegało stałym regułom: oprócz modlitwy, pracy w szkołach i przepisywaniu ksiąg mnisi zajmowali się uprawą ziemi (bernardyni, cystersi) lub walką z herezją (dominikanie, franciszkanie).
Rycerstwo – był to stan który obok Kleru wywierał największy wpływ na obraz życia w średniowieczu na początku średniowiecza rycerz był zobowiązany bronić swojego pana oraz wiary. Rycerstwo stanowiło trzon każdej średniowiecznej armii. Wiązało się to z przestrzeganiem określonych zasad tzw. „Kodeks rycerski” . Bardzo ważną rolą w życiu każdego rycerza odgrywały turnieje, na których mógł on się popisać swoją siłą oraz zdolnością walki.
Z czasem rycerstwo przekształciło się w szlachtę, a ta bardzo szybko w ziemiaństwo, a chociaż nie wyzbyła się całkowicie dawnych nawyków rycerskich, uwidoczniła się je przede wszystkim na turniejach, a nie w boju. Niewątpliwie duży wpływ na taką postawę miał Kościół, który stworzył hamulce moralne dla „dzikiej” natury rycerza. To także dzięki kościołowi utrwalił się wśród rycerstwa średniowiecznego zwyczaj poświęcania broni wręczanej pasowanemu rycerzowi, a także inne zwyczaje nadające tej ceremonii charakter obrzędu religijnego, co powodowało, że rycerz oprócz obrony swojego seniora i monarchy zaczął bronić także wiary. Aby zostać rycerzem trzeba było spełnić wiele warunków, już siedmioletniego chłopca zabierano spod opieki matki i oddawano w ręce wychowawców (piastunów). Oprócz ćwiczenia sprawności fizycznej młody kandydat na rycerza przebywając na dworze możnowładcy nabierał ogłady towarzyskiej, poznawał zwyczaje rycerskie, a przede wszystkim uczył się walki u boku doświadczonego rycerza. Z czasem giermek bo tak nazywał się uczeń rycerski, miał obowiązek dbać o uzbrojenie rycerza. Kiedy giermek chłopiec stawał się giermkiem mężczyzną i spełniał wszystkie warunki stawiane rycerzowi, mógł otrzymać pas rycerski Podczas uroczystości wręczano kandydatowi miecz i pas (stąd pasowanie), przy czym, gdy nowy rycerz dobrze zapamiętał uroczystość pasujący uderzał go płazem miecza silnie po karku.
Ciężkie uzbrojenie rycerza, zakrywające znaczna część jego twarzy zmuszała go do umieszczania herbu na tarczy, który stanowił cechę charakterystyczną i pozwalał identyfikować go w boju. Życie w średniowiecznym mieście koncentrowało się wokół rynku. Dla bezpieczeństwa mieszkających tam kupców oraz rzemieślników otaczano je murami. Mieszkańcy miasta nawet w obrębie swych domostw niechętnie korzystali ze sztucznego oświetlenia. Na skutek czego ich życie dostosowywało się do długości dnia. Od rana rozpoczynał się ruch w sklepach, przenośnych kramach i warsztatach rzemieślniczych. Praca gdzie pozwalały na to warunki klimatyczne, koncentrowała się na ulicach miasta. Kupiec wystawiał swój towar na zewnątrz sklepu tak , że każdy mógł go łatwo obejrzeć. Rzemieślnik zaś, jeżeli zajęcie uniemożliwiało mu wyjście przed dom, starał się pracować przy otwartych oknach. Długość dnia pracy zależała od pory roku i kończyła się z zachodem słońca. Po zakończeniu pracy udawano się na spacer na cmentarz, który zastępował mieszczanom park, lub spędzano czas w domu cechowym lub gospodzie. Miasta średniowieczne lokowane były najczęściej na prawie niemieckim. Pociągało to za sobą istnienie m. in. Rady miasta, która regulowała zasady handlu, prawa majątkowego, karnego oraz przepisy porządkowe.
Na czele miasta stał burmistrz (wójt). Podstawą handlu było rzemiosło oraz wymiana towarowa z innymi krajami. Miasta stanowiły ośrodki handlu, kultury i władzy, były także częścią systemu obronnego państwa. Średniowiecze określane jest czasami jako czas, kiedy umysłowość człowieka nie rozwijała się dostatecznie. Już w początkach średniowiecza Karol Wielki kładł duży nacisk na rozwój szkół przyklasztornych 9sam był analfabeta). Z czasem rola kościoła jeszcze się powiększyła. Rozumiano tam potrzebą nauki i oświaty (lecz tylko w stosunku do duchownych). To duchowni mogli zakładać szkoły i biblioteki. Łacina stała się językiem liturgicznym. Kościół ocalił w średniowieczu dużą część spuścizny pisarzy starożytnych, choć przejawiał wrogi stosunek do antycznej filozofii. Nauka w szkołach Kościelnych była dwustopniowa : TRIVIUM (gramatyka; nauka czytania i pisania, retoryka; nauka wymowy oraz dialektyka; nauka poprawnego rozumowania i logika) oraz QUADRIVIUM (arytmetyka, geometria, astronomia; kalendarz, muzyka ). Było to tzw. siedem sztuk wyzwolonych. Z czasem powstawały uniwersytety, które oprócz siedmiu sztuk wyzwolonych uczyły także prawa, medycyny, teologii itp. Najstarsze to: Paryż (1150 r.), Oxford (1157 r.), Cambridge ( 1226 r.), Rzym 9 1224 r.), Praga (1348 r.), Kraków (1364 r.).Rozwija się także filozofia średniowieczna (XII-XIII w.) reprezentowana przez Tomasza z Akwinu, Piotra Adelarda, rogera Bacona, Bernarda z Claivaux (‘Klerwo). U schyłku średniowiecza pojawia się humanizm, który mówi, że na świat trzeba patrzeć przez pryzmat człowieka, który stanowi jego centrum i miarę rzeczy. Kultura i sztuka średniowiecza (zwłaszcza jego schyłku) spowodowała, że ówczesny człowiek w większym stopniu aniżeli dawniej zwracał uwagę na śmierć. Znajdowała się ona na ustach nie tylko pisarzy i poetów Kościelnych, którzy zawsze poświęcali jej wiele miejsca. Zagadnienie śmierci analizował jeden z najznakomitszych poetów francuskich – Franciszek Villon (1431 – ok. 1969) to zarówno w swoim poetyckim testamencie jak zwłaszcza w balladzie o powieszonych, która napisał w więzieniu w oczekiwaniu na wykonanie wyroku. Makabryczny opis rozkładających się na szubienicy trupów odpowiadał oczekiwaniom ówczesnych czytelników. Podobny motyw ujęty przez plastyków w formę „tańca śmierci” (dance macabre), był w ciągu XV w. wielokrotnie powtarzany przez malarzy i rzeźbiarzy. Śmierć sięgająca zarówno po korowane głowy, dostojników kościelnych jak i również przedstawicieli klas nie uprzywilejowanych (mieszczanie, chłopi), występowało w tych kompozycjach nie tylko jako podkreślenie marności ówczesnego świata, ale również jako czynnik niwelujący nierówności społeczne i przekreślający przywileje stanowe. Dla tym silniejszego odmalowania nicości ziemskiego bytowania artyści nie wahali się przedstawiać zmarłych w pełnym rozkładzie ich ciał i nie jednokrotnie w ten sposób komponowali nawet pomniki nagrobne. Ruchy ludowe wywołane zmasowanym uciskiem feudalnym w Europie XII i XIII w. występowały często pod hasłami reform religijnych. Piętnowano dostojników kościelnych za ich wystawne życie przywiązanie do dóbr doczesnych. Wszystkie te ruchy społeczne, radykalnie anty feudalne, o charakterze religijnym kościół ostro zwalczał i określił mianem herezji. Wszystkie one były krwawo i okrutnie tłumione. Aby w przyszłości nie dopuścić do wypadków szerzenia się herezji powstawały zakony żebracze-franciszkanie oraz dominikanie. Były to zakony miejskie, składające się z mnichów z niższych warstw społecznych, działających z dużą żarliwością religijną, prostotą i pokorą. Jednaj, gdyby te środki zawiodły, papież powierzył dominikanom dodatkową, groźną broń-świętą inkwizycję. Był to sąd kościelny, którego zadaniem było śledzenie i przeprowadzanie procesów osób podejrzanych o nieprawomyślność. Wyroki były surowe (spalanie na stosie i konfiskata majątku) i budziły strach. Wielką klęską późnego średniowiecza były proces czarownic. Była to konsekwencją szerzącego się w tym czasie we wszystkich warstwach społeczeństwa zabobonu i wiary w czary. Nawet królowie i papierze ulegali tym pogląd pomawiając swoich przeciwników politycznych nie tylko o herezje, ale i o czary. Kościół nie ograniczał się tylko do działalności na terytorium starej Europy. Pchany chęcią pomnożenia swoich bogactw oraz zdobycz terytorialnych a tarze chęcią podniesienia autorytetu papieża zorganizował w latach 1095 do 1270 siedem wypraw krzyżowych, mających na celu oswobodzenie ziemi świętej. Pierwszą krucjatą zwaną chłopską, w której wzięło udział 180 tyś. Chłopów z całej Europy została najpierw zdziesiątkowana przez miejscowe rycerstwo, z powody grabieży dokonywanych w Niemczech, Czechach i Węgrzech. Reszta została w pień wycięta przez Turków w Azji Mniejszej. Rezultatem kolejnych wypraw było powstanie w 1099 Królestwa Jerozolimskiego. Jednak już w 1187r. Sułtan Egiptu Saladyn wypiera rycerstwo z Jerozolimy. Od tej pory, aż do roku 1270 organizowane są jeszcze 4 wyprawy, w tym z udziałem samych dzieci, które mają na celu wyzwolić grób Chrystusowy. W roku 1270 upada ostatnie miasto Europejczyków – AKKO. Ważną konsekwencją krucjat jest powstanie zakonów rycerskich: mających chronić pielgrzymów udających się do ziemi świętej. Jednym z nich był zakon Templariuszy (białe płaszcze i czerwone krzyże) oraz Joanici ( zakon powstał z bractwa św. Jana utrzymującego szpital i schronisko dla pielgrzymów w Jerozolimie), a także Krzyżacy, czyli Zakon Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (białe płaszcze i czarne krzyże). Członkami zakonu byli rycerze ślubujący ubóstwo, czystość oraz walkę z wrogami wiary. Po klęsce wypraw krzyżowych zakony te przeniosły się do Europy.