Srebro

Srebro jest metalem szlachetnym o białej barwie i silnym połysku. Jest to pierwiastek chemiczny o symbolu Ag, który pochodzi od łacińskiej nazwy srebra – argentum. Łacińska nazwa srebra, stosowana w starożytności to „luna”, czyli księżyc, co podkreślało podobieństwo metalu do świetlistej tarczy księżyca. Srebro pod względem kowalności i plastyczności ustępuje jedynie złotu. Jest twardsze niż złoto, lecz bardziej miękkie niż miedź. W skali Mohsa, określającej twardość minerałów, srebro ma wartość 2 – 3, co stawia je pod względem twardości między gipsem i kalcytem. Jego powierzchnia na powietrzu zmienia się bardzo nieznacznie, pod wpływem związków siarki szybko brunatnieje, lub czarnieje, co spowodowane jest tworzeniem się siarczku srebrowego.
Najstarsze ślady występowania srebra odkryto w Egipcie i Mezopotamii, gdzie w wyniku przeprowadzonych wykopalisk archeologicznych, znaleziono srebrne monety, bransolety i naszyjniki. Kopalnie srebra znajdowały się na terenach Azji Mniejszej, Hiszpanii, a także Chin i Indii. Natomiast o wydobywaniu srebra w Polsce świadczą pozostałości starych kopalń w okolicach Głogowa i Olkusza oraz rozwinięte rzemiosło artystyczne.
Zawartość srebra w skorupie ziemskiej jest rzędu 0,05 części milion. Oznacza to, że należałoby wykopać ok. 20 milionów łopat ziemi, by znaleźć jedną łopatę srebra. Dla porównania można podać, że zawartość w skorupie ziemskiej cyny wynosi 6 części na milion, ołowiu - 13, miedzi – 50, a żelaza 50000 części na milion.

GEOLOGICZNE WARUNKI WYSTĘPOWANIA
Właściwości chemiczne srebra pod wieloma względami są zbliżone do właściwości miedzi. Duża część obecnej produkcji srebra jest więc ubocznym produktem przy wydobyciu tego metalu. Obecnie 75 % wydobycia srebra jest pozyskiwanie w formie produktu ubocznego. Ponieważ większość złóż miedzi i ołowiu ma pochodzenie hydrotermalne, więc zawarte w nich srebro jest tego samego pochodzenia. Istnieją jednak na świecie złoża, w których srebro jest główną kopaliną. Jego najważniejszymi minerałami są argentyt ( Ag2s ) i tetraedryt ( ( CuAg )12Sb4S13 ). Istnieje także wiele innych minerałów srebra. Złoża srebra mają charakter żył hydrotermalnych związanych z skałami wulkanicznymi o składzie andezytu lub nyolitu. Łańcuchy górskie ciągnące się wzdłuż zachodnich wybrzeży Ameryk zawierają liczne przejawy wulkanizmu andezytowego i nyolitowego.

METODY EKSPOLATACJI I PRZETWÓRSTWA
W dzisiejszych czasach prawie całkowicie zaprzestano wydobywania srebra z rudy srebronośnej. Okazało się to zbyt kosztowne w stosunku do wartości kruszcu. Ponadto postęp techniki wydobywania i oczyszczania metali o dużym znaczeniu przemysłowym jak miedź, cynk i ołów, pozwolił na odzyskanie srebra jako produktu ubocznego, bez dodatkowych nakładów finansowych. Metalurgia srebra polega głównie na przekształceniu w wysokiej temperaturze siarczków srebra w siarczany, a następnie redukcji i wytrąceniu metalicznego srebra. Jedną z metod wyizolowania srebra jest metoda amalgamatu. Do rudy, która zawiera ten metal dodaje się rtęć, która tworzy ze srebrem amalgamat. Amalgamat ten jest następnie wydzielany, a czyste srebro otrzymane jest drogą destylacji. Inną metodą ekstrakcji metalicznego srebra jest tak zwana metoda liksydacyjna, w której zawarty w rudzie pierwiastek rozpuszcza się w soli np. cyjanku sodu ( NaCn ), a następnie wydziela na powierzchni metalicznego cynku lub glinu. Z rud miedzi i ołowiu srebro izoluje się wykorzystując proces Parkera. Srebro techniczne otrzymuje się najczęściej metodami elektrolitycznymi.

PRODUKCJA I ZASOBY
Srebro podobnie jak złoto jest wydobywane w wielu krajach, w połowie lat 90 XX w. Produkcję srebra wykazywały statystyki ponad 60 krajów. Pięć krajów Meksyk, Stany Zjednoczone Ameryki, Peru, Australia i Kanada daje łącznie 60 % całkowitej produkcji światowej.
Dane z ostatnich lat wskazują wyraźnie że roczna produkcja srebra, wynosząca około 15 000 ton, jest znacznie większa od produkcji złota. W ostatnich latach zużycie srebra często ulega w pewnym stopniu procesom korozji, a ponadto nie można go odzyskiwać z wielu wyrobów, w skład których wchodzi, następuje stałe rozproszenie i utrata tego metalu. Aby wyrównać różnicę między srebrem zużywanym a produkowanym, wycofuje się srebro z zapasów, monet i prywatnych zasobów, którym grozi znaczne uszczuplenie. Jest mało prawdopodobne, aby produkcja srebra znacznie wzrosła, gdyż większość metalu jest pozyskiwana jako produkt uboczny i jest uzależniona od wydobycia miedzi i ołowiu. Zasoby miedzi w złożach porfirowych i w złożach siarczków masywnych są ogromne i dlatego produkcja srebra nie ustanie, lecz może się znacznie zmniejszyć. Spadek produkcji może spowodować wzrost cen, co z kolei sprawi, że stosowanie srebra w pewnych dziedzinach okażę się zbyt kosztowne. Nastąpi wówczas zmniejszenie zużycia. Istnieją poglądy, że pierwszym krokiem w kierunku jest rozwój fotografii cyfrowej, eliminującym srebro z procesów fotograficznych.

Tabl . 1. Wydobycie srebra w 1995 r.
Kraje W tonach Udział w świecie w %
Świat 13 700 100
Meksyk 2 480 17,5
Peru 1 910 12,5
St. Zjedn. Ameryki 1 450 11
Kanada 1 240 8
Rosja 1 200 8,7
Australia 1 200 8,7
Chile 970 7
Polska 767 5,5
Boliwia 337 2,3
Szwecja 281 2
Chiny 200 1,5


ZASTOSOWANIE
Srebro ma liczne zastosowanie, lecz jego zużycie w 75 % określane jest przez dwie właściwości. Pierwszą z nich jest wysokie, najwyższe wśród wszystkich metali przewodnictwo elektryczności. Dlatego jest szeroko stosowane w stycznikach elektrycznych i przewodach używanych tam, gdzie konieczna jest najwyższa niezawodność. Do tych celów zużywa się około 25 % produkcji srebra. Drugą istotną cechą srebra a raczej jednego z jego związków – jodku srebra – jest światłoczułość. Cechę tą wykorzystuje się w fotografii i połowa światowej produkcji srebra jest przez przemysł fotochemiczny. Inne dziedziny zastosowania to mennictwo, wyrób naczyń, nakryć stołowych, biżuterii, stopów lutowniczych i akumulatorów. W Stanach Zjednoczonych Ameryki do 1964 było stosowane do bicia monet 10-, 25-, i 50- centowych.




Literatura:
1. Craig J. R., Vaughan D. J., Skinner B. J., „Zasoby Ziemi” ; przekł. z jęz. ang. Hubert Sylwestrzak, Wydaw. Naukowe PWN, Warszawa 2003
2. Kędziorka J., Kocimowski K., Wołonciej E., „Świat w liczbach 1997/1998”, Warszawa 1998,. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
3. Kourimsky J. „Encyklopedia minerałów i skał”, Delta 1990 r., Warszawa.
4. Medenbach O., Sussieck-Fornefeld C. „Minerały”, GeoCenter. 1995 r., Warszawa.
5. Skinner B.J., „Zasoby Ziemi”, Warszawa 1978, Państwowe Wydawnictwa Naukowe