Norwegia

Inormacje ogólne
Pełna nazwa: Królestwo Norwegii.
Nazwa oryginalna: Kongeriket Norge.
Powierzchnia:323 900 km2 (bez posiadłości w Arktyce i Antarktyce).
Stolica: Oslo.
Głowa państwa: od 1991 r. król Harald V.
Szef rządu: od 2000 r. Jens Stoltenberg.
Ustrój polityczny: dziedziczna monarchia konstytucyjna.
Export: ropa naftowa, gaz ziemny, energia elektryczna, metale kolorowe, chemikalia, papier, ryby i ich przetwory.
Jednostka monetarna: 1 korona norweska = 100 øre .
Liczba ludności: 4.5 mln (2001 r.).
Narodowości: Norwegowie, Duńczycy, Szwedzi, Finowie, Lapończycy.
Przeciętna długość życia: 79 lat (kobiety 82, mężczyźni 76)
Przyrost naturalny: 0,5 %.
Języki: norweski (urzędowy), lapoński, fiński.
Główne wyznania: luteranizm, katolicyzm.
Analfabetyzm: 0 %
O Norwegii
Norwegia jest krajem o surowej przyrodzie. Głównymi elementami krajobrazu uformowanego w epoce zlodowaceń są góry i woda. Norwegię charakteryzują także anomalie klimatyczne, spowodowane przez tworzący się tysiące kilometrów od jej brzegów Prąd Zatokowy ( Golfsztrom ). Terytorium Norwegii rozciąga się wzdłuż zachodnich i północnych wybrzeży półwyspu Skandynawskiego. Otoczone jest wodami: od północy Morza Barentsa, na zachodzi mórz Norweskiego i Północnego, a od południa – cieśniny Skagerrak. Około jednej trzeciej terytorium położone jest za kołem podbiegunowym. Do Norwegii należy najdalej na północ wysunięty przylądek Europy leżący na wyspie Magerøy- Przylądek Północny( Nordkapp ).
Cechą charakterystyczną Norwegii jest dobrze rozwinięta linia brzegowa. Liczbę wysp szacuje się mniej więcej 150 000, przy czym większość z nich skupiają archipelagi Lofoty i Vesterålen. Największą wyspą jest Hinnøya ( powierzchnia 2198 km2 ). Do Norwegii należy także położony na Morzu Arktycznym archipelag Svalbard, w którego skład wchodzi spitsbergen. Na Morzu Barentsa leży Wyspa Niedźwiedzia, a na Morzu Grenlandzkim- wyspa Jan Mayen. Norwegia to kraj górzysty – ponad połowa terytorium leży powyżej 600 m n. p. m., a niziny występują jedynie na południu. Większą część obszaru zajmują Góry Skandynawskie, ciągnące się wzdłuż całego kraju z południowego zachodu na północny wschód, z najwyższym szczytem Norwegii – GaldHøpiggen ( 2469 m n. p. m.). Główny element pejzażu tych gór stanowią rozległe, wznoszące się do wysokości 1000 m n. p. m., porozcinane uskokami równiny wierzchowinowe, zwane vidda( Np. Hardangerwidda ) oraz poszarpane stoliwa skalne – fieldy( Np. Dovrefjell ). Nad nimi sterczą pojedyncze ostańce.
Krajobrazy polodowcowe
Na płaskowyżach zalegają lodowce czaszowe, m.in. Jostedalsbreen (486 km2)-największy w kontynentalnej Europie. Lodowiec wyrzeźbił doliny w kształcie litery U, o stromych zboczach, po których spływa wiele wodospadów. Dna dolin zajmują często mokradła i jeziora rynnowe, z których największymi są Mjøsa ( 366 km2), Røss (210 km2) i Femund (203 km2). Rzeki są przeważnie krótkie, o dużym spadku, z licznymi progami i wodospadami. Najdłuższe to Glomma (598km) i Lågen (342km).
Zatopionymi przez morze odcinkami polodowcowych dolin są słynne fiordy-najbardziej charakterystyczny element norweskiego krajobrazu. Fiordy to wąskie, głębokie, długie, rozdzielające się na wiele mniejszych odnóg zatoki morskie o urwistych, pionowych ścianach. Występują wzdłuż całego wybrzeża Norwegii, ale największe z nich znajdują się między Stavanger i Trondheim.
Najdłuższy fiord - Sognefjorden, ma 204 km długości, 1,5-6 km szerokości i do 1303 m głębokości.
Anomalie klimatyczne
Na klimat Norwegii decydujący wpływ ma Prąd Norweski, będący odnogą ciepłego Prądu Zatokowego. Podnosi on temperaturę powietrza w strefie norweskiego wybrzeża, powodując największe w świecie dodatnie anomalie klimatyczne, dochodzące w rejonie Lofotów do 25C. Zimy są tam bardzo ciepłe, natomiast lata –stosunkowo chłodne i pochmurne( średnia temperatura stycznia w Bergen wynosi 1,7C, a lipca 14,2C). Opady są bardzo wysokie ( na wybrzeżu 2000 mm w ciągu roku, a niekiedy nawet do 4000-5000 mm). Barierą dla ciepłych i wilgotnych mas powietrza znad Atlantyku są Góry Skandynawskie, stąd wnętrze Norwegii ma klimat umiarkowany chłodny(średnia temperatura stycznia w Oslo wynosi -3,5C, lipca 17,5C; roczna suma opadów około 700 mm). Na krańcach północno-wschodnich -panuje klimat subpolarny. Ukształtowanie powierzchni i rozciągłość terytorium Norwegii powiększa stopień zróżnicowania klimatycznego. Na południowo-zachodnim wybrzeżu pokrywa śnieżna prawie nie występuje, podczas gdy na północy śnieg leży przez siedem miesięcy. W strefie podbiegunowej często można obserwować zorze polarne, a latem występują białe noce.
Wśród lasów,tundry i torfowisk
Naturalną roślinnością niższych partii są lasy, zajmujące 27% powierzchni kraju. W drzewostanie dominują świerk i sosna, z domieszką brzozy i olchy. Na południu rosną lasy liściaste, z dębem, bukiem, klonem, jesionem i lipą. Powyżej granicy lasów występują zbiorowiska karłowatych drzew i krzewów, przechodzące w tundrę. Najwyższe partie gór zajmują skaliste pustkowia oraz pola firnowe i lodowce. Na północy Norwegii rozciąga się tundra, tworząca zbiorowisko traw, krzewinek, roślin kwiatowych, mchów i porostów, wśród których dominuje chrobotek reniferowy. W słabo odwadnianych kotlinach górskich oraz na płaskich wierzchowinach o nieprzepuszczalnym podłożu wytworzyły się torfowiska. W całym kraju występują powszechnie renifery, rosomaki, lemingi i lisy, a na północy wilki i niedźwiedzie polarne. Dużo jest też ptactwa, przeważnie wodnego: kaczek, gęsi, głuptaków, nurzyków. W lasach żyją głuszce i cietrzewie, a w tundrze - pardwy i sowy śnieżne. Wiele ptaków wędrownych, jak kaczki i gęsi, odbywa lęgi za kręgiem polarnym.
Trochę historii
Tereny obecnej Norwegi były zamieszkane już u schyłku epoki lodowcowej. Plemiona północnogermańskie – Normanowie, na początku naszej ery kontaktowały się z cywilizacją rzymską, skąd przejęły umiejętność pisma, adaptowaną do miejscowego języka i sposobu zapisu w postaci znaków runicznych, rytych w kamieniu lub drewnie. W połowie I tysiąclecia zaczęły powstawać państewka plemienne, jednoczone od połowy IX w., do początku XI w. Ci, którzy nie chcieli tego zaakceptować, emigrowali za morze. W ten sposób norwescy Normanowie odkryli i zasiedlili Szetlandy, Wyspy Owcze i Islandię, a później – Grenlandię. Ponurą sławą okryli się rozbójnicy morscy – wikingowie, pustoszący od schyłku VIII w. do połowy XI w. tereny zachodniej Europy, w szczególności Wyspy Brytyjskie. Przyczyną ich łupieżczych wypraw były przede wszystkim trudne warunki życia w Norwegii, której rolnictwo, ze względu na słabe gleby i niesprzyjający klimat, nie mogło wyżywić mieszkańców kraju. Wikingowie trudnili się również handlem morskim, pośrednicząc między Europą, a Bliskim Wschodem. Na przełomie X i XI w. Norwegia została schrystianizowana. Pod koniec XIV w. wyniku dynastycznych koligacji dostała się pod panowanie Danii, z którą stanowiła wspólne państwo aż do 1814r. W latach 1814 – 1905 była pod panowaniem Szwecji. Narzucona wtedy unia personalna została rozwiązana w sposób pokojowy, poprzez referendum. Królem niepodległej Norwegii został duński Książe Karol, który przybrał imię Hakonå VII. Zapisał się on dobrze w pamięci Norwegów jako symbol oporu przeciwko okupacji hitlerowskiej w czasie II wojny światowej (1940-45).
Współczesna Norwegia
W ciągu XX w. Norwegia przeszła metamorfozę od najuboższego i najsłabiej rozwiniętego kraju Europy Zachodniej do finansowego potentata, Osiągającego jeden z najwyższych na świecie wskaźników dochodu narodowego. Podstawą ekonomicznego sukcesu są złoża ropy naftowej i gazu ziemnego na szelfie Morza Północnego, odkryte na początku lat 70. XX w. W Norwegii wydobywa się też rudy żelaza(okręg Kirkenes), miedzi, cynku, ołowiu i molibdenu, a także węgiel(Svalbard).