Schizofrenia.

1. O chorobie

Schizofrenia, nazywana inaczej chorobą Bleulera, jest chorobą psychiczną spotykaną u 1% populacji. Jest to choroba ludzi młodych, gdyż najczęściej pojawia się między 15 a 30 rokiem życia. Występuje na całym świecie bez względu na rasę, religię, czy płeć, a częstość zachorowań u kobiet, jak i u mężczyzn jest taka sama, a obraz chorobowy nie przedstawia istotnych różnic. Jest to choroba, która trwa przez całe życie, jednak natężenie objawów zmienia się w różnych okresach.
Jako choroba schizofrenia została wyodrębniona w psychiatrii w 1860 roku przez Kraeplina, który nazwał ją otępieniem wczesnym. Nazwa ta pochodzi od stanu większości osób chorych, jakim było otępienie uczuciowe. W tym czasie choroba ta była traktowana jeszcze w kategoriach opętania i chorzy byli trzymani w odosobnieniu, do końca życia przebywając w zakładach psychiatrycznych.
Sama nazwa „schizofrenia” (od greckiego „schizo”- rozszczepiać i „fren”- umysł, wola, serce) pojawiła się w 1911 roku i jej autorem jest Bleuler. Wyodrębnił tez dwa objawy osiowe, na podstawie których można diagnozować o schizofrenii a mianowicie: autyzm i rozszczepienie. Obecnie wiadomo, że na schizofrenię składa się szereg objawów, tak różnorodnych i bogatych, że zwykło się o niej mówić „Choroba królewska”.

2. Przyczyny zachorowań

Dotychczas nie są znane przyczyny jej występowania, przyjmuje się za nie uwarunkowania genetyczne. Podkreśla się także rolę takim czynników, jak organiczne uszkodzenie mózgu lub zakażenie wirusowe, a także strukturze rodziny, warunkom wychowawczym, czynnikom środowiskowym.
Część psychiatrów uważa schizofrenię za reakcję na zbyt trudne warunki życiowe, a zwłaszcza konflikty emocjonalne.
Wysunięto także hipotezę, że dzieci urodzone w okresie zimowym są bardziej podatne na schizofrenię ze względu na zwiększone ryzyko zaatakowania matki przez wirusy na przykład grypy.
Niektórzy większe ryzyko zachorowalności na schizofrenię dostrzegają także w sytuacji powikłań porodowych.

3. Diagnoza

Diagnoza schizofrenii nie jest prosta, bowiem nie można jej stwierdzić w oparciu o badania naukowe stosowane w dzisiejszej medycynie. Badaniom takim (badania krwi, rentgen, tomografia, rezonans magnetyczny) są poddawani potencjalni chorzy, ale dlatego, aby wykluczyć inne przyczyny objawów schizofrenopodobnych (guzy mózgu, choroby endokrynologiczne i inne).
Podstawą diagnozy jest bardzo starannie przeprowadzony wywiad kliniczny przez specjalistę psychiatrę w oparciu o kryteria diagnostyczne ustalone i stosowane przez lekarzy na całym świecie.
Diagnoza może być przeprowadzona w oparciu o kryteria diagnostyczne ustalone przez Międzynarodową Statystyczną Klasyfikację Chorób i Problemów Psychicznych- ICD( ang. International Classification of Diseases) lub o Klasyfikację Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego- DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)

4. Objawy

Symptomy schizofrenii można podzielić na pięć ogólnych kategorii:
 Symptomy pozytywne
 Symptomy negatywne
 Zaburzenia nastroju
 Zaburzenia myślenia
 Zaburzenia zachowania

Zazwyczaj chorzy doświadczają pewnych objawów z każdej z tych grup, ale nie zawsze. Często też zdarza się, że jedne są bardziej nasilone, inne zaś występują śladowo lub wcale. Najważniejsze i zarazem najtrudniejsze w rozpoznaniu tej choroby jest to, że nie ma dwóch osób chorujących tak samo, stąd już wcześniej wspomniana nazwa „choroba królewska”.
Symptomy pozytywne nie oznaczają, jak mogłaby sugerować nazwa, objawów „dobrych”, ale takie, które pojawiły się w danej osobie, a wcześniej ich nie było, tzw. objawy wytwórcze. Zaliczane są do nich przede wszystkim omamy i urojenia. Najczęściej natężenie symptomów pozytywnych wzrasta w okresach nawrotu choroby a maleje lub całkowicie zanika w fazie remisji.
Symptomy negatywne oznaczają brak pewnych zachowań lub uczuć, które w określonej sytuacji powinny się pojawiać. Należą do nich: zjawisko otępienia, alogia (chory mówi bardzo mało lub też nie potrafi włączyć się do rozmowy), apatia (brak motywacji), anhedonia (brak lub utrata zdolności odczuwania przyjemności. Towarzyszy jej przekonanie, że żadne działanie nie przyniesie satysfakcji)
Zaburzenia nastroju mogą mieć charakter chroniczny i utrzymywać się przez dłuższy czas lub też pojawiać się sporadycznie. Zaliczają się do nich przede wszystkim: depresja i skłonności samobójcze, lęk, złość, wrogość, podejrzliwość, zmienny nastrój, nieodpowiednia lub niespójna ekspresja.
Zaburzenia myślenia, procesów poznawczych oraz mowy nalezą do fundamentalnych zaburzeń występujących w schizofrenii. Należą do nich: urojenia, trudności z uwagą i koncentracją, problemy z pamięcią, zaburzenia rozumowania abstrakcyjnego, upośledzenie percepcji społecznej, luźne skojarzenia, wykolejenie wypowiedzi, blokowanie myśli, neologizmy, sałatka słowna, mutyzm.
Zaburzenia zachowania występują stosunkowo rzadko w schizofrenii, najczęściej w fazie objawów ostrych. Są nimi: katatonia (chory utrzymuje przez wiele godzin lub dni tą samą, często niewygodną pozycję ciała), podniecenie katatoniczne (podwyższona aktywność motoryczna, nie wynikająca z bodźców zewnętrznych i często pozbawiona sensu).

Osiowymi objawami (to znaczy objawami wspólnymi różnych postaci choroby) schizofrenii są: autyzm, rozszczepienie osobowości. Z innych objawów wymienić można między innymi: urojenia (zwłaszcza prześladowcze), omamy, iluzje, natłok myśli.



5. Początki choroby

W jaki sposób zaczyna się choroba, czy pewne objawy to już schizofrenia, czy jeszcze zaburzenia z pogranicza? Jak zwykle w psychiatrii trudno o jednoznaczne odpowiedzi na te pytania, jednakże wyodrębniono trzy możliwe początki choroby:
Początek schizofrenii nagły- choroba psychiczna pojawia się tu w sposób dramatyczny i nie pozostawiający wątpliwości. Najczęściej nagła zmiana w zachowaniu, która może przejawić się w postaci ataku silnego podniecenia i towarzyszącego mu lęku, ostrego stanu zamącenia, osłupienia, dziwaczności, rozkojarzenia, urojeń, omamów, ucieczki, próby samobójczej lub samo okaleczenia.
Początek powolny- w zachowaniu nie zauważa się gwałtownej zmiany, ale wyczuwa się ją, szczególnie w sferze kontaktów międzyludzkich. Pojawiają się delikatne, nieadekwatne do sytuacji szczegóły, których jednak otoczenie nie interpretuje w kategoriach choroby psychicznej, a raczej chwilowego dziwnego zachowania. Najczęściej te epizody schizofreniczne pozostają niezauważone aż do pierwszego ostrego nawrotu choroby.
Początek nerwicowy schizofrenii- tutaj na pierwszy plan wysuwają się objawy charakterystyczne dla nerwic, jak na przykład hipochondryczne czy histeryczne. Zazwyczaj objawy schizofreniczne można odróżnić od nerwicowych.
Schizofrenia może mieć także swojego zwiastuna, którego określa się mianem „paragnomem”. Poprzedza on wybuch choroby i występuje w postaci niezwykłego zachowania, nie pasującego do dotychczasowego zachowania chorego. Wykracza on poza możliwość przewidywalności.

6. Klasyfikacje schizofrenii

Bleuler wyróżnił cztery podstawowe typy schizofrenii:
1. Schizofrenia prosta, charakteryzująca się wolnym, mało uchwytnym przebiegiem, bez wyraźnych objawów urojeń. Chory stopniowo zrywa związki z otoczeniem, przestaje dbać o wygląd zewnętrzny, zaniedbuje się w pracy i nauce, traci inicjatywę i zainteresowania. Najnowsze badania wskazują, iż postać ta jest o wiele rzadsza, niż przypuszczano do tej pory.
2. Schizofrenia hebefreniczna, występująca najwcześniej ze wszystkich postaci schizofrenii, zwykle w wieku pokwitania, chory jest w podwyższonym nastroju, zachowuje się dziwacznie, bezceremonialnie. Forma bardzo rzadka.
3. Schizofrenia katatoniczna, zwykle rozpoczynająca się ostro z zaburzeniami ruchowymi. W postaci hipokinetycznej chory jest zahamowany, wykazuje objawy negatywizmu, nie przyjmuje pokarmów. W postaci hiperkinetzcynej chory jest podniecony, pobudzony, czasem agresywny. Forma rzadka, zazwyczaj o lepszym rokowaniu niż inne postacie schizofrenii.
4. Schizofrenia paranoidalna, urojeniowa, występująca najpóźniej, bo około trzydziestego roku życia, najczęściej spotykana. Wśród objawów na pierwszy plan wysuwają się urojenia, zwykle nieusystematyzowane, czasem jednak przybierające formę całych systemów urojeniowych. Niekiedy występują również omamy i iluzje, rozkojarzenie i ambiwalencja.

W klasyfikacji ICD wyróżniono następujące postacie tej choroby:
1. Schizofrenia paranoidalna
2. Hebefreniczna
3. Katotoniczna
4. Nie zróżnicowana
5. Poschizofreniczna
6. Rezydualna
7. Prosta
8. Innego rodzaju
9. Nieokreślona

Z innych form wyróżnić należy schizofrenię pseudonerwicową, w której przez dłuższy czas widoczne są objawy nerwicowe, a także schizofrenię o przebiegu okresowym.
7. Leczenie

Leczenie objawowe, jego głównymi metodami są: farmakoterapia, zwłaszcza lekami psychotropowymi, oraz socjo- i psychoterapia. Wprowadza się różne metody rehabilitacji, terapię pracą. Najlepsze wyniki dają metody kompleksowe, obejmujące: farmakoterapię, terapię rodzinną, socjoterapię oraz psychoterapię indywidualną i grupową. Bardzo istotne jest wsparcie społeczne, szczególnie zrozumienie rodziny, przyjaciół. Aby człowiek chory nie wycofał się z życia społecznego, należy podtrzymywać w nim wszelką samodzielność i umiejętności społeczne.
8. Rokowania


Mniej więcej u 1/3 chorych następuje całkowita remisja(ustąpienie albo złagodzenie objawów), a u połowy- znaczna poprawa umożliwiająca podjęcie nauki lub pracy. U pozostałych stwierdza się przebieg chroniczny, powodujący inwalidztwo. Zdarzają się również takie postacie schizofrenii, w których występują zmiany pozytywne: ujawnienie się talentów, na przykład plastycznych, postaw altruistycznych