Pojęcia związane ze Starożytną Grecją

Afrodyta z Knidos – sławny posąg bogini Afrodyty dłuta Praksytelesa. Znany jedynie z wielu kopii zdobiących liczne zbiory muzealne. Po raz pierwszy ukazujący boginię nago.

Agon – (z greki) zawody rozgrywane w starożytnej Grecji w różnych dziedzinach (sport, poezja, muzyka, teatr) w ramach świąt religijnych.

Akropol – część miasta położona na wzgórzu, niekiedy ufortyfikowana, najczęściej miejsce kultu religijnego (np. Akropol ateński).

Arete – (z greki) cnota, dzielność, sprawność, doskonałość w jakiejś dziedzinie.

Arystydes – (?-467 p.n.e.), ateński wódz i polityk ze względu na swą prawość nazywany Sprawiedliwym. W okresie tworzenia Ateńskiego Związku Morskiego wyznaczał wysokość składek dla państw członkowskich.

Atena – grecka bogini mądrości, podstępów wojennych, opiekunka wszelkich sztuk i kunsztów, protektorka wielu bohaterów (Perseusza, Heraklesa, Jazona, Odyseusza), ukochana córka Zeusa, główne bóstwo i patronka Aten.

Ateny – po zjednoczeniu Attyki w VI w. p.n.e. główne jej miasto, którego zaczątkiem był gród na Akropolu. Za rządów Peryklesa (443-429 p.n.e.) Ateny stały się jednym z najsilniejszych miast starożytnej Grecji oraz najważniejszym ośrodkiem kulturalnym i umysłowym.

Cyklopi – w mitologii greckiej olbrzymi o jednym oku pośrodku czoła. Według Hezjoda: synowie Uranosa i Gai, pomocnicy Zeusa w walce z tytanami.

Demos – (z greki) wspólnota obywatelska jako całość lub w odróżnieniu od arystokratów.

Demostenes – (384-322 p.n.e.), największy grecki mówca, polityk ateński.

Fenicjanie – ludność semicka zamieszkująca od I tys. p.n.e. wschodnie wybrzeże Morza Śródziemnego u stóp gór Liban.

Fidiasz – (ok. 490-420 p.n.e.), sławny grecki rzeźbiarz. Przyjaciel i doradca artystyczny Peryklesa oraz kierownik prac na ateńskim Akropolu. Główne dzieła: Atena Partenos i Zeus Olimpijski na tronie (uważany w starożytności za jeden z siedmiu cudów świata).

Hades – w mitologii greckiej bóg świata zmarłych, władca podziemi, brat Zeusa i małżonek Persefony.

Hellada – w starożytności nazwa obszaru na Półwyspie Bałkańskim zamieszkanego przez Greków.

Hellenowie – w starożytnej Grecji nazwa określająca wszystkich Greków.

Homer – poeta grecki żyjący prawdopodobnie w VIII w. p.n.e. uważany za autora Iliady i Odysei – dwóch wielkich eposów, pierwszych utworów literatury europejskiej.

Hoplici – ciężkozbrojna piechota grecka walcząca w zwartym szyku.

Igrzyska olimpijskie – zawody (agony) sportowe, muzyczne i literackie rozgrywane w Olimpii na Peloponezie ku czci Zeusa. Odbywały się regularnie co 4 lata (od 776 r. p.n.e.).

Iliada – poemat epiczny (epos) przypisywany Homerowi. Jego treścią jest epizod z ostatniego – dziesiątego roku oblężenia Troi przez Greków. Arcydzieło sztuki poetyckiej.

Jonia – starożytna nazwa części wybrzeża Azji Mniejszej i położonych wzdłuż niego wysp. Najważniejsze miasto – Milet.

Maraton – miejscowość położona na północnym wybrzeżu Attyki, gdzie Ateńczycy pod wodzą Miltiadesa pokonali w 490 r. p.n.e. wojska perskie.

Mezopotamia – kraina położona w dorzeczu rzek Tygrys i Eufrat. Kolebka kultur Sumerów, Akadu, Asyrii i Babilonu.

Miltiades – ateński wódz w bitwie pod Maratonem.

Odyseja – poemat epiczny (epos) przypisywany Homerowi. Jego treścią są przygody Odyseusza w trakcie jego drogi powrotnej spod Troi na rodzinną wyspę Itakę. Obok Iliady jest największym osiągnięciem epiki greckiej.
Odyseusz – bohater Odysei, król Itaki, mąż Penelopy, ojciec Telemacha, doświadczony wódz i dzielny wojownik, świetny mówca, przebiegły doradca.

Olimpia – najsłynniejsze w Grecji sanktuarium Zeusa. Miejsce najstarszych ogólnogreckich zawodów ku czci Zeusa rozgrywanych na Peloponezie co 4 lata od 776 r. p.n.e.

Partenon – świątynia Ateny Partenos (Dziewicy) na Akropolu w Atenach, wzniesiona w latach 448-432 p.n.e., w której znajdował się słynny posąg Ateny dłuta Fidiasza.

Persefona – w mitologii greckiej córka Zeusa i Demeter, porwana przez Hadesa, władcę podziemi.

Perykles – (ok. 500-429 p.n.e.), ateński mąż stanu. W okresie jego największych wpływów (444-429 p.n.e.) Ateny stały się największą potęgą w Grecji.

Pitagoras – (ok. 572-ok. 497 p.n.e.), grecki matematyk i filozof z Samos.

Plateje – greckie miasto niedaleko Teb. Miejsce zwycięskiej bitwy Greków pod dowództwem Pauzaniasza z Persami w 479 r. p.n.e.

Platon – (ok. 427-347 p.n.e.), grecki filozof, uczeń Sokratesa, założyciel Akademii Platońskiej. Głosił, że świat rzeczywisty stanowi niedoskonałe odbicie istniejącego realnie świata doskonałych idei. Był zwolennikiem rozumowego poznania idei, czyli racjonalizmu.

Polis – greckie miasto-państwo stanowiące wspólnotę obywateli, w której wszystkie istotne decyzje podejmowane były przez zgromadzenie obywateli.

Praksyteles – ateński rzeźbiarz działający ok. 370-330 p.n.e. Wprowadził do klasycznego kanonu piękna miękkość kształtów, zmysłowy wdzięk i subtelność.

Protagoras z Abdery – (ok. 480-410 p.n.e.), grecki filozof, sofista. Głosił, że „człowiek jest miarą wszechrzeczy”, wprowadzając zasadę relatywizmu poznawczego. Uczył retoryki i dialektyki.

Salamina – wyspa niedaleko Aten. Miejsce zwycięstwa floty greckiej nad perską w 480 r. p.n.e.

Troja – według greckiej tradycji mitycznej bogaty gród położony nad Hellespontem, zdobyty i ograbiony przez Greków.

Tukidydes – (460?-ok. 396 p.n.e.), ateński historyk, autor Wojny peloponeskiej. Bieg dziejów uznał za wynik działania ludzi, a nie sił nadprzyrodzonych. Podchodził do historii w sposób racjonalny i obiektywny