Mój dom, moja mała ojczyzna

"Ojczyzna to kraj
miejsce urodzenia
to jest ta mała najbliższa
ojczyzna…" (Oblicze wojny)

Cytat ten jest wizją domu-ojczyzny Tadeusza Różewicza. Słownik Języka Polskiego określa "ojczyznę" jako kraj, w którym ktoś się urodził i z którym związany jest poczuciem przynależności narodowej, zaś dom – najbliższą rodziną zamieszkującą razem, dynastię lub ród. To oczywiście nie wszystkie znaczenia tych pojęć, jednak najczęściej pojawiają się one jako obraz ojczyzny w literaturze polskiej.

Jednym z dzieł literackich, w którym ojczyzna rozumiana jest w ten właśnie sposób, to "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza. Poeta przedstawia w swym dziele tęsknotę do kraju z dzieciństwa, najbliższego otoczenia, w którym się wychowywał i który musiał opuścić po upadku powstania listopadowego.

Epopeja ta jest chęcią ukojenia tej tęsknoty z jednoczesnym pokazaniem rodakom wizji piękna małej ojczyzny Mickiewicza. Poeta zachwyca się pięknem swego najbliższego otoczenia, dając nam równocześnie odczuć, jak bardzo mu tęskno do ojczystej Litwy:
"Czyż nie piękniejsza nasza poczciwa brzezina,
Która jako wieśniaczka, kiedy płacze syna,
Lub wdowa męża – ręce załamie, roztoczy
Po ramionach do ziemi strumienie warkoczy,
Niema z żalu postawą jak wymownie szlocha."

Jednocześnie autor opisuje zanikające zwyczaje polskiej szlachty, uczty, polowania czy sprawy sąsiedzkie, których być może był świadkiem. Wszystko to oparte jest na autentycznych wydarzeniach historycznych, Polska jako państwo nie istnieje wtedy na mapach Europy. Dlatego wizja małej ojczyzny przedstawionej w "Panu Tadeuszu" to miejsce, które przypomina człowiekowi o jego pochodzeniu i korzeniach, a dwór w Soplicowie jest źródłem polskiej tradycji.

Z kolei Henryk Sienkiewicz w "Krzyżakach" stworzył obraz ojczyzny w jej największej potędze, pod wpływem szczególnie ciężkiej sytuacji Polaków w zaborze pruskim. Powieść ta ma za zadanie podnieść ich na duchu w trudnych czasach. Pisarz porównuje tu relacje polsko-niemieckie w XIV i w XIX wieku. W ten sposób Grunwald staje się symbolem zwycięstwa i niesie nadzieję na polepszenie losu rodaków pod zaborami. Pojawiają się postacie historyczne, które czynią tę wizję bardziej realną. W powieści autor przedstawia rycerstwo jako obrońców polskości i potęgi państwa. Jednocześnie tworzy obraz ojczyzny w oparciu o jego tradycję i czasy świetności wiążąc fakt posiadania ziemi z poczuciem więzi do niej.

Te dwa dzieła wyraźnie świadczą o wpływie historii na wizję ojczyzny w literaturze polskiej. Poeci i pisarze czynią ją miejscem magicznym, które obdarzamy wyjątkowym uczuciem, o którym chce się ciągle rozmyślać i do niego powracać.
Moim zdaniem moją małą ojczyzną jest rodzina, to ona właśnie kształtuje w nas pewne postawy, dzięki którym jesteśmy, jacy jesteśmy i dlatego każdy z nas postrzega swoją mała ojczyznę inaczej i każdemu z nas bliskie są inne rzeczy.

W dzisiejszych czasach wzrost globalizacji powoduje powolne zanikanie kultur oraz powolną śmierć naszych małych ojczyzn, po których pamiątką pozostaną tylko dzieła literackie.