Socjologia wychowania

Tematy:
1. Socjologiczna koncepcja osobowości
2. Grupa w procesach wychowania
- grupy przynależności
- grupy odniesienia
3. Rodzina w różnych kulturach i religiach
- rola rodziny w wychowaniu
- funkcja socjalizująca i opiekuńcza (jak oddziaływuje i jakimi mechanizmami)
- Model rodziny w różnych kulturach w odniesieniu do wychowania
4. Grupy rówieśnicze i młodzieżowe w procesie wychowania
5. Szkoła – jej funkcjonowanie – nauczyciel i jego rola
6. Edukacyjne szanse życiowe

Socjologia wychowania – zajmuje się środowiskiem wychowania tj. grupą, jednostką, procesem wychowania oraz efektami procesu, oraz związkami wychowania ze strukturą społeczną.
Różnica między pedagogiką, a socjologią wychowania jest taka, że socjologia wychowania zajmuje się głównie teorią, a pedagogika działaniami praktycznymi.
Na poziomie mikro zajmuje się jednostką i grupą pierwotną.
Na poziomie mezo zajmuje się wychowaniem w większych środowiskach.
Na poziomie makro zajmuje się przebiegiem wychowania na poziomie ogólnopolskim.
Za Znanieckim – socjologia wychowania to działalność społeczna przygotowująca jednostkę do pełnego członkostwa w danej grupie społeczności.
Środowisko ma znaczny wpływ na wychowanie. Z obiektywnego punktu widzenia środowisko społeczne to ogół warunków społecznych i kulturowych:
1. ludzie i ich zachowania
2. grupy, instytucje i inne zbiorowości
3. elementy kulturowe materialne i niematerialne
Z punktu widzenia jednostki środowisko społeczne to ogół grup i jednostek z którymi w trakcie swojego życia styka się jednostka.
Grupa, w której żyje jednostka będzie starała się tak ukształtować jej środowisko społeczne, aby „wyprodukować” jak najbardziej użytecznego członka tej społeczności:
1. poprzez kształtowanie styczności (wywoływanie pożądanych, a likwidowanie niepożądanych zachowań)
2. wprowadzanie do środowiska społecznego elementów pożądanych, a likwidowanie elementów niepożądanych
tak ukształtowane środowisko to środowisko wychowania.
Środowisko wychowania – jest to swoiste ukierunkowanie wpływów środowiska społecznego – jest to środowisko (odrębne od środowiska danej grupy) stworzone dla kandydata, który ma zostać jej członkiem po odpowiednim przygotowaniu.

J (jednostka) + W (środek wychowujący) + O (obowiązki) = STOSUNEK WYCHOWAWCZY

Jednym z ważnych składników środowiska wychowawczego są instytucje wychowawcze. Instytucje są wtedy kiedy jednostki sobie nie radzą.
Instytucja wychowania – to zorganizowany zespół zadań, które zaspokajają potrzeby (gdy inne jednostki sobie nie radzą). Celem jest wywieranie wpływów na jednostkę w określonym kierunku z ramienia danej grupy.
Trzy główne rodzaje instytucji wychowania:
1. instytucje wychowania naturalnego – rodzina, grupa rówieśnicza, sąsiedztwo
2. instytucje wychowania bezpośredniego lub celowego – szkoła, przedszkole, instytucje wychowania pozaszkolnego, instytucje opiekuńcze, instytucje wychowania resocjalizującego
3. instytucje wychowania pośredniego – kluby sportowe, mas media, instytucje kulturalne, wojsko, sądy, policja, organizacje społeczne
Funkcje instytucji wychowania wobec jednostki:
1. wychowanie moralne
2. kształcąca – przekazywanie wiedzy
3. aktywizująca – jednostka też musi się rozwijać
4. opiekuńcza
5. przygotowywanie do pełnienia ról
Funkcje jednostki wobec społeczeństwa:
1. utrzymywanie porządku społecznego
2. integrująca i adaptacyjna
3. przyczyniania się do postępu społecznego
4. wpływ na strukturę społeczną

24.10.04. – 2 godz.
System wychowania – to jest celowo zorganizowany układ instytucji wychowania lub pozycji, ról, celów, zadań, treści, metod, form wychowania służący przygotowaniu jednostki do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Jest on uwarunkowany i systemem społecznym i kulturowym i gospodarczym, politycznym i stanem wiedzy.



JEDNOSTKA W PROCESIE WYCHOWANIA

Osobowość – to zbiór unikalnych i stosunkowo trwałych cech jednostki wyodrębniających ją od pozostałych.
Socjologiczna koncepcja osobowości wg J. Szczepańskiego – na osobowość wg niego składają się:
1. Elementy biogenne – anatomia i fizjologia wpływa na naszą osobowość. Wpływy na osobowość warunkują je ale nie bezwzględnie. Jeszcze popędy wrodzone i odruchy także wpływają na osobowość
2. Elementy psychogenne – pamięć, wola, uczucia, spostrzegawczość, temperament, skłonności, wyobrażenia
3. Elementy socjogenne –
1. kulturowy ideał osobowości - to zespół wyobrażeń jaki powinien być idealny członek społeczeństwa. Jest on narzucany jednostce, kształtuje się w okresie dorastania, kiedy szukamy ideałów do których dążymy. Jest różny w różnych kulturach. Nie zawsze wypełniamy kulturowy ideał osobowości.
2. role społeczne - to nasze prawa, obowiązki – są wynikiem oczekiwań społecznych. To względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami na zachowania innych osób przebiegające wg mniej lub bardziej wyraźnie ustalonego celu. Których grupa oczekuje od określonej jednostki. Wzór osobowy określany jest przez społeczeństwo.
3. Jaźń subiektywna – to zespół wyobrażeń o sobie jednostki, wytworzony na podstawie tego, jak traktują ją inni ludzie. Kształtuje się we wczesnym dzieciństwie. To jest nasze wewnętrzne poczucie ja . kształtuje się pod wpływem grup pierwotnych
4. Jaźń odzwierciedlona – jest to zespół wyobrażeń jednostek wytworzony na podstawie tego co przypuszczamy, że myślą o nas inni. Kształtuje się w okresie dojrzewania. Inaczej jest to patrzenie na siebie oczami innych. Jest to końcowy element kształtowania się osobowości
Wg J. Szczepańskiego – Osobowość – to zespół trwałych cech biologicznych i psychicznych pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości, w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy.
Kulturowy ideał osobowości i role społeczne kształtowane są przez społeczeństwo czyli narzucane z zewnątrz.

TYPY OSOBOWOŚCI

Wg Kretschuwera – ze względu na budowę ciała:
1. pyknik
2. astenik
3. dysplastyk
4. atletyczny

Wg Janga – ze względu na przystosowanie się do otoczenia:
1. introwertyk
2. ekstawertyk

Wg Sprangera – ze względu na usposobienie i zainteresowania:
1. człowiek teoretyczny – interesujący się prawami nauki i poszukujący teorii wyjaśniających świat
2. człowiek ekonomiczny – dążący do bogactwa i zdobycia dóbr materialnych
3. człowiek estetyczny – człowiek pragnący przeżywania piękna
4. człowiek społeczny – człowiek chętnie pomagający innym
5. człowiek polityczny – człowiek zabiegający o władzę i panujący nad innymi jednostkami
6. człowiek religijny – zainteresowany poznaniem Boga i głoszeniem jego nauki

Wg Znanieckiego – ze względu na jego środowisko wychowawcze we wczesnym dzieciństwie:
1. Ludzie dobrze wychowani – których osobowość kształtowali głównie wychowawcy i instytucje wychowujące ideały wychowawcze
2. ludzie pracy – ich osobowość kształtował warsztat pracy, funkcjonujące w nim zespoły pracownicze
3. ludzie zabawy – którzy byli wychowywani dzięki uczestnictwu w grupach zabawowych i innych grupach rówieśniczych
4. ludzi zboczeńców – którzy byli objęci wpływami różnych środowisk wychowawczych
5. ludzie dobrzy i mądrzy – ludzie tworzący nowe systemy kulturowe, ludzie samodzielni

Wg Szczepańskiego:
1. twórcy – ludzie wnoszący nowe idee, pomysły itp.
2. przeciętni – którzy sumiennie pracują wykonując swoje zadania nie modernizując niczego
3. ludzie aktywni negatywnie – zaliczyć tu możemy złodziei, brakorobów itp.
4. jednostki zdane na pomoc i opiekę innych

Osobowość podstawowa – jest to zespół cech wspólnych dla wszystkich lub dla większości członków danego społeczeństwa, ściśle scharmonizowana z instytucjami danego społeczeństwa i całym społeczeństwem, stanowi główny punkt wyjścia do kształtowania się zróżnicowanych osobowości poszczególnych jednostek.

6.11.2004 – 2 godz.
GRUPY W PROCESIE WYCHOWANIA

Grupa to:
1. przynajmniej 3 osoby
2. musi być spójność
3. musi być poczucie przynależności
4. muszą mieć wspólne normy i wartości
5. ma swoją strukturę
Grupa społeczna jest względnie trwałą i zorganizowaną grupą osób składającą się z co najmniej z 3 osób, które są połączone wspólną więzią społeczną. Ta więź jest to budowana na stosunkach interakcyjnych. Mają wspólne normy, cele, zadania.
Struktury wewnątrzgrupowe:
1. władza – prestiż – w której poszczególne pozycje wiążą ze sobą stosunki władzy
2. socjometryczna – układ pozycji ze względu na lubienie się i nielubienie się
3. komunikacyjna – pozycje w grupie są uporządkowane ze względu na ilość i jakość otrzymanych informacji

Grupa przynależności – to taka grupa do której jednostka należy.
Grupa nieprzynależności – to będą takie grupy do których jednostka nie należy.
Grupa własna tzw. swoja – to grupa do której jednostka należy, ma do niej pozytywny stosunek, identyfikuje się z jej systemem norm i wartości.
Grupa obca – jednostka do niej nie należy, ma do niej negatywny stosunek i lekceważący stosunek do jej wartości.
Środowisko wychowawcze jednostki składa się wyłącznie z grup przynależności.
Grupy odniesienia – to te grupy do których jednostka odnosi swoje postępowania i z których czerpie wartości i normy. Mogą to być zarówno grupy przynależności pozytywne i negatywne. Możemy się odnosić jeszcze do swojej przeszłej sytuacji lub kategorii zawodowej (sportowcy).
Grupa odniesienia porównawczego – stanowi tło, skalę porównawczą dla oceny własnej sytuacji, zachowań postępowania. Pozwala ocenić siebie, ustalić rodzaj postępowania. Wynikiem takiego porównania może być poczucie względnego uprzywilejowania lub względnego poczucia upośledzenia.
Grupa odniesienia normatywnego – to są te grupy z których jednostka czerpie wartości i normy, do których przywiązuje wielkie znaczenie, uznają te normy za słuszne, identyfikują się z nią.
Grupa aspiracka – to grupa do której jednostka chce należeć i do tego dąży.
Uwarunkowania wyboru grup odniesienia normatywnego:
1. to taka grupa która będzie w stanie zapewnić jednostce jej potrzeby
2. będzie to grupa blisko nas
Grupa odniesienia pozytywnego – to te z którymi jednostka się identyfikuje, uznajemy je za niezwykle dla nas interesujące, zespół norm i wartości uznaje się za słuszne.
Grupa odniesienia negatywnego – to takie których norm i wartości jednostka nie uznaje, brzydzi się takimi grupami i nie chciałaby do nich należeć.


ROLA RODZINY W WYCHOWANIU I RODZINA W RÓŻNYCH KULTURACH

Wg moich notatek

14.11. 2004r – 2 godz
GRUPY RÓWIEŚNICZE

Grupa rówieśnicza – to grupa społeczna składająca się z jednostek równych wiekiem, przeważnie jednej płci. Należą do najważniejszych agent socjalizacji.
Jest na pozycji równorzędnej, a przynależność jest dobrowolna. Pozycja zależy od indywidualnego wkładu. Grupa rówieśnicza to pierwsza grupa gdzie jednostka ma pozycję osiąganą.
Funkcje grupy rówieśniczej:
1. Mikrospołeczne – są to funkcje proste
1. organizacja czasu wolnego
2. proste wrażenia
2. Makrospołeczne –
1. egalitaryzacja struktury społecznej
2. egalitaryzacja kultury i dystrybucja tej kultury
3. przekazywanie i utrwalanie schematów nierówności społecznej
3. Mezospołeczne –
1. odniesienia normatywne
2. zaspokajają potrzebę uczestnictwa w społeczeństwie
3. przygotowują do pełnienia ról społecznych
Funkcje złożone – są zapleczem emocjonalnym i społecznym, uczą samodzielności, budują autonomiczną osobowość, kształtuje się hierarchia wartości.
Funkcja socjalizująca grupy rówieśniczej:
1. nie da się wchodzić w poprawne stosunki ze społeczeństwem jeżeli nie było się w grupie rówieśniczej
2. czuje się związany z grupą bo ją współtworzy.

SZKOŁA – NAUCZYCIEL I KLASA SZKOLNA

1. Definicja
2. Funkcje szkoły – zewnętrzne i wewnętrzne - Woźniak
3. Nowe modele szkoły
4. Klasa szkolna i jak oddziaływuje na jednostkę
5. Rola nauczyciela
6. Osobowość nauczyciela
7. Style kierowania pedagogicznego

22.01.2005r – 2 godz.
SZKOŁA, NAUCZYCIEL I KLASA SZKOLNA

Czynniki stanowiące dobrego nauczyciela wg Toporkiewicza:
1. rzetelna osobowość
2. wysoki poziom intelektualny i rzetelna wiedza
3. metodyczne przygotowanie do zawodu
4. zaangażowanie i zamiłowania do zawodu





10.10.04. – 4 godz.
Egzamin w formie testu
Tematyka:
1. Zarys rozwoju socjologii wychowania
2. Socjologia wychowania – przedmiot, funkcje, problemy.
3. Nowoczesne społeczeństwo – nowoczesna osobowość społeczna.
4. Rola społeczna.
5. Socjalizacja.
6. Postawy (rodzicielskie, społeczne, interpersonalne, intrapersonalne)
7. Wychowanie
1. pojęcie systemu wychowania
2. typologia systemów edukacyjnych
3. struktura systemów edukacyjnych
4. socjotechnika wdrażania systemów
8. Ideologie edukacyjne
9. Paradygmaty socjologii wychowania i edukacji
10. Cztery filary edukacji.
11. Edukacja dla społeczeństwa światowego.
12. Edukacja dla świata wielokulturowego.
13. Teorie socjologiczne, a edukacja.
Literatura:
1. R. Woźniak – „Zarys socjologii edukacji i zachowań społecznych” – Koszalin 1998
2. R. Meighan – „Socjologia edukacji” – Toruń 1993
3. J. Delors – „Edukacja. Jest w niej ukryty skarb” - Warszawa 1998
4. J – K. Tillmann – „Teorie socjalizacji” – Warszawa 1996
5. R. Toporkiewicz – „Socjologia wychowania” – Warszawa 1986
6. F. Adamski – „Rodzina” – Kraków 2002
7. P. Sztompka – „Socjologia” – Kraków 2002
8. Encyklopedia socjologii – tom I – 1998, tom II – 1999, tom III – 2000, tom IV – 2002