Motyw tańca w literaturze i malarstwie

1.Co to jest taniec?
a) zespół ruchów i gestów powstających pod wpływem bodźców emocjonalnych skoordynowany z muzyką
b) przejaw kultury związany z określonym środowiskiem i określoną funkcją. Taniec istniał już w prastarych kulturach Chin, Indii, Egiptu.
2.Formy tańca w różnych epokach literackich
a) w średniowieczu był składnikiem sztuki popularnej(tańczący muzycy wędrowni)
Ikonografia średniowieczna utrwaliła również szczególną formę tańca rytualnego tzw. danse macabre.
b) w renesansie pojawiły się pary taneczne o tempie zmiennym-wolnym i szybkim
c) w baroku taniec rozwijał się zwłaszcza we Francji
3.Rodzaje tańca
a) góralski- podhalański cykl taneczny złożony z kilku części .Taniec ten jest popisem mężczyzny, który krążąc obok partnerki, prezentuje figury taneczne.
b) duchów-obrzęd wprowadzony przez Indianina z plemienia Pajutów.Rytuał łączy w sobie elementy plemiennych wierzeń z wątkami chrześcijańskimi.
c) Słońca- taniec rytualny Indian Wielkich Równin Amerykańskich, odprawiany przez kilka dni i nocy, podczas letniego przesilenia.
d) rytualny- jest częścią obrzędów magicznych i religijnych. Charakterystyczny dla wierzeń pierwotnych i starożytnych.
4.Motyw tańca w malarstwie
Biografie malarzy:
Henri Matisse (1869-1954)
Francuski malarz i grafik, współtwórca fowizmu. Wczesne prace o charakterze akademickim, pod wpływem impresjonizmu rozjaśnił paletę, później obrazy we własnym stylu-odznaczające się czystym kolorytem oraz ekspresją i prostotą kompozycji i rysunku.
Pieter Bruegel (starszy) (1528-1569)
Najwybitniejszy malarz niderlandzki XVI wieku. Rozwijał tradycje rodzime nawiązujące do stylu Boscha. Stworzył typ pejzażu-kosmiczny.
Pieter Bruegel (młodszy) (1564-1638)
Jeden z dwóch synów Bruegela, malarz flamandzki, kontynuował sztukę ojca. Malował głównie pożary i fantastyczne sceny wyobrażające piekło.
Analizy obrazów:
TANIEC
Obraz Matissa przedstawia krąg postaci unoszących się ponad wzgórzem. Tematem dzieła farandola- prowansalski taniec ludowy, który symbolizuje radość życia. Przedstawione postacie są nagie, co może symbolizować wolność, uwolnienie. Są różnie ale rytmicznie upozorowanymi sylwetkami tancerzy. Autora zainspirował owy dziwny i nie znany taniec, gdy niedzielnymi popołudniami chodził do Moulin de la Galette i przypatrywał się tancerzom, którzy zgranie i w tym samym rytmie tańczyli. Sposób rozłożenia kolorów: zieleni, ciemnego błękitu i cynobru wywołuje wrażenie jakby kolory śpiewały.
TANIEC POD SZUBIENICĄ
Obraz Bruegela starszego na pierwszy rzut oka kojarzy się z pezmocą i okrucieństwem. Można w nim albowiem dopatrywać się aluzji na temat prześladowań jakimi Hiszpanie gnębili wówczas protestantów we Flandrii.Tańczący chłopi tak jak wodny młyn z nieprzerwanie obracającym się kołem-mogą być symbolem życia, króre mimo różnych przeciwności trwa. Jednak dzieło to przemawia do nas swoim niesamowitym pięknem osiągniętym dzięki zgraniu pastelowych kolorów. Na dalszym planie widnieje wspaniały, lekko zamglony pejzaż. Podczas gdy szubienica narzuca myśl o złu i przemocy, rozległa dolina obfitująca w szczegóły tchnie spokojem i łagodnością.
TANIEC CHŁOPSKI
Obraz Bruegela młodszego przedstawia życie ludu. Nawiązuje on do tradycji karnawału do postaci wiejskich szelmów-roztropników. Autor czerpie inspiracje z życia ludu. Dzieło przedstawia postacie kobiety i mężczyzn wspólnie bawiących się, pijących tańczących. Ubrani w tradycyjne stroje rozmawiają i śmieją się. Na ich twarzach widnieje spokój i radość.
Obraz utrzymany raczej w „smutnych” kolorach jest ożywiony poprzez sylwetki mieszkańców wsi. Temat święta chłopskiego był bardzo bliski artyście.
5.Taniec w literaturze:
„Tango”
Utwór opowiada o mieszczańskiej rodzinie. Autor czyni młodego indywidualistę-Artura głównym bohaterem dramatu. Nie ma on przeciw czemu się buntować, gdyż pokolenie jego rodziców obaliło wszelkie zasady i normy. Artur sprzeciwia się brakowi tych norm. W jego rodzinie wszelkie tradycyjne podziały i role ulegają zatarciu. Syn chce by jego rodzice zaczęli wypełniać przypisane im role. Sam poślubia Alę, by zostać przykładnym mężem i ojcem. Ma nadzieje, że ten krok odnowi porządek w rodzinie. Jednak Artur wraca pijany do domu ze świadomością, że ślub jest tylko ceremonią. Próba przywrócenia porządku w rodzinie kończy się klęską.
W scenie finałowej dwaj bohaterowie Eugeniusz i Edek tańczą „La Cumparistę”. Bunt Artura zawisł w próżni, nie ma on jak i z kim walczyć. Może przeciwstawić się, wyrazem tego jest jego ślub z kuzynką Alą. Wrogą siłę prezentuje „przyjaciel domu” i kochanek matki-Edek.
Jest on pospolity i wstrętny. Dla rodziców bohatera, których życie jest szare Edek staje się odkryciem- ma w sobie wszystko czego im brakuje- prostotę, naturalność i siłę Artur dzięki babci uświadamia sobie, że śmierć to wspaniała forma, której mu brakuje. Sięga po władzę.
Kiedy plan się nie powiódł, zdradzony przez Alę i Edka Artur ginie z rąk „przyjaciela rodziny” Edek wykorzystuje jego idee i staje na szczycie władzy. Nastają rządy chama, nikt się nie buntuje. Mija czas rewolucji. Nadeszła pora, by Edek zaprosił Eugeniusza do tanga.
„Pan Tadeusz”
Utwór opowiada o życiu i obyczajach szlachty. Akcja rozgrywa się głównie w Soplicowie, którym autor czyni centrum polszczyzny. Ukazane są tu prace gospodarskie, piękno krajobrazu, barwy, zapachy. Poruszany jest problem zabliźnionego konfliktu między Soplicami a Horeszkami, prowadzący do Ostatniego Zajazdu na Litwę. W utworze znajduje miejsce polityka, postacie historyczne i nadzieja wzbudzona poprzez kampanię Napoleońską przeciw Rosji. Jacek Soplica w sukience Księdza Robaka, jako sługa okazuje się emisarzem narodowej sprawy, pokutując w ten sposób za grzechy młodości. Innym wątkiem stają się perypetie miłosne Tadeusza i Zosi, a także przyjemności bytowania ziemiańskiego-polowanie, grzybobranie i wędrówki.
Obok uczt i innych przyjemności autor również wspomina o tańcu. W ostatniej scenie po koncercie Jankiela na cymbałkach ma miejsce odtańczenie poloneza, który wszystkim w Soplicowie sprawia pogodny nastrój. Starsi z sędziom na czele są zadumani, wspominają Konstytucję 3 Maja, Konfederację Targowicką. Rozlega się dźwięk marszu i wspomnienie Insurekcji Kościuszkowskiej oraz rzezi Pragi. Starsi legioniści słysząc pieśń o żołnierzu tułaczu w zadumie spuszczają głowy- ich walka nie przynosła wolności. Jednak dzięki wyprawie Napoleona na Rosję nadzieje Polaków zostają rozpalone.
„Przedwiośnie”
Utwór opisuje dzieje młodego człowieka- Cezarego Baryki, urodzonego w Baku, dla którego polska była legendą słyszaną od rodziców. Po ciężkich przygodach dotarcia do Polski odkrywa on brutalną prawdę o szklanych domach. Czaruś bierze udział w wojnie z Bolszewikami. Przebywa później u przyjaciela w ziemiańskim dworze w Nawłoci, gdzie doświadcza zabaw, pijaństwa i romansu z Laurą. Bohater wraca do Warszawy. Miota się wśród sprzecznych idei i poglądów. Nie zgadza się z Gajowcem ani ze swoim uniwersyteckim przyjacielem Lulkiem. Jednak w chwili rozpaczy i buntu Baryka przyłącza się do manifestujących robotników i wraz z nimi maszeruje na Belweder.
Na charytatywnym balu wyprawionym w Odolanach przez Kościenicką Cezary tańczy kozaka wraz z Karoliną. Był to ich popisowy taniec, podziwiany przez wszystkich. Karolina pełna dostojeństwa, manifestuje honor odrzuconej kobiety. Cezary, porwany skocznym rytmem, dzielnie jej towarzyszy , emocjonalnie jednak jest chłodny i obojętny a jego myśli skierowane są do Laury. Zupełnie inaczej podczas tej samej zabawy tańczy z Laurą, swoją kochanką. Ich taniec przesycony jest erotyzmem. Muszą kryć się ze swoim uczuciem przed gośćmi i narzeczonym Laury. Oboje się pożądają a taniec staje się dla nich okazją do wzajemnego zbliżenia.
„Nie-Boska komedia”
Część I i II ukazuje osobisty dramat Henryka, jego zaślubiny, chorobę dziecka, obłęd i śmierć żony, która płaci najwyższą cenę za ścigane przez męża poetyckie miraże i nieczyste zjawy.
Część III i IV to dramat idei, przejmująco ukazujący apokaliptyczny obraz obozu arystokracji skupionej w Okopach Świętej Trójcy, a także osobiste zapasy Pankracego, przywódcy rewolucji i Hrabiego. W częściach społecznych bohater staje się przywódcą warstwy skazanej na zagładę. Nocna wędrówka Henryka przez obóz rewolucjonistów, przesycona atmosfera dostojeństwa piekła odsłania postępującą destrukcję wszelkich wartości. Henryk odrzuca ofertę Pankracego, który chce go ocalić, przystępuje do beznadziejnej walki, na czele arystokracji aby przed ostatnią klęską popełnić samobójstwo. Ginie także Pankracy, przygnieciony wizją zwycięskiego Galilejczyka.
W utworze tym można znaleźć zupełnie odmienny rodzaj tańca- upiornego, orgiastycznego plasu wokół szubienicy, na której wiszą arystokraci. Na gruzach starego świata Leonard, rewolucjonista pełniący funkcję kapłana wolności ,odprawia upiorny taniec triumfu i zwycięstwa. Wzywa do siebie kobietę, którą nazywa oblubienicą, z nią rozpoczyna orgiastyczny taniec.
„Wesele”
Akt I to prezentacja stosunków wsi i miasta, centrum i prowincji, ukazanych w dialogach toczonych przez kolejno pojawiające się w izbie postacie. Pan młody potrzymuje pomysł Racheli i Poety, aby zaprosić na wesele wszelkie zjawy, poczynając od Chochoła wzywanego przy udziale Panny Młodej, który jest symbolem bierności, marazmu, związany jest z ideą upadku. W Akcie II Marysi ukazuje się Widmo dawnego, nieżyjącego kochanka, Dziennikarzowi Stańczyk, który jest symbolem mądrości politycznej, Poecie Rycerz- symbol potęgi i męstwa fizycznego i duchowego, Panu Młodemu Hetman- symbol szlacheckiej prywatności, Dziadowi Upiór- symbol zbrodnię a Gospodarzowi Wernyhora- symbol walki i wolności. W kolejnym akcie po weselu zjawy znikają. Jasiek gubi złoty róg. Wszyscy jak zaczarowani wykonują Chocholi taniec.
Wesele Lucjana Rydla w bronowickiej chacie gromadzi dwie klasy społeczne: chłopów i inteligencję. Wraz z ukazaniem się Gospodarzowi Wernyhory zaczyna się wąski wątek walki narodowowyzwoleńczej. Gospodarz oddaje złoty róg Jaśkowi ten go gubi, sięgając po czapkę z pawich piór. Młody drużba jest świadkiem dziwnego tańca. Weselnicy w pijanym i somnambulicznym transie obracają się sztywno w rytm melodii granej przez Chochoła- „A Jaśkowi dech zapiera rozpacz, a przestrach i groza obejmują go martwoty, słania się, chyla ku ziemi, potrącony przez zbity krąg taneczników, który daremno chciał rozerwać”. Taniec ten jest znakiem niemocy, niezdolności do czynu. To wizja uśpionego społeczeństwa polskiego, któremu brak gotowości do walki o wyzwolenie narodu.
Taniec zarówno dla malarzy jak i pisarzy stał się wielką inspiracją. Poruszali oni jego motyw w swoich dziełach. Polonez- tango- chocholi taniec, stały się bohaterami polskiej literatury i nie tylko, nabrały symbolicznego wymiaru. Malarze przedstawiali taniec jako ukazanie szczęścia, zadowolenia i wolności.
Funkcją tańca jest wyrażanie emocji, przeważnie tych dobrych, jednoczy on ludzi i zbliża.
Taniec od najdawniejszych czasów towarzyszył nam w codziennym życiu. Ułatwiał nam ukazanie własnych uczuć i emocji. Z biegiem lat formy tańca uległy zmianie, na bardziej nowoczesne. Przykładem może być rock & roll, pokazy formacji tanecznych i par sportowych. Najwspanialszym rodzajem tańca, który ukazuje piękno i odzwierciedla uczucia jest balet (np. Jezioro łabędzie Czajkowskiego). Mimo wielu lat i odmian tańca w różnych krajach i na wszystkich kontynentach świata ludzie podtrzymują tradycje i nie ulega przedawnieniu ani polonez ani walc, ani samba ani wiele innych.
Dziś młodzież bawi się na dyskotekach, koncertach , festiwalach. Sprawia nam to ogromną radość, a przecież człowiek powinien robić to co kocha...