Rola usług dla gospodarki narodowej.

Działalność gospodarcza jest to działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa prowadzona w celach zarobkowych i na własny rachunek podmiotu gospodarczego i jak każda inna działalność podlega zasadą racjonalnego działania maksymalizacji efektu, czyli osiągnięcie najwyższego efektu przy danych nakładach lub minimalizacji nakładów, czyli przy możliwie najniższych nakładach sił i środków osiągnąć zamierzone cele. Działalność gospodarcza to postępowanie, w którym stojące do dyspozycji środki zostają tak użyte by osiągnąć możliwie najwyższy w danych warunkach stopień zaspokajania potrzeb. Potrzeby człowieka są nieograniczone, natomiast środki służące do ich zaspokajania podlega różnego rodzaju ograniczeniom.

Gospodarka narodowa obejmuje działalność w sferze produkcji, podziału, obiegu i konsumpcji. Podstawowym działaniem gospodarki narodowej jest zaspokajanie potrzeb materialnych i kulturalnych społeczeństwa.

Działalność usługowa prowadzona jest przez podmioty gospodarcze zorganizowane w formie przedsiębiorstwa należące tak do sektora publicznego jak i prywatnego.

Usługi są to czynności nie stwarzające bezpośrednio nowych dóbr, świadczone odpłatnie przez jednostki gospodarki narodowej zarówno w dziale produkcji materialnej jak i poza produkcją materialną niezależnie od charakteru wykonawcy lub odbiorcy.

Usługami są;

- czynności o charakterze remontowym i konserwacyjny;

- czynności współdziałające w procesie produkcji, ale nie tworzące bezpośrednio nowych dóbr, w tym zwłaszcza roboty instalacyjne i montażowe na miejscu przeznaczenia wyrobu;

- niektóre czynności usługowe, bezpośrednio lub pośrednio związane ze sferą produkcji, jak np. przerób odpadów promieniotwórczych, złomowanie statków, dystrybucja energii elektrycznej itp.;

- czynności z zakresu budownictwa, handlu, transportu i łączności;

- czynności zaspokajające potrzeby fizyczne i psychiczne człowieka w zakresie oświaty, ochrony zdrowia i opieki społecznej, kultury, wypoczynku i sportu;

- czynności zaspokajające potrzeby porządkowo – organizacyjne społeczeństwa, zwłaszcza w zakresie administracji publicznej, obrony narodowej i wymiaru sprawiedliwości;

- pozostałe czynności usługowe związane z różnego rodzaju przedsiębiorczością.


Usługi charakteryzują się innymi cechami niż produkty. Na przykład;

- istnieje bezpośredni związek pomiędzy produkcją usługi, jej świadczeniem i spożyciem (wszystkie trzy procesy mogą odbywać się w tym samym miejscu i czasie; może istnieć rozbieżność dotycząca miejsca i czasu wykonywania usługi, jej świadczenia i spożycia; okres konsumowania usługi może trwać długo np. od chwili następnego uszkodzenia urządzenia);

- usług nie można wykonywać na zapas i świadczyć ich dla nieznanego odbiorcy (przy świadczeniu usług zachodzi bezpośredni kontakt usługodawcy i usługobiorcy);

- mają one komplementarny charakter w stosunku do działalności wytwórczej;

- mają one substytucyjny charakter w stosunku do produktów, do czynności wykonywanych we własnym zakresie i do różnych rodzajów usług;

- mają one pracochłonny, a nie materiało – i kapitałochłonny charakter;

- cechuje je różnorodność oraz różny układ czynności składających się na świadczoną usługę, co powoduje trudności w ilościowym ujęciu usług.



Łączność jako element działu gospodarki narodowej ma na celu stworzenie warunków do porozumiewania się na odległość.

Do usług łączności zalicza się;

- łączność pocztową, polegającą na przewozie i doręczaniu korespondencji pisemnej, paczek i przekazów w obrocie krajowym i zagranicznym oraz na kolportażu prasy;

- łączność telekomunikacyjną, polegającą na przekazywaniu rozmów i tekstów za pomocą telefonu, telegrafu, dalekopisu i telexu;

- łączność radiową i telewizyjną, polegającą na transmitowaniu programów rozgłośni radiowych i telewizyjnych



Według kryterium przedmiotowego wyodrębnia się trzy grupy rodzajowe usług;

Usługi rzeczowe obejmujące czynności polegające na oddziaływaniu na podmioty lub obiekty. Zaliczamy do nich czynności remontowe i budowlane (renowacyjne), czynności będące współdziałaniem w procesie produkcji, ale nie tworzące bezpośrednio nowych dóbr, polegające na powiększeniu wartości użytkowej przedmiotów wytworzonych przez inne przedsiębiorstwa bądź polegające na obsłudze procesu produkcyjnego oraz czynności polegające na udostępnieniu czasowej i bezpośredniej eksploatacji urządzeń i pomieszczeń w sferze cyrkulacji tzn. w zakresie transportu, łączności i handlu. Ponadto w praktyce do usług rzeczowych zalicza się wytwarzanie produktów uwzględniające indywidualne cechy podmiotu lub życzenia klientów oraz produkty wytwarzane z powierzonego materiału.

Usługi osobiste obejmujące czynności skierowane na człowieka, zaspokajające jego potrzeby fizyczne i psychiczne w zakresie konsumpcji indywidualnej i zbiorowej. Należą do nich usługi w zakresie edukacji, ochrony zdrowia i opieki społecznej, związane z rekreacją, kulturą i sportem, fryzjerskie i kosmetyczne oraz w zakresie prania i czyszczenia, hotelarskie i gastronomiczne, świadczone w gospodarstwach domowych.

Usługi ogólnospołeczne obejmujące czynności zaspokajające potrzeby porządkowo – organizacyjne gospodarki narodowej i społeczeństwa jako całości to jest działalność administracji państwowej, działalność instytucji finansowych i ubezpieczeniowych, wymiar sprawiedliwości, bezpieczeństwa i obrona narodowa oraz działalność organizacji politycznych i społecznych.

Z punktu widzenia kryterium ekonomicznego można wyróżnić

Usługi produkcyjne świadczone podmiotom gospodarczym o charakterze produkcyjnym obejmującą część usług rzeczowych.

Usługi konsumpcyjne świadczone ludności i gospodarce narodowej dzielą się na; konsumpcję indywidualną ludności – obejmuje część usług rzeczowych i część usług osobistych oraz na konsumpcję zbiorową (obejmuje część usług osobistych i usług ogólnospołecznych)

Uwzględniając kryterium finansowe usług rozróżnia się

Usługi odpłatne

- opłacane indywidualnie przez podmioty i ludność

- częściowo opłacane indywidualnie np.: opłata za przedszkole

Usługi nieodpłatne, finansowane z funduszy spożycia zbiorowego np. z budżetu (oświata, administracje publiczne)



Stosując kryterium odbiorcy usług można podzielić na:

Usługi dla ludności to usługi płacone przez ludność z własnych środków pieniężnych lub środkami otrzymanymi na zakup towarów i usług w postaci talonów, bonów, czeków itp. Od instytucji upoważnionych do udzielania kredytów i pożyczek. Pozostają także usługi wykonywane za pośrednictwem komitetów społecznych, stowarzyszeń, spółdzielni przedsiębiorstw itp. jeśli to opłacenie nastąpiło ze środków pieniężnych ludności. Usługi te zwane są też usługami bytowymi a ich celem jest zaspokojenie takich potrzeb jak potrzeba mieszkania, odżywiania, komunikowania i bezpieczeństwa.

Usługi dla gospodarki narodowej.



W działalności handlowej tradycyjnie wyróżnia się usługi;

Usługi związane z handlem stanowią integralną część sprzedaży towarów i są związane z zakupem towarów przez konsumenta. Za te usługi konsument nie płaci oddzielnie. Wartość tych usług wkalkulowana jest w cenę towaru. Nabycie tego rodzaju usług może mieć miejsce jedynie w przypadku jednoczesnego nabycia towaru i odwrotnie – nabycie towaru może odbyć się jedynie równocześnie z nabyciem usługi np.: informację, porady, pokazy, wyregulowanie, ustawienie, instruktaż, itp.

Usługi częściowo związane z handlem łączą się z zakupem, są możliwe do uzyskania przez kupującego tylko wraz z nabyciem towaru, z tym że stanowią dodatkowe świadczenie. Konsumentowi pozostawiony jest wybór; albo dokonuje zakupu towaru bez usług, albo decyduje się na zakup towaru wraz z usługą. Do usług tych zalicza się: dostawę towaru do domu, montaż nabytego towaru w domu klienta, zainstalowanie nabytego towaru, skrócenie rękawów zakupionego palta itp. Łączenie sprzedaży towarów z możliwością nabycia towarzyszących usług czyli sklep bardziej atrakcyjny (usługi przyciągają nabywców).

Usługi wolne świadczone są niezależnie od sprzedaży towarów. Do tej grupy należą usługi dotyczące naprawy sprzętu, obuwia, wypożyczanie artykułów gospodarstwa domowego, sprzętu turystycznego, opieka nad dziećmi w czasie kiedy rodzice dokonują zakupu towarów. Podmioty do realizacji usług organizują zakłady usługowe, punkty świadczenia usług i punkty przyjęć.


Trzy cechy marketingu usług to szybkość, elastyczność i życzliwość. Ostatnio ulubionym zwrotem specjalistów stało się słowo profesjonalizm, profesjonalny.

Usługi profesjonalne zorientowane są przede wszystkim na obsługę sfery biznesu. Do usług profesjonalnych zaliczamy prawnicze, medyczne, konsultingowe, marketingowe, komputerowe, doradztwo personalne, architektura, wzornictwo i inne. Zadaniem firm świadczących usługi profesjonalne jest oferowanie specjalistycznej wiedzy i metod pozwalających zrealizować określony typ zleceń.

Istotna jest specjalizacja działalności usługowej, która dotyczy specjalizacji rodzajowej, która ogranicza zakres wykonywanych usług do jednego lub kilku pokrewnych rodzajów. Według specjalizacji rodzajowej zakłady usługowe świadczą np. usługi naprawcze sprzętu gospodarstwa domowego, sprzętu radiowo-telewizyjnego lub tylko pralek, lodówek, robotów, telewizorów, radioodbiorników.

Zakłady usługowe mogą się specjalizować także w zakresie ekspresowego lub superekspresowego czasu wykonywania usługi np. przez zakłady pralnicze czy zakłady napraw samochodów. Zbliżenie do miejsca występowania popytu na usługi poprzez np. rozszerzenie rynku obsługi za pomocą punktów przyjęć, które poza przyjęciem usługi wykonują na poczekaniu drobne naprawy, zorganizowanie niestacjonarnych jednostek usługowych np. warsztaty naprawcze na samochodach oraz brygad objazdowych, które docierają do klienta i naprawiają na miejscu. Techniki obsługi np. tworzenie zakładów samoobsługowych lub zakładów majsterkowania.

Niestacjonarna forma świadczenia usług jest w wielu przypadkach jedynie możliwym sposobem świadczenia usług np. naprawa urządzeń zamontowanych u odbiorców.

Gospodarcze przekształcenie zmieniające warunki prowadzenia działalności gospodarczej, a także nieznajomość procesów rynkowych i ich skomplikowany charakter powodują stale rosnące zapotrzebowanie na usługi konsultingowe (doradcze). Na rzecz firm handlowych dynamicznie rozwijają się więc różnego rodzaju firmy doradcze. Działalność tych firm polega na wspieraniu i świadczeniu usług na rzecz osób i firm w zakresie organizacji i zarządzania firmą, sporządzania biznes planów, prowadzenia ksiąg handlowych, sporządzania analiz działalności, sprawozdanie bilansu i sporządzania opinii, doradztwa prawnego, finansowego, organizacyjnego itp.

Zbyt wiele firm więcej czasu poświęca na mierzenie zyskowności produktów niż na mierzenie zyskowności klientów. Jednak ważniejsze jest to drugie, ponieważ „jedynym źródłem zysku jest klient” (Peter F. Drucker).

W epoce coraz większej masowości produktów jakości usług świadczonych klientom jest jedynym z najbardziej obiecujących źródeł wyróżnienia się i zróżnicowania. Dobra jakości tych usług jest istotą orientacji na klienta w praktyce. Wynika to z faktu, że zarówno podmioty gospodarcze, jak i inne jednostki organizacyjne oraz ludność mają coraz większe zapotrzebowanie na usługi. Wiąże się to z postępem technicznym i cywilizacyjnym oraz z coraz głębszym podziałem pracy i rozwojem specjalizacji. Na obecnym etapie żadna jednostka organizacyjna nie może obyć się bez usług świadczonych z zewnątrz przez podmioty (jednostki) specjalizujące się w określonych dziedzinach usług. Również ludność ze względu na warunki i poziom życia, wygodę oraz rozwój potrzeb w coraz większym zakresie korzysta ze świadczeń ze strony różnego rodzaju usługodawców. Zapotrzebowanie na coraz to inne usługi spowodowało powstanie i rozwój wielu nowych dziedzin usług np. usługi komputerowe, usługi marketingowe i consultingowe, usługi psychiatryczne, usługi w zakresie badania opinii publicznej itd.

Rola usług polega między innymi na tym, że oddziałują na dynamiczny wzrost gospodarczy, co wyraża się wpływem na poziom produktu krajowego brutto, wspomagają rozwój produkcji, zaspokajają potrzeby konsumpcyjne ludności oraz ułatwiają życie (bytowanie) i podnoszą jego poziom, wpływają na postęp naukowo – techniczny realizowany głównie przez usługi menadżerów, twórców, nowatorów, wpływają na rozwój gospodarki rynkowej, przede wszystkim, dlatego że część usług (dla celów produkcji, transportowe, bytowe a także edukacyjne) jest przedmiotem wymiany na rynku usług oraz że każdy rynek funkcjonuje tylko dzięki świadczeniu na nim określonych usług (informacyjne, pośredniczące, handlowe, kredytowe itp.) Rozwój różnorodnych usług związany jest z rozwojem gospodarczym i wzrostem zamożności ludności danego kraju.

Ze względu na charakter usług i rodzaj kontaktów powstających w trakcie ich wykonywania szczególnego znaczenia nabiera osobowość usługodawcy, kreatywność, wytrwałość, motywacje. Są to cechy istotne nie tylko w kontaktach z klientami, ale także wtedy, kiedy wykonywanie zleceń ma charakter zespołowy. Ważne jest by klienci czuli, że wykonujący usługę jest osobiście zaangażowany w jej jak najlepszą realizację. Wiele firm traktuje świadczenie usług jako obowiązek i narzut, jako koszt jako coś, co należy minimalizować a nie jako szansę i narzędzie marketingu. Każda firma jest firmą usługową. Większość firm zwraca uwagę na udział w rynku, niż na zadowolenie klienta i jest to błąd, ponieważ udział w rynku jest miernikiem odnoszącym się do przeszłości, natomiast zadowolenie klientów to miernik odnoszący się w przyszłość. Jeżeli zadowolenie klientów zaczyna maleć, wkrótce nastąpi spadek udziału w rynku.


Podpisany 16 grudnia 1991 r. Układ o Stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi stanowi ważny krok do pogłębiania wzajemnych kontaktów handlowych i politycznych. W 1989 r., po długim okresie bezumownym w tej dziedzinie, zawarto umowę o handlu oraz współpracy gospodarczej. Dzięki zawarciu Układu umowa ta została wzmocniona i rozszerzona. W tym kontekście Układ należy postrzegać jako istotny instrument wspierania procesu transformacji gospodarczej i społecznej w Polsce. Układ ten, wreszcie, stanowi ważny sygnał dla międzynarodowego biznesu: Polska, opowiadając się za gospodarką rynkową i czynnym uczestnictwem w pogłębiającej się integracji europejskiej, powinna, dzięki stałemu procesowi przemian gospodarczych, stać się wiarygodnym partnerem handlowym i politycznym oraz atrakcyjnym miejscem dla inwestorów zagranicznych.
Regulacje dotyczące wymiany towarowej między Polską a WE zostały zawarte w części III Układu. Określono w niej 10-letni okres stopniowego wprowadzania strefy wolnego handlu zgodnie z regułami Układu i zasadami GATT. Dla polskich produktów przemysłowych pełne otwarcie rynków Wspólnot ma nastąpić do końca 1997 r., dla produktów ze Wspólnoty rok później. Harmonogram stopniowego otwierania się rynków dla towarów przemysłowych przewiduje, że już w pierwszym roku obowiązywania umowy 47% wartości eksportu towarów przemysłowych z Polski (z 1991 r.) będzie miało dostęp bezcłowy. Kolejne grupy towarów uzyskają dostęp bezcłowy w następnych latach, przy czym do końca 1996 r. przewidziano zniesienie ceł dla niektórych produktów wrażliwych, a do 1 stycznia 1998 r. dla ostatniej grupy towarów przemysłowych. Ograniczenia ilościowe w eksporcie wyrobów przemysłowych mają być zniesione z chwilą wejścia umowy w życie (poza tekstyliami i węglem).
Jeśli idzie o import dóbr przemysłowych z krajów WE do Polski, ustalono, że z chwilą wejścia w życie Układu Polska zniesie cła na towary stanowiące około 27% całości importu ze WE. Kolejne redukcje ceł nastąpią 1 stycznia 1995 r., co zapoczątkuje pięcioetapowy proces znoszenia ceł, który będzie trwał do końca 1999 r.
W odniesieniu do produktów rolnych w Układzie nie mówi się o przyszłej strefie wolnego handlu, lecz tylko o liberalizacji handlu tymi towarami - dotyczącej 6 grup polskiego eksportu. Z chwilą wejścia Układu w życie zostaną obniżone o 10 punktów procentowych stawki celne na import produktów rolnych ze WE w przeważającej części u nas nie wytwarzanych.
Układ gwarantuje, że polscy pracownicy legalnie zatrudnieni na terenie WE czy osoby ze WE pracujące w Polsce będą traktowani na tych samych zasadach, jak obywatele miejscowi. Dotyczy to także rodzin tych pracowników. Układ zapowiada także przyszłe rozszerzenie rynku pracy WE dla Polaków na podstawie uzgodnień bilateralnych z krajami członkowskimi WE.
Polscy obywatele i podmioty gospodarcze będą mieli takie same możliwości zakładania przedsiębiorstw na terenie WE, jak obywatele WE i ich podmioty gospodarcze. W końcowym okresie liberalizacji w zakresie usług podmioty ze WE uzyskają pełne prawo dostępu do usług finansowych (bankowość i ubezpieczenia). Liberalizacja w zakresie usług dotyczy także wprowadzenia koniecznych regulacji prawnych dotyczących nabywania, używania, dzierżawienia i sprzedaży nieruchomości w Polsce oraz prawa do odpłatnego używania zasobów naturalnych, gruntów rolnych i lasów, jeśli będzie to niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej.
Układ w tej części zawiera wspólną deklarację współpracy ukierunkowanej na popieranie rozwoju Polski. Współpraca ta ma polegać na wzajemnym przekazywaniu informacji, ujednolicaniu prawodawstwa, norm i standardów, szkolenia specjalistów.
W zakresie współpracy finansowej Układ przewiduje pomoc WE dla Polski w dostępie do kredytów z Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz pomoc bezzwrotną w ramach funduszy PHARE. Niezależnie od powyższego WE deklaruje pomoc finansową dla stabilizacji i utrzymania wymienialności waluty polskiej oraz dla wsparcia procesu restrukturyzacji gospodarki polskiej.
Proces ratyfikacji Traktatu z Maastricht i recesja w krajach WE opóźniają pełną ratyfikację Układu o stowarzyszeniu. Do końca maja 1993 r. ratyfikowało go zaledwie 5 państw, co automatyczne wydłużyło okres obowiązywania umowy przejściowej (handlowej).
Niejasna perspektywa uzyskania pełnego członkostwa we WE skłoniła Polskę oraz inne kraje Grupy Wyszehradzkiej do złożenia we wrześniu 1992 r. memorandum adresowanego do Wspólnot. Postuluje się w nim określenie konkretnego terminu rozpoczęcia negocjacji na temat członkostwa oraz programu na czas pełnego dochodzenia do makroekonomicznych kryteriów WE, w tym przyspieszenia liberalizacji dostępu do rynku WE. Tematy te były także poruszane wcześniej w czasie wizyt i kontaktów roboczych ze Wspólnotą (wizyty przewodniczącego Komisji WE Jacquesa Delorsa, komisarzy Bruce'a Millana, Antonia Cardoso e Cunha, delegacji Parlamentu Europejskiego i parlamentów narodowych państw członkowskich WE w Polsce, bieżące spotkania z ambasadorami państw członkowskich Wspólnot Europejskich w Warszawie i ambasadorem WE w Warszawie itp.).
Z punktu widzenia Polski celowe byłoby także, by Wspólnoty nie stosowały - w świetle przyszłego członkostwa - wyłącznie kryteriów ekonomicznych i doceniły nasze starania o powodzenie stabilizacji i reformy gospodarki w kierunku systemu rynkowego.
Obliczenia efektów makroekonomicznych stowarzyszenia Polski ze WE przeprowadzono w horyzoncie czasowym do roku 2000, a więc do czasu, gdy miała wejść w życie przewidziana Układem strefa wolnego handlu. W okresie negocjowania umowy porównanie wyników pozwoliło na ustalenie, że pierwotne stanowisko negocjacyjne Wspólnoty, formalnie asymetryczne na korzyść Polski, przyniosłoby w rzeczywistości większe korzyści WE: na każdy ECU przyrostu produkcji i eksportu z tytułu umowy w Polsce przypadałoby 2,5-3 ECU przyrostu importu polskiego z WE. Obliczenia symulacyjne wskazywały też na możliwość, przy wyższym prognozowanym przyroście importu, pogorszenia się salda obrotów bieżących w wymianie Polski ze WE (po 1998 r. o około 250 mln ECU). zy opracowania przewidywali jednakże możliwość rekompensowania tego zjawiska przez zwiększony napływ kapitału w formie inwestycji bezpośrednich, kredytów EBI oraz pomocy finansowej WE.
Generalnie zyski z tytułu realizacji Umowy w wymienionym okresie oszacowano na ponad 6 mld ECU (10% PKB z 1991 r.). Prognoza wzrostu polskiego eksportu na rok 1992 określała jego wartość na 100 mln ECU, a po całkowitym zniesieniu ceł po 1998 r. roczny przyrost polskiego eksportu byłby o 700 mln ECU wyższy (w porównaniu do 1991 r.). Import ze WE miałby osiągnąć 200 mln ECU po 1995 r., a po całkowitym zniesieniu ceł - o około 1 800 mln ECU więcej.
W ciągu roku obowiązywania umowy przejściowej między Polską a WE mieliśmy do czynienia z wieloma przypadkami utrudnień we wzajemnych obrotach. Najbardziej jaskrawym dowodem stosowania protekcjonizmu przez Wspólnotę i odchodzenia od ustaleń zawartych w Umowie było zastosowanie (w listopadzie 1992 r.) ceł na niektóre wyroby stalowe importowane z krajów Europy Środkowo--Wschodniej. Pod pretekstem stosowania dumpingu przez polskich producentów stali (zapewniają oni, że takie przypadki nie miały miejsca) nałożono cła antydumpingowe na dwa rodzaje wyrobów stalowych z Polski obniżające naszą konkurencyjność cenową na rynkach WE. Wydaje się, że krok ten został podyktowany jednak nie polskim dumpingiem, lecz przede wszystkim chęcią ochrony wspólnotowych producentów stali przeżywających obecnie trudności i stojących przed koniecznością głębokiej restrukturyzacji i redukcji miejsc pracy. Tymczasem towar wrażliwy stanowi jeden z polskich produktów eksportowych zdolnych do generowania zysków, a więc pomagający zmniejszyć deficyt bilansu handlowego.
Wspólnota nałożyła również restrykcje na eksport naszych towarów rolnych podlegających stopniowej liberalizacji zgodnie z umową. Szczególnie widocznym dowodem na niezgodne z duchem umowy praktyki ochrony rynków WE jest zastosowanie (od 9 kwietnia 1993 r.) ograniczeń formalnych wobec eksportu polskich zwierząt żywych, produktów mięsnych i mleczarskich. Odwołanie się do artykułu 29 umowy, mówiącego o możliwości wprowadzenia ograniczeń handlowych ze względu na zagrożenie zdrowia ludzi i zwierząt, pozwoliło WE na wprowadzenie istotnych barier dla naszego eksportu w tej grupie towarów pod pretekstem pryszczycy. Argument ten jednak, z uwagi na udowodnioną, także przez służby WE, nieobecność pryszczycy w Polsce od 1972 r. należy uznać za sprzeczny z deklaracjami WE i postanowieniami umowy. Wprowadzenie zaś obowiązku dwutygodniowej kwarantanny dla zwierząt żywych (szczególnie młodych) skutecznie wyeliminuje ich eksport do WE (mający znaczny udział w eksporcie tej grupy towarowej) z uwagi na brak realnych możliwości przeprowadzenia kwarantanny dla jagniąt i cieląt odstawionych od matek oraz - dla pozostałych zwierząt żywych - wzrost kosztów. Działania protekcjonistyczne Wspólnot wyrażają się także w propozycji wprowadzenia cen minimalnych na importowane z Polski ryby (po protestach rybaków zachodnioeuropejskich, którzy są zdania, że ryby z Polski są sprzedawane po zbyt niskich cenach).
Priorytetowym zadaniem Polski jest nadanie polskiej gospodarce charakteru proeksportowego, co obniża poziom inflacji oraz pozwala uzyskiwać dewizy niezbędne m.in. do zakupu dóbr inwestycyjnych i do spłaty długów. Spośród wielu sfer gospodarki wymienia się na pierwszym miejscu sektor rolno-spożywczy (zaplecze surowcowe i zdrowy areał w wielu regionach kraju), zwłaszcza produkujący tzw. zdrową żywność. Duże szanse ma przemysł chemiczny, szczególnie ceramiczny, cementowy oraz tworzyw sztucznych. Duży popyt na Zachodzie występuje także na niektóre wyroby przemysłu elektromaszynowego, a zwłaszcza na wyroby precyzyjne. Wymianę handlową może stymulować turystyka.
Do największych przeszkód w wymianie handlowej zalicza się przede wszystkim: 1) słaby stopień zorganizowania polskich producentów (którzy są bezradni wobec lobby z Zachodu i nie mają dostatecznej znajomości zasad wolnego rynku i handlu zagranicznego), 2) barierę jakości (co wynika m.in. z utrudnionego dostępu do nowych technologii z powodu braku kapitału), 3) zwiększający się koszt pracy, 4) niestabilne warunki gospodarowania (prawne i ekonomiczne), 5) brak odpowiedniego przygotowania kadry (znajomość języków, wykształcenie menedżerskie).
Sprawą o zasadniczym znaczeniu, poruszaną jeszcze w trakcie negocjacji Układu, jest opracowanie programu dostosowań gospodarki polskiej do postanowień Układu, a później - do zasad obowiązujących pełnoprawnego członka Unii Europejskiej określonych w Traktacie z Maastricht. Program ten był opracowany w Biurze ds. Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej. Zawarto w nim listę problemów o istotnym znaczeniu dla harmonizacji prawa.
*
* *

Memorandum Grupy Wyszehradzkiej do WE wskazywało na wagę realnej asymetrii w wymianie handlowej. Zmierzało także do uświadomienia Wspólnocie, skoro uważa - podobnie jak i my - wymianę handlową za siłę napędową gospodarki, że około 40% naszego eksportu stanowią tzw. towary wrażliwe, często konkurencyjne pod względem jakości i ceny dla podobnych towarów ze Wspólnot. Rozwój sytuacji w krajach stowarzyszonych ze WE w bardzo dużej mierze zależy od naszej współpracy gospodarczej.
Po podpisaniu umowy przejściowej ponad 60% naszej wymiany handlowej dokonuje się na rynkach Wspólnot (sam eksport z Polski do WE pod względem wartości stanowi zaś zaledwie około 1%). Z kolei dostęp towarów z krajów Wspólnot do Polski wzmaga konkurencję i stanowi impuls do poprawy jakości naszych towarów.
Polski eksport do WE jest utrudniony nie tylko ze względu na zasadniczo odmienne przepisy narodowe (które z kolei powodują konieczność adaptacji wyrobów przeznaczanych na eksport), ale przede wszystkim z uwagi na głębokie różnice strukturalne. W odniesieniu np. do eksportu polskiego mięsa i przetworów mięsnych różnice te wyrażają się brakiem wyraźnej specjalizacji produkcyjnej w polskich firmach, zbyt wysokim stopniem koncentracji czynności produkcyjnych w poszczególnych zakładach w Polsce, brakiem wystarczającej ilości urządzeń związanych z ochroną środowiska. W celu dostosowania standardów i przezwyciężenia barier technicznych priotytetowe znaczenie ma intensyfikacja przekształceń własnościowych. Wiele zakładów polskich nie jest w stanie samodzielnie zdobyć środków na sfinansowanie modernizacji, konieczne jest więc poszukiwanie dla nich inwestora strategicznego, który wniósłby znaczny kapitał do przedsiębiorstwa, w tym także know-how.

Proces transformacji gospodarczej w Polsce wywarł pozytywny skutek na polski handel zagraniczny. W 1992 r. polski eksport liczony w dol. wzrósł (wg danych NBP dotyczących płatności) o około 12%, import zaś o 6% (w 1991 r. wartości te były mniej więcej równe). Obecne pesymistyczne oceny tempa wzrostu naszego eksportu (o 1% w stosunku do 1992 r.) wynikają głównie z mało korzystnych perspektyw wzrostu gospodarczego w krajach WE (przewiduje się, że średnio dla krajów WE wzrost gospodarczy w 1993 r. będzie ujemny).
Czy będziemy potrafili skorzystać z szansy, jaką daje nam Układ Europejski? Trudności z transformacją gospodarki ku systemowi rynkowemu, atomizacja sceny politycznej, obciążenia budżetu i brak zorganizowania producentów nie są tu dobrym prognostykiem. Recesja w krajach WE i wzmagające się naciski wspólnotowych producentów na wprowadzenie barier w wymianie handlowej stawiają także pod dużym znakiem zapytania wykorzystanie możliwości zawartych w umowie przejściowej. Liczy się jednak uruchomienie pewnego mechanizmu: otwarcia na reguły gry rynkowej, a więc wymuszenie presji na konkurencyjność cenową i jakościową. Problemy gospodarcze w krajach WE (recesja, bezrobocie, nadmierne obciążenia budżetu) według ostrożnych szacunków zaczną słabnąć za około dwa lata. Jest to też okres dany polskiej gospodarce na przygotowanie się do kolejnego obniżania progów taryfowych i ilościowych dla towarów ze WE. Czas ten powinien zostać wykorzystany nie tylko przez polskich producentów (na poprawę konkurencyjności produktów, szukanie nowych możliwości - ,,nisz eksportowych'', poprawę organizacji), ale i przez nasze instytucje narodowe odpowiedzialne za przebieg procesu integracyjnego. One to winny kontynuować nawiązany już dialog i konsultacje w sprawie polityki dostosowawczej z ekspertami WE - opierając się na procesach zachodzących zarówno w Polsce, jak i na rynkach WE.


BIBLIOGRAFIA;

1. „Usługi rynkowe” Kazimierz Rogoziński

2. „Marketing od A do Z” Philip Kotler

3. „Ekonomika i organizacja firmy handlowej Część I ” Stanisław Chudy

4. „Ekonomika i organizacja firmy handlowej Część II „ Stanisław Chudy

5. „Ekonomika przedsiębiorstw czyli jak prowadzić działalność gospodarczą” Marian Pietraszewski

6. „Podstawy ekonomii” Roman Milewski