Słowniczek i charakterystyka postaci "Potop"

Akbah-Ułan – stary i doświadczony wojownik, dowodził pułkiem Tatarów, później służył Kmiciowi
Assemberg – przywódca wojsk szwedzkich
Bies – szlachcic polski, scudzoziemczały,
Billewicz Herakliusz – pułkownik, podkomorzy upicki, zmarł w 1654r., pobity pod Szkłowem, spisał testament, w którym wnuczkę Oleńkę przeznaczył Kmicicowi,
Billewicz Jurek – sługa miecznika rosińskiego podczas bitew na laudzie
Billewicz Tomasz - miecznik rosieński, stryj panny Aleksandry, opiekował się Billewiczówną
Billewiczówna Aleksandra (Oleńka) – wnuczka Herakliusza Billewicza, urodziwa panna, o płowych włosach, godna córa rodu szlacheckiego, poważna, stateczna, dumna i energiczna panna, która potrafi zachować spokój nawet w najgorszych chwilach; uosobienie kobiety idealnej, wzór patriotki, wiernej cnocie i ojczyźnie. Zakochawszy się w zuchwałym junaku, staje się moralną jego wychowawczynią, brzydzi się zdrajcą, usiłuje go oderwać od Radziwiłłów i nie chce odstąpić od postawionych mu warunków, gotowa wybaczyć mu wszystko, gdy odpokutuje za swoje winy; umie panować nad sobą i utrzymać równowagę ducha; woli wybrać klasztor, niż jemu oddać rękę. Na szczęście zostaje panią Kmicicową.
Biłous – pan smolarni w borze, później pomagał Kmicicowi
Błeszyński Maciej – lektor filozofii wraz z Zachariaszem Małachowskim zostali wysłani na układy z Millerem, więzieni w obozie Szwedzkim, wrócili cało do klasztoru
Borzobohata-Krasieńska Anusia – szlachcianka, kochanka Longina Podbipięty, posiadała majątek po zmarłym, rozkochała w sobie wielu rycerzy na dworze w Zamościu, eskortowana przez Kmicica do pana Sapiehy przeszła następnie w ręce Bogusława, zaprzyjaźniła się z Oleńką, zakochał się w niej Sakowicz, uciekła razem z Oleńką do miecznika rosieńskiego; na koniec wyszła za Michała Wołodyjowskiego
Braun – sługa Bogusława, pomógł Oleńce i Anusi uciec z zamku w Taurogach
Brzuchański Jacek – mieszczanin częstochowski, przebrawszy się za Szweda udzielił wiadomości o zbliżaniu się wielkich dział z Krakowa
Charłamp – porucznik litewskiego komputu, znajomy Wołodyjowskiego, stary i dobry żołnierz, „Nosacz”, służył Radziwiłłowi, aż do śmierci, następnie był niewolnikiem Wołodyjowskiego i udzielił informacji Kmicowi
Chowański – dowódca wojsk broniących Radziwiłła na Podlasiu
Chudzyński – szlachcic z Ejragoły, przyjaciel Billewiczów
Czarniecki Stefan – dowódca armii polskiej, żołnierz odważny i waleczny, wybitny strateg, odniósł wiele zwycięstw nad Szwedami, m.in. pod Warką,
Czarniecki Piotr – młody kawaler, surowy, pomagał bronić Jasnej Góry
De Fossis – znakomity inżynier, kierował pracą oblężniczą pod Jasną Górą, zabity przez Kmicica podczas wycieczki
Domaszewski – pan obecny na naradzie u króla
Dowgird – sąsiad Billewiczów z Plemborga
Duglas – pułkownik szwedzki,
Ganchof – pułkownik rajtarów książęcych, służył Radziwiłłowi
Gębicki – ksiądz prymas,
Głowbicz – dowodca chorągwi służacej Bogusławowi, miał wykonać egzekucję Sorki, lecz za namową Kmicia przeszedł na stronę króla
Gnoiński – ofiarował się być zakładnikiem Tatarskim
Gosiewski – hetman, dowódca wojsk królewskich, wspomagał wyprawy Kmicica,
Grodzicki – dowódca wojsk królewskich, brał udział w oblężeniu Warszawy
Grylewski Topór – towarzysz, który zgodził się zastąpić Kmicica podczas oblężenia Warszawy
Gustaw Karol – władca Szwecji, zaatakował Polskę od strony Szczecina i Inflant
Hamilton – anglik, dowodził wojskami szwedzkimi
Harasimowicz – sługa księcia Radziwiłła, gubernator z Podlasia
Heski – książe, młody, wyniosły
Horn – gubernator krzepicki, dzielny pułkownik, zginął podczas wycieczki Kmicica
Izrael – pułkownik szwedzki, jego wojsko zostało pokonane przez Kmicica pod Prostakmi
Jakub Kmicic – stryjeczny Andrzeja Kmicica, dowodził chorągwią na Podlasiu
Józwa Butrym – zwany Beznogim, jeden z opiekunów Billewiczównej, wraz z towarzyszami pozabijał przyjaciół Kmicica.
Kannenberg – pułkownik szwedzki, dowodził w bitwie z Czarnieckim
Kazimierz Jan – król polski, panował w latach 1648-1668, najpierw ukrywał się za granicą, następnie broniony przez Kmicica osiadł w Lwowie, spisał konferderacje tyszowiecką, pomagał Kmiciowi, brał udział w bitwie pod Warszawą,
Ketling-Hessling – szkot, służył Bogusławowi, spodobał się Oleńce jako przyjaciel, lecz nie opuścił swego Pana i zdążając do Warszawy, został schwytany przez Kmicica, udzielając mu informacji o Oleńce
Kiemlicz – pułkownik; starzec kościsty i ogromny, żwawy i chciwy przy czym strasznie okrutny; miał 2 synów
Andrzej Kmicic – chorąży orszański, odważny, wesoły o bujnym temperamencie, zdolny do wielkiej miłości, awanturnik, porywczy i skłonny do bijatyk, przywykł do ryzyka i bezkarności, ceni sobie dobrą kompanię i swawolne życie.
-poprzez jego zachowanie na ziemi laudańskiej popada w konflikt z otoczeniem, traci dobre imię, Oleńkę i zaufanie przyjaciół
- służy Radziwiłłowi, aby uniknąć odpowiedzialności sądowej
- po rozmowie z Bogusławem porywa go i zostaje ranny
- świadomy swego upadku postanawia zemścić się
- postanowia oczyścić się z win poprzez służbę Polsce
Jako Babinicz:
- ostrzega wojska konfederackie przed niebezpieczeństwem grożącym im ze strony Radziwiłła
- ostrzega księdza Kordeckiego przed atakiem Szwedów
- bierze udział w obronie Jasnej Góry
- broni króla w Tatrach
- walczy ze Szwedami na czele oddziału Tatarów
- ocala Wołmontowicze
- uczestniczy w wojnie z wojskami Rakoczego.
- przemienia się w prawego, wiernego królowi i ojczyźnie bojownika o wolność swego narodu
-jako obmyty z win i grzechów, bierze ślub z Oleńką i żyje z nią w zgodzie"
Koksiński - przyjaciel Kmicica, zamordowany przez Józwę Butryma
Kordecki – ksiądz przeor na Jasnej Górze, pogodny, spokojny, głębokiej wiary, dowodził podczas oblężenia Jasne Góry
Koryciński – kanclerz królewski
Kosma i Damian Kiemlicz – głupowaci z natury synowie starego Kiemlicza; pomagali ojcu w rabunkach, przyszli z pomocą Kmicicowi pod Jasną Górą
Kotowski - pułkownik służący królowi wraz z Wołodyjowskim
Kowalski Roch – oficer służący Radziwiłłowi, eskortował Wołodyjowskiego, Zagłobę, Skrzetuskich i pułkowników do Birż, naiwny, oszukany przez Zagłobę zasnął i pozwolił uciec Zagłobie, który uratował przyjacieli przed śmiercią; później służył Wołodyjowkiemu, zasłużył się w walce pod Warszawą, lecz zginął z rąk Bogusława na polu bitwy
Krzysztoporski Mikołaj – wysoki, chudy szlachcic, posępny i małomówny, lecz nieustraszony, bronił Jasnej Góry, przyniósł dobrą nowinę i list z Jasnej Góry królowi
Kuklinowski – pułkownik chorągwi wolentarskiej, starszy wiekiem, zuchwały, bezczelny, gwałtowny, bez sumienia, zły, nie wierzył w Boga, lecz w diabła i czarownice, mówił dużo i chełpliwie; wysłany jako poseł namawiał Kmicica do przejścia na stronę Szwedów, lecz ten wyzwał go i nie zgodził się, zginął związany i podpalany przez Kmicica
Kulwiec – towarzysz Kmicica, rozpustnik
Kulwiecówna – służąca Oleńki, „ciotuchna”
Kuławiec-Hippocentaurus – wyjątkowo silny przyjaciel Kmicica, zamordowany przez Józwę Butryma
Lipnicki – rotmistrz służący królowi wraz z Wołodyjowskim
Lisola – baron, wysłannik cesarski
Lubomirski – hetman wielki koronny, wspomagał wojska Czarnieckiego, mąż w sile wieku, wódz szczęśliwy i biegły, lecz zazdrosny i pyszny
Ludwika Maria – królowa, żona Jana Kaziemirza, mądra i bystra, pomagała mężowi
Ługowski – dworski królewski, spotkany przez Kmicica w kościele w Głogowej
Łuszczewski – starosta sohaczewski, uratowany przez Kmicica przed śmiercią, miał córkę Oleńkę
Małachowski Zachariasz - wraz z Błeszyńskim Maciejem zostali wysłani na układy z Millerem, więzieni w obozie Szwedzkim, wrócili cało do klasztoru
Marysia, Zonia, Terka – 3 siostry w Pacunelach
Michałko – pachołek, który powiadomił wojska Szandarowskiego o pobycie króla w Rudniku
Mielecki – ksiądz, jeden ze starszych w zgromadzeniu, dawny żołnierz
Miller Burchard – jenerał szwedzki, główny dowodzący podczas oblężenia Jasnej Góry, nie zdołał zdobyć twierdzy,
Mirski – pułkownik, który razem z Wołodyjowskim sprzeciwił się Radziwiłłowi i był eskortowany do Birż
Mosiński Zygmunt – dobry żołnierz, syn Hilarego Sławoszewskiego, bronił Jasnej Góry
Okielnicki – chorąży wieluński
Oleńka – córka Łuszczewskiego, podobna do Billewiczówny, miał narzeczonego Andrzeja
Opaliński Krzysztof – wojewoda poznański, zdrajca – podpisał pakt ze Szwedami
Oskierko - pułkownik, który razem z Wołodyjowskim sprzeciwił się Radziwiłłowi i był eskortowany do Birż, później walczył pod komendą Kmicica
Ostróżka Stach – błazen Opalińskiego, prawił zagadki,
Pakosz Gasztowt – patriarcha zaścianka Pacunelów,
Polanowski – dowódca wojsk królewskich
Radziejowski Hieronim – były podkanclerzy koronny, przeszedł na stronę Szwedów i zdradzał im polskie słabości i przeciw Polakom działał
Radziwiłł – hetman wielki litewski, wojewoda wileński ok.. 40 lat, olbrzymi i barczysty, poważny i potężny, pyszny, zerwał unię polsko-litewską w Kiejdanach, zawarł układ z Karolem Gustawem
Radziwiłł Bogusław – książe koniuszy, brat stryjeczny Radziwiłła, podpisał akt unii ze Szwecją, młody ok. 30 lat, wysoki i silnie zbudowany, drobna głowa z dużym nosem; zuchwały, wyniosły, dumny i pewny siebie, zdążał do Tylż; porwany podstępem przez Kmicica, postrzelił go w twarz i zdołał uciec;
Radziwiłł Michał Kazimierz – książe krajczy, pan potężny, różny wiarą od Janusza i Bogusława, gorliwy patriota i stronnik króla,
Ranicki – przyjaciel Kmicica, zamordowany przez Józwę Butryma
Rekuć - przyjaciel Kmicica, zamordowany przez Józwę Butryma
Rssel – kapitan wojsk szwedzkich
Rychtalski Daniel – ojciec pana Skórzewskiego, bronił Jasnej Góry
Rzędzian – młody starosta z Wąsoszy, dawniej służył Janowi Skrzetuskiemu,
Sadowski – pułkownik, żołnież śmiały i popędliwy, służył Millerowi podczas oblężenia Jasnej Góry
Sakowicz – podkomorzy i starosta oszmiański, dworzanin i przyjaciel Bogusława, paktował z Sapiehą i Kmiciem, rządził w Taurogach podczas nieobecności Bogusława, kochał się w Anusi
Sapieha Paweł – wojewoda witebski, zacny i cnotliwy człowiek w wieku poważnym, o tuszy średniej i rozumie bystrym; sprawiedliwy i wesoły; prowadził walki na Podlasiu – pokonał Radziwiłła pod Tykocinem
Skoraszewski – dowodził odziałem w Czaplinku
Skórzewski – syn Rychtalskiego Daniela, bronił Jasnej Góry
Skrzetuska Helena – żona Jana Skrzetuskiego, matka 3 dzieci
Skrzetuski Jan – słynny zbarażczyk, rotmistrz husarskiej chorągwi, mąż Heleny, ojciec 3 dzieci, towarzysz Michała Wołodyjowskiego
Skrzetuski Stanisław – rotmistrz kaliski, stryjeczny Jana Skrzetuskiego ,
Sławoszewski Hilary – ojciec Zygmunta Mosińskiego, bronił Jasnej Góry
Służewski - pan obecny na naradzie u króla
Soroka – wachmistrz, sługa Kmicica, żołnierz stary i sprawny, wierny do końca Kmicicowi, dzielnie wspomagał obronę Jasnej Góry
Stabrowski – krewny Jana Skrzetuskiego, u niego w puszczu schroniła się Helena z dziećmi
Stankiewicz – pułkownik, który razem z Wołodyjowskim sprzeciwił się Radziwiłłowi i był eskortowany do Birż
Stępalski – gubernator białostocki
Sweno – towarzysz Kannenberga w bitwie z Czarnieckim
Szandarowski – pułkownik dowodzący wojskiem królewskim, zwyciężył w Rudniku
Szczaniecki – człowiek śmiały w wyrażaniu opinii, nie szczędził obelg Radziwiłłowi na uczcie
Szurski Baldwin – lekkiego znaku imienia Lubomirskich przywódca
Śladkowski – podstoli rawski, poseł millerowski, uczciwy i pogodny człowiek, przekazał dobrą nowinę klasztorowi i zachęcał do kontynuacji obrony Jasnej Góry
Tokarzewicz – dawniej służył w radziwiłłowskim regimencie, potem w pułku Oskierki służył
Tyzenhaus – młody dworzanin królewski, początkowo nie wierzył zamiarom Kmicica
Uhlik - przyjaciel Kmicica, zamordowany przez Józwę Butryma
Waldek – graf szwedzki, jego wojsko zostało pokonane przez Kmicica pod Prostakmi
Wirszuł – były rotmistrz tatarskiej chorągwi Wiśniowieckiego, przywiózł list Kmicicowi
Wiśniowiecka Gryzelda – siostra pana Zamojskiego, wdowa po Jeremim Wiśniowieckim, pełna wspaniałości i majestatu, wychowywała syna,
Witowski – kasztelan sandomierski
Wittemberg Arfruid – marszałek, główny komendant Szwedów.
Wojniłłowicz – doświadczony żołnierz, prowadził pułk wojewody bracławskiego,
Wolf – pułkownik królewski, wysłany z dragonami przed pochód królewski
Wołodyjowski Michał Jerzy – pułkownik dragoński wojewody wileńskiego, pochodził z Ukrainy, młody człowiek niższego wzrostu, odważny, honorowy, nie miał szczęścia w miłości, patriota, zacny żołnierz, wraz z Skrzetsukim, Zagłobą pomagał Kmicicowi
Wrzeszcowicz Weyhard – oficer, ordinarius prowiantmagister Karola Gustawa, czech; współpracował z innymi dowodzącymi przy oblężeniu Jasnej Góry
Wydżga – ksiądz kanclerz królowej
Zagłoba Jan Onufry – starszy wielce doświadczony i zasłużony żołnierz, wesoły i zdrowy, sprytny i przebiegły, szanowany wśród szlachty; na pewien czas objął stanowisko regimentarza
Zamojski – miecznik sieradzki, człowiek poważny, najstarszy wiekiem, wraz z Kordeckim bronił Jasnej Góry
Zamojski Jan – cześnik koronny, pan Zamościa, przystojny, zwany „Sobiepanem”
Zend – kawalkator, przyjaciel Kmicica, zamordowany przez Józwę Butryma
Zołtareńko – przywódca rodu słynącego z grabieży na gościńcach,
Żeromski – pułkownik służący królowi wraz z Wołodyjowskim