„Działalność państwa podziemnego i zakres obowiązków poszczególnych jego delegatur”. W swojej pracy oceń znaczenie państwa podziemnego dla społeczeństwa polskiego o okresie okupacji

Po agresji niemieckiej i radzieckiej we wrześniu 1939 roku Państwo Polskie nie przestało istnieć. Trwało ono jako Polskie Państwo Podziemne. Mimo bezwzględnego terroru funkcjonowały wszystkie jego organa, zarówno cywilne, jak i wojskowe. Było kierowane z wolnych krajów sojuszniczych przez w pełni legalne władze naczelne: Prezydenta, Rząd i Naczelnego Wodza oraz ich krajowe przedstawicielstwa; równocześnie zaczynał się tworzyć ruch oporu.

Już 27 września 1939 z inicjatywy gen. Michała Tokarzewskiego – Karaszewicza powstała Służba Zwycięstwu Polski. Celem tej organizacji wojskowo – politycznej było prowadzenie działalności konspiracyjnej oraz organizowanie akcji dywersyjnych. W dwa miesiące później gen. Władysław Sikorski (ówczesny premier i naczelny wódz) rozwiązał ZSP i na jej miejsce powołał Komitet Ministrów do Spraw Kraju, który działał na emigracji z gen. Stanisławem Sosnkowskim na czele. Ten sam generał w dniu 4. grudnia 1939 roku wydał instrukcje, na mocy której powołano do życia Związek Walki Zbrojnej, którą również on kierował. Organizacja ta miała charakter czysto militarny. Miała za zadanie przygotowywać Polaków do podjęcia w przyszłości walki zbrojnej przeciwko okupantom. Gen. Sosnkowskiemu podlegali dwaj inni generałowie: Stefan Rowecki – Grot (kierował konspiracją wojskową pod okupacją niemiecką) oraz Michał Tokarzewski – Karaszewicz (dowódca okupacji radzieckiej).

Kolejny rok 1940 przyniósł następne ważne decyzje i poczyniono dalsze kroki w rozwoju Państwa Podziemnego. W lutym 1940 roku doszło do porozumienia, które zawarli generałowie: Tokarzewski – Karaszewicz, Rowecki – Grot oraz politycy: Kazimierz Pużak (z partii PPS – Wolność, Równość, Niepodległość), Aleksander Debski (Stronnictwo Narodowe) i Stefan Korboński (Stronnictwo Ludowe). Na mocy powyższego porozumienia dnia 24.II. powstał Polityczny Komitet Porozumiewawczy, który pełnił funkcję politycznego organu doradczego ZWZ. Jego zadaniem było harmonizowanie przygotowań wojska i społeczeństwa do zbrojnego wystąpienia i osiągnięcia zwycięstwa.

W lipcu 1940 PKP przemianowano na Główny Komitet Polityczny; przedstawiciele pozostali bez zmian, jedynie dołączył do ich grona polityk ze Stronnictwa Pracy.

Mniej więcej w tym samym czasie nastąpiła reorganizacja władz podziemnych. Generała Roweckiego mianowano na zastępcę Komendanta Głównego ZWZ, który później stanął na czele Komendy Głównej ZWZ. Później nastąpiły rotacje na tym stanowisku: Jan Piekałkiewicz (IX.42 – II.43), J.S.Jankowski (od V.43).Następnie utworzono sieć delegatur okręgowych, które objęły wszystkie ziemie polskie. Delegatura Rządu na Kraj składała się z osiemnastu departamentów, m.in. Departament Informacji i Prasy, Pracy i Opieki Społecznej, Oświaty i Kultury, Przemysłu i Handlu, Rolnictwa, Sprawiedliwości, Likwidacji Skutków Wojny, Skarbu, Poczt i Telegrafów, Komisja Wschodnia i Rada Narodowościowa. Jako konspiracyjna władza cywilna organizowała i wspomagała dziedziny życia publicznego zakazane przez okupanta.

Departament Informacji i Prasy zajmował się odtworzeniem polskiej prasy. Dużą uwagę poświęcano regularnemu nasłuchowi radiowemu, opracowywaniu własnego serwisu informacyjnego, akcji dokumentacyjnej oraz wydawaniu organy prasowego Delegatury „Rzeczpospolita Polska”. W późniejszych latach razem z wydawnictwami i drukarniami Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK stworzono największą w okupowanej Polsce instytucję informacyjną, zaopatrującą społeczeństwo w prasę i książki oraz będącą w stanie wpływać na sposób myślenia społeczeństwa.

Szkolnictwem zajmował się Departament Oświaty i Kultury. Rozwinęła się doskonale sieć tajnego nauczania, obejmując ponad milion młodzieży. W Warszawie, Lwowie, Wilnie i Krakowie działały tajne wyższe uczelnie. Ciężka praca wykładowców zaowocowała wydaniem kilku tysięcy dyplomów. Starano się również uratować przed zniszczeniem skarby kultury, ukryć lub lokalizować zrabowane przez okupantów eksponaty.

Wymiar sprawiedliwości reprezentowało Kierownictwo Walki Cywilnej oraz Cywilne Sądy Specjalnymi i Państwowy Korpus Bezpieczeństwa (podziemna policja). Wydawano wyroki na kolaborantów z Niemcami oraz osądzano drobnych przestępców i zajmowano się pospolitymi przejawami łamania prawa.

Departament Rolnictwa stworzył projekt rozsądnej ekonomicznie, ale jednocześnie radykalnej reformy rolnej, przewidującej m.in. przymusowy nadzór państwowy w majątkach podlegających parcelacji. Departament Przemysłu i Handlu zajmował się odbudową zniszczonej gospodarki kraju.

Departament Pracy i Opieki Społecznej troszczył się o więźniów politycznych i ich rodziny oraz zajmował się bytem ludzi ważnych dla kraju – artystów, pisarzy, muzyków i naukowców.

W latach 1941 – 43 następował dalszy rozwój Delegatury Rządu. Powstawały nowe departamenty , a także sieć lokalnych delegatur objęła kolejne obszary ziem.

Pierwszym z ważniejszych wydarzeń roku 1942 w Państwie Podziemnym było przemianowanie ZWZ na Armię Krajową (14. luty). Komendantem głównym był gen. S. Rowecki – Grot. W jej skład wchodziło ok. 200 tys. żołnierzy, była najliczniejszą armią podziemia podczas II WŚ. AK miała za zadanie scalić formacje zbrojne polskiego podziemia. Wyznaczono jej trzy etapy działania: konspiracji, odtwarzania sił zbrojnych i powstania powszechnego.

Urzędujący od czerwca 1942r. w Warszawie sztab Komendy Głównej AK miał strukturę sztabu regularnej armii z oddziałami:
I – organizacyjnym, personalnym, odtwarzania sił zbrojnych,
II – wywiadowczym i kontrwywiadowczym,
III – operacyjnym i szkoleniowym,
IV – kwatermistrzowskim,
V – łączności,
VI – informacji i propagandy,
VII – finansowym i kontroli oraz Szefostwem Biur Wojskowych, Szefostwem Służby Sprawiedliwości, Służbą Duszpasterstwa i Kierownictwem Dywersji.

Od października ‘42 działał KEDYW czyli Kierownictwo Dywersji powstałe z połączenia jednostek sabotażowo–dywersyjnych AK. Ważna postacią był płk. Emil Fieldorf – Nil. Podjął szeroką akcję dywersyjna i propagandową, czego wynikiem były np. pierwsze poważne akcje np. w marcu 1943 pod Arsenałem.

KEDYW powołał również do życia wiele oddziałów partyzanckich, walczących z Niemcami na całym obszarze kraju. Od grudnia’42 obok podziemnych sił zbrojnych działało Kierownictwo Walki Cywilnej, na czele stał Stefan Korboński. Kierowało ono m.in. organizowaniem sieci radiostacji słuchanych przez Polaków oraz propagowaniem i egzekwowaniem od społeczeństwa metod walki cywilnej z okupantem. Miało własne sądownictwo upoważnione do wydawania wyroków.

W tym samym miesiącu powstała Rada Pomocy Żydom. Było to konsekwencją skontaktowania się dowódców AK z Żydowską Organizacją Bojową. Z kolei do tego kroku skłoniła Polaków chęć zdobycia sojuszników i chęć pomocy ludziom będącym skazanym na śmierć poprzez masową eksterminację.

Rok 1943 był rokiem pewnego rodzaju zachwiania się stabilności polskiego podziemia. W czerwcu gestapo aresztowało komendanta głównego AK – S. Roweckiego – Grota. Jednak prędko jego miejsce zajął gen. Tadeusz Komorowski – Bór. Mimo tych zmian oddziały AK nieustannie walczyły, zwiększając zarazem zasobność swoich szeregów (w 1944 walczyło w niej aż ok. 300 tys. osób).

W lipcu 1943r. powstało Kierownictwo Walki Podziemnej z połączenia KWK i KWC. Koordynowało ono działania polskiego podziemia, m.in. wszystkie wystąpienia AK przeciwko Niemcom.W marcu’43 PKP przemianowano na Krajową Reprezentację Polityczną, która pełniła funkcję podziemnego parlamentu do lutego’44 roku.

Na początku 1944 roku KRP przemianowano na Radę Jedności Narodowej. Została utworzona przez prezydenta Władysława Raczkiewicza i Delegata Rządu jako namiastka parlamentu pod przewodnictwem Kazimierza Pużaka. Składała się z 17 osób reprezentujących partie rządzące. Wydała deklarację „O co walczy naród polski”, w której określił dwa kanony programu: wolność, całość, suwerenność, siła i bezpieczeństwo oraz zdrowy rozwój wewnętrzny Rzeczpospolitej, trwały pokój międzynarodowy, sprawiedliwość międzynarodowa, zgodna współpraca wolnych narodów dla powszechnego dobra całej ludzkości. 1 lipca 1945 r. ogłosiła „Testament Polski Walczącej” i rozwiązała się.

Szczególne znaczenie w działaniach bojowych miało Powstanie Warszawskie, w którym żołnierze Armii Krajowej i mieszkańcy Stolicy przez sześćdziesiąt trzy dni (1 VIII - 3 X 1944r.), pozbawieni pomocy z zewnątrz, do końca prowadzili bohaterską, samotną walkę z wrogiem. Nie można również zapomnieć o akcji "Burza". Jej plan zakładał uderzenie na wycofujących się Niemców i przejmowanie władzy przed nadejściem Armii Czerwonej.

W 1945 roku wydano ostatni akt „Burzy”. stycznia 1945 roku, gdy Armia Czerwona przekroczyła linię Wisły, generał Leopold Okulicki, ostatni Komendant Armii Krajowej, wydał rozkaz jej rozwiązania.

W latach 1939 – 45 poza działalnością Rządu i największej podziemnej formacji zbrojnej AK, Polacy wykazali się ogromnym zapałem i duchem walki działając w innych podziemnych organizacjach, które wg mnie były tym właściwym ruchem oporu.

Przede wszystkim rozwijał się podziemny przemysł zbrojeniowy. Produkowano materiały wybuchowe, pistolety maszynowe, granaty, miny, butelki samozapalające oraz tysiące sztuk amunicji. W ten sposób częściowo zaopatrywano oddziały AK. W roku 1940 powstało Biuro Informacji i Propagandy (BIP), podlegające Komendzie Głównej ZWZ-AK prowadziło szeroką działalność informacyjną m.in. za pomocą tajnie drukowanej i kolportowanej prasy oraz skierowaną przeciw Niemcom wojnę psychologiczną. Również przy AK powstawały liczne tajne organizacje młodzieżowe.

Najsilniejsza była podziemna Organizacja Harcerzy Związku Harcerstwa Polskiego - kryptonim "Szare Szeregi". Słynna z brawurowo przeprowadzanych akcji. Niemniej w walce z wrogiem wsławiła się pewna część „Szarych Szeregów” tzw. WAWER inaczej Organizacja Małego Sabotażu. Młodzież pod kierownictwem Aleksandra Kamińskiego czynnie i skutecznie prowadziła akcję ośmieszania okupanta, co miało duże znaczenie propagandowe.

Moim zdaniem Polacy doskonale zorganizowali Państwo Podziemne, które było ewenementem w skali okupowanej Europy, a także świetnie radzili sobie biorąc udział w akcjach inicjowanych przez równie dobrze zorganizowany ruch oporu. Po poznaniu faktów dotyczących działalności Polaków w latach 1939 – 45 oceniam ich postawę i działania na „piątkę”.

Powstałe w tamtych latach organizacje, podjęte przez ich dowódców decyzje, akcje propagandowe dokonywane przez młodych ludzi, nieustanna troska o edukację polskiej młodzieży i zażarta walka z wrogiem za wszelką cenę miały duże znaczenia dla ogółu społeczeństwa. Z tego powodu nie mogłabym wypowiedzieć innego zdania w powyższej kwestii, co więcej osobiście nie zauważyłam wśród tych wszystkich poznanych faktów jakichś potyczek, negatywnych opinii, to też moja opinia na temat działalności Polaków wobec okupantów jest jak najbardziej pozytywna.