Słowianie - informacje o Słowianach

Słowianie dziś

Dzisiaj na świecie żyje blisko pół miliarda Słowian, z czego większość w Europie. Są to narody silnie zróżnicowane i o odmiennej myśli politycznej. Istnieje 12 państw o rodowodzie słowiańskim i ze Słowianami jako mieszkańcami. Dla formalności je wymienię: Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Jugosławia, Macedonia, Polska, Rosja, Słowacja, Słowenia, Ukraina. W najbliższym czasie ważyć się będą losy Serbii i Czarnogóry. Najprawdopodobniej podzieli się ona na Serbię i Czarnogórę- przez co będzie już 13 państw słowiańskich. Na poniższej mapie widać, jak wielki obszar zajmują Słowianie w Europie oraz fakt, iż południowi zostali "odcięci" od reszty.
W obecnych czasach Słowian bardzo dużo dzieli. Nie ma już tej jedności jak przed dawnymi wiekami. Wiele krajów prowadziło zaciekłe wojny (np. polsko-rosyjskie) czy jeszcze prowadzą bądź dopiero skończyli (np. kraje byłej Jugosławii). Powstały także niezrozumiałe dla mnie granice kulturalne.
Wszyscy Słowianie mają świadomość wspólnej kultury, obyczajów, korzeni i języka. Istnieje na świecie bardzo wiele organizacji słowianofilistycznych i panslawistycznych jednoczących wszystkie narody słowiańskie. Na Zjeździe Słowiańskim w 1848 roku w Pradze (pod przewodnictwem F. Palackiego) zatwierdzono ogólnosłowiańską, jedną i wspólną, flagę narodową (poniżej). Na zjeździe tym uczestnicy wysunęli program zjednoczenia i współpracy, przeciwstawili się germanizacji i madziaryzacji, potępiono rozbiory Polski i domagano się równouprawnienia Słowian w Europie.



Ok. 1000 lat temu języki słowiańskie podzieliły się na trzy: wschodniosłowiański, zachodniosłowiański i południowosłowiański. W wyniku tworzenia się państw, wyróżniły się następujące języki spośród tych trzech grup:
1) Grupa zachodniosłowiańska (języki: polski, czeski, słowacki, górnołużycki, dolnołużycki, kaszubski, oraz wymarłe już języki połabskie [do XVI wieku] i morawski)
2) Grupa wschodniosłowiańska (języki: rosyjski, ukraiński, białoruski i łemkowski- uważany niekiedy za odmianę ukraińskiego)
3) Grupa południowosłowiańska (języki: słoweński, chorwacki, serbski, bułgarski, macedoński i uważany przez niektórych za oddzielny język- czarnogórski. Za język wymarły uznaje się staro-cerkiewno-słowiański)

• Berlin, Drezno, Lipsk, Greifswald, Brema, Wolgast, i wiele innych miast niemieckich zostało założonych przez Słowian.
• Słowianie wprowadzili do Europy piece, które były umiejscowione wewnątrz chat. Rzecz wówczas niespotykaną.
• Słowianie jako pierwsi zaczęli chmielić piwo. Znaleziska archeologiczne świadczą, że na obszarze odpowiadającym dzisiejszej Polsce piwo było wytwarzane od zarania dziejów. Słowiańskie piwo było lekkie, musujące, zielonkawe i wyrabiane początkowo z drobno zmielonej pszenicy.
• Dzięki Słowianom Germanie południowi (np. Niemcy) zaznajomili się z ogórkami (gurken), a także z czereśnią turecką i brzoskwinią, hodowaną w Polsce już w IX w.
Cioty (złote baby, wróżki, czarownice) – kobiety zajmujące się u niektórych plemion starożytnych Słowian magią.
Cioty mieszkały zwykle w lasach, w pewnym oddaleniu od wsi. Jednak jeśli spodobał im się jakiś mężczyzna, często przeprowadzały się do wsi prowadząc zwyczajne życie. Głównym zajęciem ciot było leczenie okolicznej ludności.
Na Podlasiu nadal zdarzają się na wsiach tak zwane baby (już bez przydomka złote), które leczą ludzi poprzez zamawianie, pocieranie jajkiem i podobne "magiczne" obrzędy.
•
Rodzina u Słowian zawsze była bardzo ważna. Powszechnie panował patriarchalizm i monogamia. Z szacunkiem odnoszono się do najstarszego w rodzie. Ciekawym zjawiskiem była zadruga. Zadruga to stosunkowo młoda słowiańska wspólnota rodzinna (prawdopodobnie znana już w dawnych czasach w nieco innym kształcie). Składała się zazwyczaj z 20-30 osób- synów jednego ojca oraz ich żon i dzieci- żyjących i pracujących w jednym wspólnym gospodarstwie. Na czele zadrugi stał wybrany przez wspólnotę gospodarz. Władzą najwyższą była rada, złożona ze wszystkich dorosłych mężczyzn i kobiet (miały takie same prawa jak mężczyźni!!!), kontrolująca działalność gospodarza. Zadruga ukształtowała się w średniowieczu do walki z fiskalną polityką feudalnych władców (głównie u Słowian południowych). Jej rozkwit przypadł na okres panowania tureckiego. W XIX wieku zaczął się rozkład zadrugi. W szczątkowej postaci przetrwała w krajach bałkańskich do połowy XX wieku. U Słowian wschodnich i zachodnich jako takiej zadrugi nie było, lecz jej pochodne. Np. w pewnym okresie w Polsce mieliśmy gospodarstwa wielorodzinne (tego samego rodu) z seniorem na czele.
•
* U Słowian nie istniały początkowo struktury władzy oparte na dominacji. Ludy słowiańskie żyły w pełnej demokracji, jeśli nie w anarchii. Świadczy o tym między innymi brak rodzimych słów słowiańskich oznaczających władców - "książę" i "władca" to zapożyczenia gockie, "pan" od Awarów, "król" od imienia sławnego władcy Franków.
* Topory, związane z Perunem i posiadające magiczną moc, starożytni Słowianie zwykli wkładać pod łoża rodzących kobiet, co miało zapewnić przyjście na świat zdrowego dziecka.
W GRANICACH WARSZAWY ZNAJDUJE SIĘ MIEJSCE KULTOWE SŁOWIAN NA WZNIESIENIU GDZIE OBECNIE JEST KOŚCIÓŁ POD WEZWANIEM " ŚW. KATARZYNY", PRZY ULICY FOSA 17 (ŻÓŁTY KOŚCIÓŁ PRZY DOLINIE SŁUŻEWIECKIEJ)
• Słowianie zasiedlili Grecję (Peloponez), Kretę, Azję Mniejszą, Syrię, Półwysep Iberyjski, Maroko. Liczni Słowianie występowali w Egipcie. Poza tym osady słowiańskie znaleziono w Skandynawii, Islandii i w północnych Włoszech.
• Słowianie wyobrażali sobie, że w centrum świata jest potężne drzewo życia (np. dąb), którego korzenie sięgają świata podziemnego (umarłych), pień znajduje się w świecie ludzi, a korona drzewa znajduje się w krainie bogów. W korzeniach na złotym tronie siedzi Weles a Perun przebywa wśród gałęzi drzewa. To wyobrażenie jest obecne w kulturze ludowej do czasów obecnych. W bajkach występują drzewa, w których korzeniach żyje ogromna żmija.
• Tak popularny w polskich baśniach skarbnik, król jeziora, król utopców, król żmij i kaszubski duch morza Gosk to jedna osoba - Weles.
Tajemnicza Księga Welesa to niezwykły dokument spisany na drewnianych deseczkach w co najmniej trzech dialektach słowiańskich, opiewający dzieje tego ludu od VII do IX wieku. Nazwa Księgi pochodzi od odwołania do boga Welesa, zawartego na pierwszej tabliczce. Dokument znalazł w 1919 roku porucznik Białej Armii Fiodor Arturowicz Izenbek na terenie jednego z majątków w okolicach Charkowa. Porucznik ukradł go, a po zwycięstwie rewolucji bolszewickiej wywiózł za granicę. W 1923 roku bezskutecznie próbował sprzedać Księgę Welesa belgradzkiemu muzeum. Dwa lata później wyjechał do Brukseli, gdzie o tabliczkach dowiedział się rosyjski uczony Jurij Mirolubow, który przeprowadził pierwsze naukowe badania deseczek. Odrestaurował częściowo spróchniały drewniany dokument oraz – z błędami – przepisał większość tekstów, nie odszyfrowując jednak ich znaczenia. Z notatek naukowca wynikało, że wszystkie tabliczki były tej samej wielkości: 38 cm x 22 cm i grubości około 5 mm, o nierównych krawędziach, z otworami do mocowania rzemienia. Napisy wykonano ostrym przedmiotem, a następnie pokryto jakimś rodzajem lakieru. Wzdłuż każdej narysowane były linie, między które został wpisany tekst. Niestety, nigdy nie dowiemy się czy Księga Welesa była autentyczna, ponieważ jej oryginał zaginął podczas II wojny światowej - nie można więc zbadać drewna, na którym była spisana.
•

JĘZYK
1. Obecnie istnieje w Europie 12 języków słowiańskich: bułgarski, macedoński, serbsko-chorwacki, słoweński, rosyjski, białoruski, ukraiński, dolno- i górnołużycki, czeski, słowacki i polski.
2. Handel i wymiana towarów od zawsze odgrywały znaczną rolę w kulturze Słowian. Świadczyć o tym może wyraz "targ" wspólny dla całej słowiańskiej grupy etnicznej i należący do jej prajęzyka. Obecnie także wyraz ten jest używany.
3. Sowa - wyraz ten jest prasłowem, jednego znaczenia u wszystkich Słowian, i znaczy tyle co zowa, czyli ptak zowiący, przyzywający - co z kolei dobrze oddaje polskie słowo "pójdźka".
4. Choć Słowianie nie posiadali pisma (choć w tej sprawie nadal toczy się dyskusja) posiadali system liczenia oparty na karbach, czyli nacięciach na drewnie. System ten panował aż do XIX w. Niektórzy chłopi w tym czasie (wcześniejszych świadectw o tym nie mamy) potrafili tymi karbami na swoich laskach oznaczać nie tylko święta, ale i najważniejsze wydarzenia ubiegłych lat i koligacje rodzinne. Obecnie we wsiach ludzie rzadko stosują ten sposób liczenia.
5. Olbrzym pochodzi od obrzyn czyli awar.
6. Nazwa niewolnik w językach germańskich (ang: slave) i łacinie (gdzie zastąpiła starszą servus) wywodzi się od słowa Słowianin.
7.

RELIGIA
Słowianie byli całkowicie podporządkowani cyklowi pór roku. Dlatego też ich cztery główne święta były związane z równonocami oraz przesileniem letnim i zimowym. Wiele starych obrzędów przetrwało do dziś. Bardzo wiele (jak jajka wielkanocne, choinka etc. przyjęły się w chrześcijaństwie). Z pośród tych starych dostatecznie znanych i niekiedy jeszcze kultywowanych obrzędów wymienić można kilka:
1) Topienie Marzanny- w pierwszy dzień wiosny (21 marca) obchodzona jest tradycja topienia Marzanny. Marzanna była pradawną słowiańską boginią zimy. Dzisiaj tradycję topienia słomianej kukły najbardziej podtrzymują dzieci i młodzież szkolna (ze względy na fajną zabawę). Dzieci wiosennie poprzebierane, z pomalowanymi twarzami i wplątanymi we włosy kolorowymi bibułami, nad rzeką rozpoczynają obrzęd pożegnania zimy. Po odprawieniu tego ceremoniału, dzieci wrzucają kukłę ze słomy (często jeszcze podpalaną) do wody śpiewając taką piosenkę:
" Marzanno, Marzanno ty zimowa panno,
w wodę Cię wrzucamy, bo wiosnę witamy."
I tak co roku, w pierwszy dzień wiosny, pielęgnowana jest tradycja topienia Marzanny.

2) Stypa- dzisiaj jest to podniosły posiłek ku czci zmarłego w dzień jego pogrzebu. Dawniej sądzono, iż nieboszczyk również potrzebuje pożywienia, więc całymi rodzinami chodzono na groby i tam urządzano obiad. Wtedy również palono świece (ta tradycja utrzymała się do dziś w niezmienionej formie). Jeszcze nie tak dawno ludzie karmili zmarłych. Przypomnijcie sobie Kubę z "Chłopów" Reymonta- w pewnej scenie zakopywał pajdę chleba koło mogiły i mówił słowa: "Naści dusycko chliba, naści..."

3) "Chrzest"- co prawda chrzest jest typowym chrześcijańskim obrzędem, ale miał swojego odpowiednika u starożytnych Słowian. Gdy rodziło się dziecko, najstarszy w rodzie (lub ojciec) brał je i jego główkę kłaniał na wszystkie cztery strony świata, błogosławił mu i nadawał imię. Bardzo dobry przykład znaleźć można w "Chłopach".

4) Święto Gaika- Gaik był prawdopodobnie jakimś bożkiem lasu czy urodzaju. Dzisiaj część starych obrzędów przetrwała w czasie chodzenia w czwartą niedzielę Wielkiego Postu. Wówczas (zwykle na wsi) dziewczęta śpiewają starą, przekazywaną z pokolenia na pokolenie, pieśń (tekst ze świętokrzyskiego):
" Nas goik ziluny, piknie ustrojony,
Na nosym goicku siedzi sarna,
Scerze ząbecki bo by zarła.
Nas goik ziluny, piknie łustrojony,
Na nasym goicku siedzi kret,
Zniesie wom kurecka, jajko chnet.
Poni Gospodyni siedzi no łózecku,
Piostuje dzieciątecko w biołym zygowecku.
Dejcie nom coś, dejcie,
Jeśli kcecie nom cóś deć,
Bo wom nie bedziemy podoremnie śpiwoć."

5) Święta pór roku- ich dokładne wyjaśnienie znajduje się w dziale teksty. A dokładnie tutaj.
21 Marzec - pierwszy dzień wiosny. Święto Jare poświęcone narodzinom nowego życia po mroźnej zimie. W święto malowano pisanki, jajka które były symbolem odrodzenia życia. Święto poświęcone bogu Rodowi.
21-22 Czerwiec - pierwszy dzień lata. Święto Kresu (kupała) obchodzone ku czci ognia. To właśnie w noc tego święta rósł legendarny kwiat paproci. W święto palono ogniska, puszczano wianki na wodę, chłopcy i dziewczęta łączyli się w pary. Święto poświęcone bogu Dadźbóg Swarożycowi. Kwiat paproci, którego poszukiwano w noc Kupały, zwano niegdyś "Perunowym kwiatem". Obecnie w krajach Europy także pamięta się o tej tradycji.
23 Wrzesień - Pierwszy dzień jesieni. Święto plonów poświęcone tegorocznym zbiorom zbóż. W święto dziękowano bogom za plony i proszono o jeszcze lepsze w przyszłym roku. Wróżono przyszłość , a po modlitwach organizowano rytualne biesiady. Święto poświęcone bogom Perunowi i Dadźbóg Swarożycowi.
21-22 Grudzień - pierwszy dzień zimy. Święto zmarłych poświęcone przodkom. W święto palono ogniska na cmentarzach by ogrzać zmarłych, organizowano obiaty (uczty ku czci zmarłych) by zmarli nie głodowali, na rostajach dróg palono "grumadki", drewniane polana. Święto poświęcone bogu Welesowi.

6) Kolędowanie- to bardzo stary zwyczaj. Poprzebierani kolędnicy chodzili w noc przesilenia zimowego po chatach prosząc o datki.

7) Postrzyżyny- obrzęd dotyczy tylko chłopców. Gdy rodzi się męski potomek, nie można było obcinać mu włosów. Gdy jednak osiągnął wiek lat 12, jego ojciec w wielkim ceremoniale obcinał mu jego długie, płowe włosy.

I wiele wiele innych. Wymienić można jeszcze tylko libacje, lanie wosku, wróżenie w Andrzejki, świecidełka na choinki (niegdyś ubierano snopy siana), plucie przez lewe ramię, zakopywanie kruka na rozstaju dróg czy wiele innych.
Święta starosłowiańskie Luty - czwarta "śmiertelna" niedziela postu, święto śmierci - topienie Marzanny [*mar, *mor - śmierć] mityczna postać Kostoma, rozrywana i chowana wśród ogólnej wesołości i zabawy. Od tego czasu oczekiwać można było wiosny.
• 21 marca - Jare. Równonoc wiosenna. Pierwszy dzień wiosny. Święto poświęcone narodzinom nowego życia po mroźnej zimie. W dzień ten malowano pisanki, jajka które były symbolem odrodzenia życia. Święto poświęcone odrodzonemu bogu Jaryle i Rodowi.
• 4 czerwca - kult młodej brzozy, reprezentującej żeński pierwiastek świata. Poświęcony Mokoszy, władczyni płodności, deszczu, wody. Uderzenie gałązką brzózki miało pobudzić nasze siły witalne. Na brzozowej korze wypisywano prośby do duchów lub "Białej Pani" i wieszano je na brzózce . Jest to także święto młodej zieleni i przyrodotwórczych sił ziemi.
• 21-22 czerwca - Kres. Przesilenie letnie. Szczyt i jednocześnie upadek władzy Kupały i Jaryły. Święto obchodzone ku czci słońca i ognia. To właśnie w noc tego święta rósł legendarny kwiat paproci. Palono ogniska, puszczano wianki na wodę, chłopcy i dziewczęta łączyli się w pary. Trzonem obrzędu były ogniska, krzeszone pierwotnie (rytualnie) z drewna (Marcin z Urzędowa XVIw), kobiety przepasane bylicą piołunem śpiewały pieśni z motywem słońca do wróżenia i swatania dla młodych par; skakanie przez ogień, palenie słomianej kukły (Mary) lub ukwieconej końskiej głowy lub słomianego koła (Słońce); puszczanie wianków i zbieranie ziela (szukanie kwiatu paproci). Para Kupała-Mara występowała jako zamierzchłe świadectwo dualistycznego mitu brata i siostry: ognia i wody. Święto poświęcone bogu Dadźbóg Swarożycowi, Ładzie, Kupale, Marze.
• 4 sierpnia - Zażynki. Początek żniw.
• 23 września - Dożynki. Pierwszy dzień jesieni. Święto plonów poświęcone tegorocznym zbiorom zbóż. W święto dziękowano bogom za plony i proszono o jeszcze lepsze w przyszłym roku. Wróżono przyszłość, a po modlitwach organizowano rytualne biesiady. Święto poświęcone bogom Perunowi i Dadźbóg-Swarożycowi. Pozostałością jest obrzęd dożynek.
• 2 listopada - Zaduszki. Święto zmarłych poświęcone przodkom. W święto palono ogniska na cmentarzach by ogrzać zmarłych, organizowano obiaty (uczty ku czci zmarłych) by zmarli nie głodowali, na rozstajach dróg palono "grumadki", drewniane polana. Święto poświęcone bogu Welesowi i bogini Marze.
• 21-22 grudnia-aż do 6 stycznia - Gody, Kres, Stado, Kolęda. Przesilenie zimowe. Najdłuższa noc w roku, ale po niej dzień znów zaczyna sie wydłużać. Wróżono pomyślność w nadchodzącym roku, grupy w rytualnych przebraniach obchodziły wszystkie domy śpiewając kolędy i zbierając zapłatę w naturaliach, całowano się pod podłaźnicą i jemiołą, spożywano 13 potraw, dbając jednocześnie o dodatkowe nakrycie dla zmarłych przodków (wiele z tych zwyczajów przetrwało do dziś).


1) Krzyż dziesiątki stuleci temu był świętym znakiem solarnym, symbolem słońca, ognia, a także płodności, o czym jednoznacznie świadczą ustalenia historyków, potwierdzone odkryciami archeologów.
2) Kwiat paproci, którego poszukiwano w noc Kupały, zwano niegdyś "Perunowym kwiatem". Obecnie w krajach Europy także pamięta się o tej tradycji.
3) Malowanie jajek na Wielkanoc wywodzi się z tradycji pogańskich i związane jest z rytuałami odprawianymi podczas wiosennego zrównania dnia z nocą, podczas którego obchodzono tzw. Jare Święto. Kościół aż do XII wieku zabraniał malowania jajek, traktując ten zwyczaj jako pogański.
4) Niedziela - uznawana za typowo chrześcijański dzień święty - nie była bynajmniej ustanowiona na pamiątkę zmartwychwstania Chrystusa i ma rodowód solarny. Jest to obchodzony od zamierzchłej starożytności dzień słońca, który wprowadził do chrześcijaństwa na mocy wydanego przez siebie edyktu, cesarz Konstantyn Wielki w roku 321 po Chrystusie.
5) Ołtarze w większości chrześcijańskich kościołów usytuowane są na wschodnich stronach budynków - wywodzi się to z kultu słońca. Dawni Słowianie zwykli kłaniać się wschodzącemu słońcu i oddawać mu cześć.
5) Pochodzenie symboli przypisanych świętu Wielkiej Nocy jest bardzo różnorakie - judejskiemu barankowi towarzyszy jajko, słowiański symbol życia i płodności; "palma", która tylko nazwę zawdzięcza chrześcijaństwu, a tak naprawdę jest pozostałością po starosłowiańskim kulcie drzew; oraz zając, nieodłączny towarzysz Ostary, germańskiej bogini płodności.
6) Uderzenie pioruna w trakcie pierwszej wiosennej burzy było traktowane jako akt miłosny Peruna z ziemią. Podobnie traktowano orkę. Do XIX w chłop, by żniwa się udały, przed orką symulował stosunek płciowy z ziemią.
7) To Słowianie wprowadzili do kultury europejskiej postać wampira. z języków słowiańskich rozpowszechniło się w Europie, a potem na świecie. U Słowian wiara w wampiry sięga co najmniej IV wieku naszej ery. Wiara w wampiry była powszechna na całej Słowiańszczyźnie, a praktyki antywampiryczne były stosowane aż do XX w.
8) Religia słowiańska miała wpływ nie tylko na chrześcijaństwo (czy się to komu podoba czy nie ), co widać choćby w kilku pogańskich pieśniach przerobionych bez większego sensu na kolędy czy pieśni wielkanocne, ale także wywarło wpływ na inną religię - gnostycyzm, tworząc wraz z innymi wyznaniami (paulicjanizmem) bogomilstwo.
9) Do ostatnich lat w określone dni chłopi polscy składali warzywa, drobne pieniądze, i wypieki z ciasta na dawnych kamieniach ofiarnych Słowian. Kamienie te można rozpoznać dzięki wyrzeźbionym na ich powierzchniach półksiężycowatym zagłębieniu. Najbliżej Warszawy kamienie takie znajdują się w Kamieńcu (woj. mazowieckie), w Kołbieli (woj. mazowieckie).






8. Pierwszą osobą, która podeszła do mitologii słowiańskiej od naukowej, filozoficznej strony był Polak, Bronisław Trentowski (1808-1869). Opracował on około roku 1847-48 Wiarę słowiańską, czyli etykę piastującą wszechświat gdzie (co było herezją na owe czasy w Polsce) wykazał, że bogowie słowiańscy z ich zwierzchnikiem - Jeszą, są postacią tego samego boga, którego czczą chrześcijanie. Jego ogromna praca, w której zawarł informacje o mitologii słowiańskiej znane mu z badań etnograficznych, do tej pory nie została opublikowana. Zamiast tego niejaki Joachim Szyc dokonał kradzieży intelektualnej i skrócił, streścił i wydał tą pracę pod własnym nazwiskiem. Wspomniane dzieło Trentowskiego było tomem III "Bożycy lub teozofii" - kilkutomowego i jednego z pierwszych opracowań mitologii różnych ludów. Warto tu przytoczyć jego myśl przewodnią Wiary słowiańskiej.... Otóż całe dzieło dowodzi jak wiele elementów obcych zostało wprowadzonych do polskiego ducha i umysłu ponieważ przerwany został samoistny rozwój narodu oderwanego od swych korzeni (sic!). Więcej na ten temat w książce Słowiańskie bogi i demony, z rękopisu B. Trentowskiego T. Linknera, Gdańsk 1999r.







MARIA PAWLIKOWSKA – JASNORZEWSKA

LENARTOWICZ

ZŁOTNICZEŃKU TY NA NIEBIE,
CHCĘ PIĆ ŻYCIE, NIE MAM Z CZEGO.
ZRÓB MI KUBEK, PROSZĘ CIEBIE,
Z SZCZEROZŁOTA GWIAŹDZISTEGO.
ZRÓB MI KUBEK! ZRÓB MI KUBEK!
ALE PROSZĘ, ZRÓB MI ŁADNIE,
WYRZEŹB WSZYSTKO W NIM, CO LUBIĘ
PIESKA, SERCE, GWIAZDKĘ NA DNIE.
ZRÓB MI LEKKI I NIE DUŻY,
ALE MOCNY ZRÓB I TRWAŁY,
NIECH MI CAŁĄ WIECZNOŚĆ SŁUŻY.
CHCĘ PIĆ Z NIEGO DLA TWEJ CHWAŁY.
OTRZYJ RĘCE TWE Z POZŁOTY,
KTÓRĄ ZŁOCISZ ŚWIAT PO CIEMKU,
DLA MIŁOŚCI, DLA TĘSKNOTY
UCZYŃ KUBEK, ZŁOTNICZEŃKU.






LIEBERT

JEŹDZIEC

UCIEKAŁEM PRZED TOBA W POPŁOCHU,
CHCIAŁEM ZMYLIĆ OSZUKAĆ CIEBIE -
LECZ CO DNIA KOLANA UPARTE
ZOSTAWIAŁY ŚLADY NA NIEBIE.

DOGONIŁEŚ MNIE, JEŹDŹCZE NIEBIESKI,
STRATOWAŁEŚ, STANĄŁEŚ NA MNIE.
LEGŁEM ZBITY, ŁASKĄ PODCIĘTY,
JAK DYM, GDY GO WICHER NAGNIE.

NIE MAM SŁÓW, BY SPOD CIEBIE SIĘ PODNIEŚĆ.
CORAZ CIĘŻSZA STAJE SIĘ MOWA.
CZYŻBY SŁOWA UTRACIĆ TRZEBA,
BY JAK DUSZĘ ODZYSKAĆ SŁOWA?

CZYLI TRZEBA AŻ PRZEJŚĆ PRZEZ SIEBIE,
TWOIM SŁOWOM SIĘ ZAWIERZYĆ -
JEŚLI TRZEBA, TO TRATUJ DO DNA,
JESTEM TYLKO TWOIM ŻOŁNIERZEM.

JEDNO WIEM I INNYCH OBJAWIEŃ
NIE POTRZEBA OCZOM I USZOM -
UCZYNIWSZY NA WIEKI WYBÓR,
W KAŻDEJ CHWILI WYBIERAĆ MUSZĘ.






OSTROWSKA

DZIEWANNA

POŁUDNIE IDZIE UPALNE PRZEZ WRZOSOWISKA:
WYSCHŁEGO ZIELA ODDECHY PŁYNĄ UPOJNE,
CZASAMI SZKLARKA PRZELOTNA POD SŁOŃCE BŁYSKA
ALBO MOTYLE NA KWATACH I PSZCZOŁY ROJNE:
Z GĘSTWINY KWIETNEJ DZIEWANNA DUMNIE WYTRYSKA.

POWIETRZE ŻAREM DRGAJĄCYM SKROŚ SIĘ PRZESYCA,
JAKBY NIM CHWIAŁA KONIKÓW HARMONIA SZKLANNA...
Z SOSNOWYCH PNI GOREJĄCYCH KAPIE ŻYWICA,
A WŚRÓD SPIEKOTY SŁONECZNEJ ZŁOTA DZIEWANNA
STOI PRZEGIĘTA, MIŁOSNA – JAK POŁUDNICA.





LENARTOWICZ

TRZY KUKUŁKI

O! WYLECIAŁ SOKÓŁ, WYWINĄŁ SIĘ W GÓRĘ,
TRZY RAZY NAD SOSNĘ, DWA RAZY NAD CHMURĘ,
ODPOCZĄŁ NA GÓRZE, NA SAMYM WIERZCHOLE,
I SKRĘCIŁ SIĘ W POLE.
BUJNY WICHER WIEJE,
AŻ SIĘ SOSNA CHWIEJE,
NIE CHYLAJ SIĘ SOSNO,
MNIE I TAK ŻAŁOSNO.
UDERZYŁA STRZAŁA Z WYSOKIEGO NIEBA,
KOGÓŻ TAM ZABIŁA? WDOWINEGO SYNA .
DAĆ BY ZNAĆ POTRZEBA,
BY PRZYSZŁA RODZINA,
POŻAŁOWAĆ,
POGRZEBAĆ, POCHOWAĆ.
OJ! PRZYLECIAŁY TRZY KUKUŁKI SIWE,
WSZYSTKI ŻAŁOŚLIWE:
JEDNA UPADŁA, GDZIE ZIMNA GŁOWA,
DRUGA UPADŁA, GDZIE CHŁODNE NOGI,
PRZY SAMYM SERCU TRZECIA UPADŁA.
PRZY GŁOWACH MATKA, UBOGA WDOWA,
PRZY NOGACH MIEJSCE SIOSTRY NIEBOGI,
PRZY SERCU JEGO MIŁA USIADŁA.
GDZIE MATKA PŁACZE, TAM KRWAWA RZECZKA
GDZIE SOISTRA PŁACZE, ŁZAWA KRYNICA
GDZIE MIŁAPŁACZE, TAM SUCHA STECZKA.
I TAKA LUDZKA POWIADANNICA:
ŻE MATKA PŁACZE Z ROKU DO ROKU,
DŁUGO ŁZY ŚWIECĄ W SIOSTRZANYM OKU,
A MIŁA PŁACZE, INNĄ MYŚLA ŁOWI,
O INNYM MÓWI.





CZYŻEWSKI

WIOSNA

I PRZYSZŁA MARZANNA WIOSNA
ROZŁOŻYŁA, ROZSTAWIŁA KROSNA,
PRZYSZŁA MARZANNA PANNA,
ZŁOTOWŁOSA DZIEWANNA.
MÓJ MIŁY PO MNIE JEDZIE,
ON MNIE DO ŁOŻA ZAWIEDZIE,
JEDZIE NA SIWYM KONIKU.





PIEPER

JAK POWSTL BURSZTYN

OŻÓG

ZA POLEM KSIĘDZA KANONIKA

DZIEDZILIA
BOBO
WĘŻE
MIT
JASTRUN

DZIADY
TUWIM

Z UROCZYSZCZ

1
TWARDE ŁONO KU SŁOŃCU CZARNA ZIEMIA WZDYMA,
ŚWIT... NIEBO ŚWIEŻE BLASKIEM RÓŻOWYM GORZE ...
JAKIŚ TYTAN SŁOWIAŃSKI Z JASNYMI OCZYMA,
POGANIAJĄ DWA WOŁY, CIĘŻKO ZIEMIĘ ORZE ...

BRUŹDZI PŁUG ZIEMIĘ W SKIBY... CIERPI ZIEMIA ŚWIĘTA
WIELKIM BOLEM RODZENIA ... A PLON MA DAĆ ŻYZNY,
BO KRWIĄ OJCÓW GORĄCĄ CAŁA PRZESIĄKNIĘTA,
A OJCE ŻYWOT KŁADLI W OBRONIE OJCZYZNY...

ORZE TYTAN ... A SZCZĘŚLIW, IŻ ZACZĄŁ ZE ŚWITEM!
WTEM ... LEMIESZ W COŚ TWARDEGO UDERZYŁ ZE ZGRZYTEM,
TYTAN PATRZY - POWSTAJE DNI MINIONYCH GROZA :

PISZCZELE, MIECZ ZŁAMANY I SZABLA MONGOLSKA ...
... JAKAŚ MI SIĘ LECHICKA ŚNI APOTEOZA,
I, JAK OBUCHEM W GŁOWĘ, UDERZA MYŚL „POLSKA!”

2
HEJ! POSZLI RAZ SŁAWIANY
NA POLA, ZA KURHANY,
MGŁY SIĘ PO ŁĄKACH KŁADĄ ...
OJ - DIDO OJ – ŁADO!
OGNIAMI POLE BŁYSKA,
SKAKALI PRZEZ OGNISKA,
AŻ ŚWIT ZAPŁONĄŁ BLADO ...
OJ - DIDO OJ – ŁADO!
SKAKALI I ŚPIEWALI,
AŻ PRZYSZLI STARCE BIALI,
AŻ PRZYSZLI STARCE Z RADĄ ...
OJ - DIDO OJ – ŁADO!
„WRÓG ZBROJNE WOJE WIEZIE,
W BÓJ MUS WAM IŚĆ, WITEZIE!”
JUŻ NA KONIKACH JADĄ ...
OJ - DIDO OJ – ŁADO!
A RANKIEM W ZAGRÓD PROGI
SŁAWIAŃSKIE PRZYSZŁY BOGI ...
ZEBRALI SIĘ GROMADĄ ...
OJ - DIDO OJ – ŁADO!
I ŚWIĘTY ZNICZ ZGASILI,
I MIECZ NAŃ POŁOŻYLI ...
OJ! MIECZÓW CUDNA WŁADO!
OJ - DIDO OJ – ŁADO!






JASNORZEWSKA-PAWLIKOWSKA

NIECO O DOMOWIKU

DOMOWIK, PO JAPOŃSKU FUKUROKOJU,
BARDZO POŻYTECZNY, GDY JEST W ZGODZIE Z CZŁOWIEKIEM.
LUBI MIEĆ CO DZIEŃ NA NOC W CIEMNYM KĄCIE POKOJU
DNEM ODWRÓCONY SPODEK ZE STRUCLĄ I MLEKIEM.

SIEDZI CICHO PRZEWAŻNIE, Z NIKIM SIĘ NIE CZUBI,
KAFTAN SOBIE WYSZYWA PACIORKAMI I ZŁOTEM,
- A GDY SZCZĘŚCIE CHCE UCIEC, JAK TO ONO LUBI
TO JE ZARAZ ZA USZY PRZYPROWADZA Z POWROTEM.


BOHDAN IHOR ANTONYCZ

ZIELONA WIARA

MAKSIM BAHDANOWICZ
RUSAŁKA
MAKSIM BAHDANOWICZ
KRÓL WĘŻÓW
JEZIORO
WODNIK
JANKA KUPAŁA
CZARNY BÓG
MAKSIM BAHDANOWICZ
LEŚNIK
SOSNY, ŚWIERKI I PAPROCIE
POŚRÓD MCHU.
SŁYSZĘ - LEŚNY DUCH KOSMATY
CZUWA TU.

DO POTĘŻNEJ PRZYPADŁ SOSNY,
DO JEJ PNIA.
I BÓR CAŁY ROZKOŁYSAŁ,
AŻ DO DNA!















Światowit
Wierzenia te są stosunkowo słabo zachowane w tradycji pisanej, gdyż w trakcie wprowadzania wśród Słowian chrześcijaństwa zostały one w większości wyplenione przez misjonarzy wspieranych zbrojnie władze państwowe. Wiele wzmianek, jakie mamy na ten temat, pochodzi z zapisków chrześcijańskich kronikarzy i misjonarzy, którzy najczęściej odnosili się do opisywanych wierzeń z pogardą.
W Polsce po roku 1031 nastąpiła tak zwana reakcja pogańska, czyli trwające w niektórych zakątkach Polski aż kilkadziesiąt lat, powstanie ludowe przeciw władzy królewskiej i kościelnej. Powstanie zostało ogólnie zdławione przez Kazimierza Odnowiciela za pomocą zbrojnych rycerzy cesarza niemieckiego. Kościół mógł teraz, w ramach odwetu, jeszcze krwawiej zwalczyć pogan i unicestwić namacalne przejawy kultu pogańskiego, czyli świątynie, posągi, a także dowody pisemne. Innymi słowy, specyficzny brak źródeł jest spowodowany historią, czyli mniej lub bardziej gwałtowną chrystianizacją danego kraju.
Tak jak i w reszcie pogańskiej Europy, na miejscach gontyn (kącin) zostały pobudowane kościoły, ludność została masowo ochrzczona, wiedźmy-szamanki i Żyrzcy zostali zgładzeni, jeśli nie udało im się uciec lub zakamuflować, święte gaje i drzewa wycięto, posągi zniszczono. Huczne święta pogańskie, odzwierciedlające cykle przyrody, starano się zastąpić świętami kościelnymi. Dlatego np. przesilenie letnie zostało oficjalnie przemianowane na święto Jana Chrzciciela, chociaż nic nie wskazuje na to, że urodził się on akurat w tym czasie.
Wierzenia uchroniły się przede wszystkim w baśniach, pieśniach i przekazach ustnych w tradycji ludowej. Po obrzędach pogańskich pozostały też mimo wszystko bogate obrzędy ludowe, których Kościołowi chrześcijańskiemu nie udało się zabronić. Bóstwa i stworzenia mitologiczne zostały za to zdegradowane do roli demonów i przejawów szatana, czyli starożytnego zła, które czcili tylko ciemni, nieokrzesani przodkowie. Najstaranniej wyklęte były bóstwa związane ze swobodną seksualnością - uznawaną przez Kościół za jedną z głównych przyczyn grzechu.
Tak, jak różni się historia krajów i plemion słowiańskich, tak może się również wydawać, że różni się ich mitologia. W rzeczywistości są to zazwyczaj szczegóły nazewnictwa, polegające na różnicach międzyjęzykowych (np. Rodzanice po bułgarsku nazywają się Sudjenice). Mitologia słowiańska jest starsza od zjednoczenia poszczególnych plemion w centralnie rządzone kraje.
Badacze byli w stanie ustalić, że wierzenia słowiańskie, podobnie jak i wierzenia innych kultur przedchrześcijańskich, odzwierciedlały trzy aspekty:
• konflikt i współpraca Światła z Ciemnością
o słowiańskie bóstwa i stworzenia miewały równocześnie pożyteczne i twórcze, oraz destrukcyjne pola działania (np. Jaryło, jednocześnie bóg wiosny i śmierci) - tak jak przyroda (co się urodzi, musi też umrzeć, ale co umrze, również się odrodzi). Ta wielofunkcyjność została wykorzystana przez Kościół do określenia chrześcijaństwa jako dobra i światła, a wszystkich wcześniejszych wierzeń jako złej ciemności, którą należy unicestwić
• kult zmarłych i przodków
o bogactwo skomplikowanych rytuałów pogrzebowych wskazuje na rozbudowany szamanizm i kontaktowanie się Słowian z zaświatami
• bóstwa żywiołów
o personifikacje wszechmocnej przyrody, od której łaski zależało przeżycie człowieka; przepowiadanie pogody mogło się równać z przepowiadaniem losu całej społeczności
________________________________________

Replika posągu (prawdopodobnie Swarożyca) znalezionego na Babiej Górze, znajdująca się niedaleko Białegostoku
Spis treści [schowaj]

1 Słowiański wszechświat:
2 Bogowie
3 Stworze i demony
4 Mity słowiańskie
5 Bibliografia

[Edytuj]
Słowiański wszechświat:
•
o Nawia-Prawia-Jawia
o Buła-Byta-Wela
• Księga Welesa
________________________________________
[Edytuj]
Bogowie
•
o Białoboga
o Borewit
o Bożyc
o Chors
o Czarnobóg
o Dabog
o Dziewanna
o Gaj-Rujewit
o Jaruna
o Jaryło
o Jarowit
o Jesz
o Kostroma
o Kupała
o Łada
o Makosz
o Marzanna
o Mokosz
o Mor
o Nija
o Perperuna
o Perun
o Pogoda
o Prowe
o Przepląt
o Radogost
o Rod i Rodzanice
o Rugewit
o Simargł (Siem i Rgieł)
o Spor
o Sporza
o Strigł
o Strzybóg
o Swara
o Swaróg
o Swarożyc
o Śląkwa
o Śrebrz
o Świętowit
o Wełes
o Wiła
o Wodo
o Zorza
o Żywia
________________________________________
[Edytuj]
Stworze i demony
•
o Bagiennik
o Bełt
o Bies
o Bobo
o Baba Jaga
o Boruta
o Brzeginia
o Bugaj-Szyszymor
o Chochoł
o Chowaniec
o Chmurnik
o Czart
o Ćmok
o Domowik
o Dusiołek
o Dydki
o Dziadek Mróz
o dziwożona
o Grzmotnik
o Jaskier-Bogacz
o Jędza
o Kąpielnik
o Kłobuk
o Koczkodan
o Kraśnię
o Latawiec i Latawica
o Lelek
o Licho
o Mamuna
o Mara
o Marchołt
o Mruk
o Niziołek
o Obłoczyca
o Ognicha
o Ops
o Peklenc
o Perepłut
o Pleciuga
o Płanetnik
o Południca
o Poroniec
o Przypołudnica
o Raróg
o Rodzanica
o Rusałki
o Sądzenica
o Skarbnik
o Skrzat
o Strzyga
o Subiel
o Świetlica
o Świczek
o Świteź
o Topielica
o Trzybek
o Ubożę
o Upiór
o Utopiec
o Wąpierz
o Wąpij
o Wicher
o Wieszczyca
o Wij
o Wilec-Sjen
o Wilkołak
o Wiła-Samowiła
o Wodnik
o Zmora
o Zwid
o Żmij
o Żyr
________________________________________
[Edytuj]
Mity słowiańskie
•
o Stworzenie świata według Słowian
o Mit o narodzinach Zerywanów
________________________________________
• Obrzędy pogrzebowe Słowian
• Cioty
• Święta starosłowiańskie
• Arkon i Żyrzec
• Obiata
• Łysa Góra, Rowokół, Ślęża, Wieżyca