Integracja Europejska

Po podpisaniu w lutym 1991 roku Traktatu Wyszechradzkiego pomiędzy Polską, Czechosłowacją i Węgrami, nasz kraj stanął na czele procesów wiodących w kierunku zbliżenia do Unii Europejskiej. Dzięki zawarciu nowych typów umów handlowych oraz rozszerzeniu Systemu Ogólnych Preferencji nastąpiło znaczne zacieśnienie kontaktów pomiędzy Polską a strukturami europejskimi. Ustalenie warunków i rozpoczęcie wprowadzania w życie Umów Stowarzyszeniowych, określanych mianem Porozumień Europejskich, było kolejnym etapem tego procesu. Dano w ten sposób formalny wyraz dążeniom Polski zmierzającej do wstąpienia w struktury Unii Europejskiej. W czerwcu 1993 roku podczas szczytu w Kopenhadze, państwa członkowskie UE wyraziły gotowość przyjęcia państw stowarzyszonych1 w poczet członków. Zależało to jednak od spełnienia trzech podstawowych warunków, którymi były :
- wprowadzenie gospodarki rynkowej i demokracji o charakterze pluralistycznym;
- zdolność działania wobec nacisków konkurencji i mechanizmów rynkowych obowiązujących w ramach Unii Europejskiej;
- wola działania i możliwość sprostania wymogom stawianym wobec państw członkowskich, co oznacza cały zestaw obowiązujących w Unii Europejskiej regulacji formalno - prawnych.
Najważniejszym momentem tej fazy starań było złożenie w kwietniu 1997 roku formalnego wniosku o przystąpieniu do Unii. W lipcu 1997 roku Polska oraz Czechy, Węgry, Słowenia i Estonia zostały oficjalnie zaproszone do członkostwa w Unii Europejskiej.

Otwarcie na handel i inwestycje zagraniczne oraz konsekwentne dążenie do wypełniania warunków postawionych przez państwa należące do Unii umocniło i utwierdziło chęć przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Znalazło to swój wyraz w dokumencie pod nazwą „Strategia dla Polski” opracowanym w ubiegłym roku przez ówczesnego wicepremiera i ministra finansów Grzegorza Kołodkę oraz poprzednią koalicję rządzącą. Wypełnienie wyżej wymienionych warunków stwarzało również możliwość przystąpienia do Europejskiego Systemu Walutowego. Nadal istnieją jednak trzy główne przeszkody w realizacji dążenia Polski do struktur europejskich.

Pierwszą zasadniczą przeszkodą to koszty, które musi ponieść polskie rolnictwo w związku z realizacją Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej ( CAP ). Koszty rozszerzenia postanowień CAP na państwa Europy Środkowo - Wschodniej wyniosą szacunkowo około 12 miliardów ECU rocznie. Jest to blisko 80 procent budżetu Unii. Rozszerzenie programu wspólnej polityki rolnej wg ekspertów może pociągnąć wzrost wskaźnika cen konsumpcyjnych o około 20 procent oraz wzrost średnich nadwyżek żywnościowych w ramach rozszerzonej Unii Europejskiej. Dla Polski oznacza to konieczność reform konsolidujących i zmieniających strukturę sektora rolniczego. Dla Państw zrzeszonych w Unii Europejskiej oznacza to przymus przeprowadzenie reformy programu Wspólnej Polityki Rolnej, gdyż w innym wypadku konieczne byłoby przejście przez państwa kandydujące zbyt długiego okresu przejściowego, zanim mogłyby być objęte one programem CAP.

Drugą przeszkodą są koszty związane ze zwiększaniem się transferów budżetowych na nowe państwa członkowskie, do czego w ramach struktur Unii Europejskiej byłyby one uprawnione. W krajach Europy Środkowo - Wschodniej, także w Polsce istnieją oczekiwania. Polska uzyskała status Członka Stowarzyszonego w roku 1991 w wyniku układów z Brukselą, zwanych Traktatami Europejskimi
do czerpania zasobów z zasobów wytworzonych poza granicami kraju. Łączy się to z wysokością kosztów jakie kraje te muszą ponieść, np. : związane z realizacją programu Wspólnej Polityki Rolnej. Wynika stąd znaczenie przyśpieszenia wzrostu dochodu narodowego krajów kandydujących do Unii Europejskiej. W Polsce w latach 1994 do 1997 wartość produktu krajowego brutto wzrosłą o jedną trzecią. Dzięki temu udaje się pokonać przepaść dzielącą wartości osiągane w Polsce od średniej notowanej w Unii Europejskiej.

Trzecim bardzo ważnym i istotnym problemem jest zdolność działania nowych państw członkowskich wobec pełnej konkurencji w ramach Unii Europejskiej. Polska i inne kraje dążące do struktur europejskich muszą przystosować swoją gospodarkę i inne dziedziny życia społeczno - politycznego, aby sprostać tym wyzwaniom. Jest to o tyle trudne, że w porównaniu z państwami należącymi do Unii, Polska i inne kraje Europy Środkowo - Wschodniej mają jeszcze kruche struktury społeczno - gospodarcze, co w większości przypadków jest powodowane spuścizną minionego systemu.

Konsekwentnie realizując program gospodarczy zarysowany w programie Euro 2006 Polska ma jednak ogromną szansę stać się jednym z pierwszych krajów przyjętych w poczet członków Unii Europejskiej. Z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że nastąpi to około roku 2002.

Przystąpienie do Unii Europejskiej - zgodnie z deklaracją podpisaną w czerwcu 1993 roku w Kopenhadze - wiąże się z gotowością uczestnictwa w Europejskim Systemie Walutowym. Jeśli Polska zamierza odnieść pełne korzyści wypływające z członkostwa w UE, powinna zabiegać o uczestnictwo w najpełniejszej formie, a to związane jest z przynależnością do Unii Monetarnej. Program Euro 2006 zakłada możliwość przystąpienia Polski do Europejskiego Systemu Walutowego, jeśli nasz kraj będzie gotowy, około roku 2006.

Głównym zagadnieniem, na którym koncentruje się dokument Euro 2006 są możliwości szybkiego i pełnego członkostwa w wyżej wymienionych strukturach. Należy bowiem wziąć pod uwagę, że brak gotowości ze strony Polski aspirującej do UE bądź też samej Unii Europejskiej będzie oznaczał dodatkowy długi okres przejściowy poprzedzający przyjęcie naszego kraju oraz innych kandydatów do struktur europejskich. Trzeba jednak pamiętać, że koszty związane z przyśpieszeniem tempa unifikacji walutowej byłyby wyjątkowo wysokie. Dlatego też program ten rozłożono w czasie tak, aby nie powodował on recesji w krajach ubiegających się o przyjęcie do Unii. Polska już obecnie spełnia wymogi określone w Maastricht odnośnie kryteriów fiskalnych - deficyt budżetowy nie przekracza 3 procent produktu krajowego rocznie, a dług publiczny utrzymuje się poniżej 60 procent rocznej wartości PKB2. Wymaga się tu również utrzymania stabilnego kursu walutowego.

Krytycznym znaczeniem dla wszystkich potencjalnych członków Unii Europejskiej z Europy Środkowo - Wschodniej jest kwestia dotycząca przejęcia ustawodawstwa obowiązującego w Unii i jaki to będzie miało wpływ na poziom bezrobocia. Zasady obowiązujące w UE adresowane są do zamożnej społeczności demokratycznych krajów o dobrze rozwiniętych systemach socjalnych. Z tego względu wydaje się mało prawdopodobne, aby bez odpowiednich dostosowań były one odpowiednie dla biedniejszych, ale szybko rozwijających się państw Europy Środkowo - Wschodniej.

Nie ulega wszakże wątpliwości, że korzyści netto uzyskane przez nowe państwa członkowskie z Europy Środkowo - Wschodniej dzięki wstąpieniu do Unii Europejskiej będą się wahały od wartości wysokich do bardzo wysokich. Zgodnie z szacunkami ekspertów unijnych, dziesięć stowarzyszonych z UE państw potencjalnych jej członków osiągnie korzyści długoterminowe w przedziale od 25 do 30 miliardów ECU.

Perspektywa wstąpienia Polski do Unii Europejskiej około roku 2002 jest jednym z głównych celów politycznych prezentowanych w dokumencie „Strategia dla Polski”. Dotyczy to zarówno tych trzech rządów, które już ją realizowały w latach 1994 - 1997, jak i kolejnych gabinetów, którym przyjdzie urzeczywistniać jej kolejne etapy.

3 W ramach Traktatu z Maastricht zezwala się na przekroczenie progów fiskalnych przez krótki , a nawet niekiedy nawet dłuższy okres, pod warunkiem, iż ma miejsce tendencja do stałego spadku deficytu.