Międzynarodowa Organizacja Pracy (International Labour Organization)

Międzynarodowa Organizacja Pracy została powołana w roku 1919 na mocy postanowień Wersalskiej Konferencji Pokojowej, która zebrała się dla zakończenia I wojny światowej. Wśród państw założycielskich tej organizacji znajduje się Polska. Początkowo Międzynarodowa Organizacja Pracy była częścią składową Ligi Narodów, a po drugiej wojnie światowej uległa przekształceniu w wyspecjalizowaną agendę Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Tendencje do umiędzynarodowienia prawa pracy zaznaczyły się już w XIX wieku. Wyrosły one na gruncie dążeń do rozwiązania nabrzmiewającej kwestii robotniczej, poprzez ulepszenie ustawodawstwa pracy, i rozciągnięcie jego ochrony na wszystkie uprzemysłowione kraje Europy.
W 1890r. zorganizowano w Berlinie międzynarodową konferencję w sprawie warunków pracy. Nie przyjęto na niej ważnych aktów prawnych ale utorowała ona drogę do dalszych działań na rzecz ulepszenia prawa pracy. Ulepszenia prawa pracy żądały także ruchy robotnicze, które przyczyniły się do powołania Międzynarodowego Stowarzyszenia Ochrony Prawnej Pracowników (1900 r.).
Przesłanki humanitarne i ekonomiczne, dotyczące warunków pracy, znalazły wyraz w założeniach ideowych Międzynarodowej Organizacji Pracy. Należy do nich przede wszystkim zasada sprawiedliwości społecznej, realizowana poprzez poprawę warunków pracy (należyta regulacja czasu pracy, gwarancja godziwych zarobków, ochrona w razie choroby, ochrona pracy dzieci itp.)
Rozwinięcie tego nurtu programowego Międzynarodowej Organizacji Pracy nastąpiło w deklaracji Filadelfijskiej z 1944r.,w której po potwierdzeniu wcześniej przyjętych zasad (praca ludzka nie jest towarem, wolność słowa i zrzeszenia się) zaakcentowano potrzebę międzynarodowych działań na rzecz podniesienia poziomu życia ludzi.
Po utworzeniu MOP wszystkie państwa członkowskie Ligi Narodów stały się automatycznie członkami MOP-u. Każde z państw ONZ a także takie, które nie jest członkiem ONZ może zostać członkiem MOP-u.
Organami Międzynarodowej Organizacji Pracy są:
-Międzynarodowa Konferencja Pracy
-Rada Administracyjna
-Międzynarodowe Biuro Pracy
Organy funkcjonują w oparciu o zasadę potrójnego przedstawicielstwa, co oznacza że każde państwo jest reprezentowane przez dwóch delegatów rządu, jednego delegata pracodawców i jednego delegata pracowników. Każdemu delegatowi przysługuje jeden głos.
Najwyższym organem Międzynarodowej Organizacji Pracy jest Międzynarodowa Konferencja Pracy. Tworzą ją delegaci państw członków tej organizacji. Konferencja jest zwoływana przynajmniej raz do roku. Wyznacza ona główne kierunki działania MOP-u, uchwala konwencje i zalecenia, oraz nadzoruje ich stosowanie. Konferencja wybiera przewodniczącego i trzech wiceprzewodniczących.
Organami pomocniczymi Konferencji są powoływane przez nią komisje.
Rada Administracyjna jest organem koordynującym działalność Międzynarodowej Organizacji Pracy. Jest ona wybierana co trzy lata przez Międzynarodowa Konferencję Pracy. Ustala ona program obrad Międzynarodowej Konferencji Pracy. Opracowuje ona także budżet MOP-u oraz program pomocy technicznej dla krajów rozwijających się.
Międzynarodowe Biuro Pracy jest stałym sekretariatem Międzynarodowej Organizacji Pracy. Na jego czele stoi Dyrektor Generalny mianowany przez Radę Administracyjną. Uczestniczy on w jej posiedzeniach i jest przed nią odpowiedzialny.
Biuro zajmuje się przygotowywaniem dokumentacji w sprawach nad którymi obraduje Międzynarodowa Konferencja Pracy, udziela rządom pomocy w opracowywaniu aktów prawnych, wydaje publikacje oraz organizuje działalność szkoleniową dla robotników.
Konwencje i zalecenia są podstawowymi formami działalności Międzynarodowej Organizacji Pracy. Konwencje są aktami prawnymi uchwalanymi przez organizację międzynarodową. Ich interpretacja i spory powstające na tle ich stosowania nie należą do kompetencji Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwo-
ści. Do szczególnych właściwości konwencji należy także to , że nie mogą one być ratyfikowane z zastrzeżeniami.
Sama procedura uchwalania konwencji i zaleceń przez Międzynarodowa Organizację Pracy jest ściśle unormowana w jej konstytucji oraz w stałym regulaminie Międzynarodowej Konwencji Pracy. Rząd każdego państwa członkowskiego może zakwestionować wniesienie danej sprawy pod obrady Konferencji, przedstawiając Dyrektorowi Generalnemu MBP odpowiednie motywy, usprawiedliwiające ten sprzeciw. Zapoznawszy się z tymi motywami Konferencja może jednak pozostawić zakwestionowana sprawę na porządku obrad, jeśli wypowie się za tym dwie trzecie delegatów obecnych na sesji.
Międzynarodowa Organizacja Pracy (zwana dalej - ILO) podejmuje międzynarodowe inicjatywy na zasadzie wspólnego działania przedstawicieli rządów, organizacji pracodawców i pracowników w celu poprawy warunków pracy i życia pracujących, likwidacji bezrobocia, zagwarantowania pracującym odpowiednich zarobków, likwidacji dyskryminacji w dziedzinie zatrudnienia i szkolenia, ochrony pracy dzieci, młodzieży i kobiet, ochrony pracowników w przypadku ich chorób i schorzeń, uznania zasady swobodnego stowarzyszenia się, organizowania kształcenia zawodowego i technicznego.
W okresie międzywojennym członkostwo w Lidze Narodów dawało automatycznie członkostwo ILO. Po II wojnie światowej status członków ILO miały te państwa, które należały do ILO w dniu 1 IX 1945. Pozostałe państwa mogły uzyskać ten status: państwa należące do – ONZ przez zaaprobowanie umowy założycielskiej ILO, inne państwa na podstawie decyzji Konferencji Ogólnej ILO podjętej większością 2/3 głosów w tym 2/3 głosów delegatów rządowych. W 1992 członkami ILO było 161 państw. Polska jest członkiem ILO od 1919. W 1971 z ILO (MOP) został usunięty Tajwan i miejsce po nim zostało automatycznie przyznane ChRL. Państwo to dopiero w 1980 zaakceptowało członkostwo w ILO. Umowa założycielska przewiduje możliwość wystąpienia z ILO. Wystąpienie następuje w 2 lata po zawiadomieniu organizacji o zamiarze wystąpienia. W 1930 roku z ILO wystąpił ZSSR. Przystąpił do niej ponownie w 1954. W 1965 z ILO wystąpiła RPA, 1967 – Albania, a 1977 – USA. Te ostatnie wycofały się z ILO, kiedy nie udało się im zahamować procesu upolitycznienia działalności tej organizacji. Bezpośrednią przyczyną opuszczenia ILO przez USA była uchwała Konferencji z października 1975, zmieniająca jej regulamin, której celem było umożliwienie ruchom narodowo – wyzwoleńczym, uznanym przez OJA, udziału w sesji Konferencji. Po opuszczeniu ILO USA uzyskały w niej status obserwatora; powróciły do ILO w 1979. W 1983 Wietnam zawiesił swój udział w ILO, a Polska postanowiła nie brać udziału w 69 sesji Konferencji na znak protestu przeciwko powołaniu przez Radę Administracyjną ILO komisji śledczej dla zbadania sytuacji związkowej w Polsce, co zostało uznane przez ówczesny polski rząd za ingerencję w jej sprawy wewnętrzne. W związku z zamiarem ILO rozpatrzenia raportu tej komisji na 70 sesji Konferencji, Polska 17 XI 1984 postanowiła wystąpić z ILO, co miało nastąpić w listopadzie 1986. Pod koniec 1986 przedłużono zapowiedź wystąpienia Polski z ILO o rok, a 17 XI 1987 rząd Polski wycofał tę zapowiedź.
Podstawową i zarazem najważniejszą formą realizacji celów ILO jest opracowywanie i uchwalanie międzynarodowych konwencji i zaleceń, których celem jest poprawa i ochrona warunków pracy i życia mas pracujących, oraz kontrolowanie ich realizacji przez państwa, które je ratyfikowały. W latach 1919 – 1992 ILO uchwaliła 173 konwencje i 180 zaleceń. Wśród konwencji ILO nie ma jeszcze konwencji w sprawie prawa do pracy. Z inicjatywy Polski, podjętej na forum ILO 1977, organizacja wszczęła prace nad projektem takiej konwencji. W ten sposób ILO tworzy stopniowo międzynarodowy kodeks pracy.
Członkowie ILO nie są zobowiązani do ratyfikacji konwencji, lecz jedynie do ich przeciwstawienia swym organom wewnętrznym.
Państwa, które ratyfikowały poszczególne konwencje, są zobowiązane składać ILO sprawozdania na temat kroków podjętych w celu ich realizacji.
W przypadku konwencji nie ratyfikowanych państwo ma obowiązek informować o obowiązujących w nim aktach prawnych w zakresie problematyki będącej przedmiotem tych konwencji. W roku 1969 ILO podjęła realizację Światowego Programu Zatrudnienia, którego celem jest podniesienie poziomu zatrudnienia, szczególnie w krajach rozwijających się.
Realizuje jednocześnie Międzynarodowy Program Doskonalenia Warunków i Środowiska Pracy. Stale przygotowuje propozycje rozwiązywania aktualnych w danym czasie problemów socjalno – bytowych.
ILO prowadzi aktywna działalność w zakresie pomocy technicznej dla krajów rozwijających się, opartej przede wszystkim na funduszach uzyskiwanych z Programu Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Rozwoju. W 1990 ILO udzieliła pomocy technicznej w łącznej wysokości 152 mln dol., z tego 45,9% było ze środków ww. Programu Rozwoju.
Prowadzi również szeroko zakrojoną działalność badawczą i szkoleniową, głównie kadr z krajów rozwijających się. Działalność badawcza koncentruje się przede wszystkim na problemach stosunków przem. rynku pracy, polityki społecznej, integracji międzynarodowej. Działalność ta prowadzona jest głownie przez 3 ośrodki ILO: Międzynarodowy Ośrodek Zaawansowanego Szkolenia Technicznego i Zawodowego w Turynie, Międzyamarykański Ośrodek Badań i Dokumentacji Szkolenia Zawodowego w Montevideo i Międzynarodowy Instytut Studiów Pracy w Genewie. Organizuje liczne seminaria i sympozja oraz regularne konferencje. Za swą działalność ILO została nagrodzona w 1969 Pokojową Nagrodą Nobla.
Do początku lat 60. w ILO dominował nurt reprezentowany przez państwa zachodnie i ich związki zawodowe. W rezultacie działalność ILO miała w zasadzie charakter apolityczny i koncentrowała się na czysto zawodowo – bytowych problemach pracujących.
Do organów ILO nie wybierano przedstawicieli pracodawców z państw socjalistycznych gdyż uważano, że nie są oni niezależni i faktycznie reprezentują interesy swych rządów. Napływ do ILO krajów socjalistycznych z ich związkami, a następnie licznych krajów rozwijających się, spowodował, że charakter działalności ILO zaczął ulegać istotnej ewolucji. Nabrał on charakteru bardziej politycznego.
Międzynarodowa Organizacja Pracy zaczęła zajmować się walka z kolonializmem i neokolonializmem, zaczęła krytykować różnego typu formy dyskryminacji rasowej i politycznej. Radykalizacji uległo wiele zgłaszanych przez nią postulatów i przedsięwzięć. Było to przyczyną konfliktów w ramach ILO. Kraje zachodnie podejmowały szereg akcji, których celem było zahamowanie rozwoju powyższego trendu działalności ILO. USA m.in. w końcu przestały płacić pod koniec lat 60 swą składkę w ILO aż wreszcie wystąpiły w 1977r. z tej organizacji. Zahamowało to dalsze upolitycznienie działalności ILO w rezultacie czego wróciły one do tej organizacji w 1979.
Międzynarodowa Organizacja Pracy wydaje również wiele publikacji takich jak np.: „ILO – Information” (5 razy w roku), „International Labour Review” (miesięcznik), „Official Bulletin” (kwartalnik), „Legislative Series” (dwumiesięcznik), „Bulletin of Labour Statistics” (kwartalnik), „Yearbook of Labour Statistics” (rocznik), „CRIF Abstracts” – wszystkie w języku angielskim i francuskim. Ponadto wydaje studia międzynarodowe, raporty i opracowania dotyczące polityki socjalnej , warunków pracy, ubezpieczeń społecznych, szkolenia zawodowe, sprawozdania z organizowanych konferencji , seminariów i sympozjów.
Międzynarodowa Organizacja Pracy współpracuje również z innymi bardzo ważnymi organizacjami na świecie. ILO ma status organizacji wyspecjalizowanej ONZ na podstawie specjalnego układu z tą organizacją. Ma umowy o współpracy z: WHO, UNESCO, IMO. Współpracuje także z 112 innymi międzynarodowymi organizacjami międzypaństwowymi i kilkudziesięcioma międzynarodowymi organizacjami niepaństwowymi.
Działalność ILO finansowana jest ze składek członków. Budżet zatwierdzany jest przez Konferencję na okres 2 lat. Budżet ILO na lata 1992-93 wynosił 405,7 mln dol.
Polska jest jednym z państw- założycieli Międzynarodowej Organizacji Pracy i niejednokrotnie podejmowała działalność, zmierzającą do pełnej realizacji założeń oraz wzbogacenie dorobku normatywnego. O wpływie norm Międzynarodowej Organizacji Pracy na ustawodastwo polskie świadczy znaczna liczba ratyfikowanych konwencji, która pod tym względem stawia nasz kraj na poczesnym miejscu wśród innych państw.
O wpływie norm Międzynarodowej Organizacji Pracy na prawo krajowe istnieje powszechne przekonanie, że konwencje i zalecenia MOP wywarły poważny i pozytywny wpływ na regulację stosunków pracy w systemach prawa krajowego.
Jego zakres i przejawy są jednak zróżnicowane w zależności od stopnia rozwoju stosunków społeczno – gospodarczych w poszczególnych państwach, od którego zależy poziom ustawodawstwa społecznego i inne przesłanki norm prawa międzynarodowego w tym zakresie. Trzeba jednak pamiętać, że państwa rozwijające się korzystają pod tym względem więcej niż państwa rozwinięte. Wpływ norm stanowionych przez ILO na prawo krajowe jest najbardziej widoczny wtedy, gdy powodują one ustanowienie przepisów nie istniejących wcześniej w danym państwie. W takich przypadkach można mówić o kreacyjnej roli międzynarodowego prawa pracy. Często jest tak, że uchwały ustanowione przez ILO nie pociągają za sobą żadnych zmian w ustawodawstwie krajowym bądź to dlatego, że dane państwo nie poczyniło kroków, umożliwiających im wejście w życie, bądź też dlatego że już wcześniej posiadało prawo odpowiadające danej konwencji czy zaleceniu.
Międzynarodowa Organizacja Pracy jest organizacją mającą na celu poprawę warunków pracy i życia pracujących, likwidację bezrobocia oraz mającą na celu pozbycie się wszelkich dyskryminacji w dziedzinie szkolenia oraz zatrudnienia.
Cele, jakie ILO ma do spełnienia są celami trudnymi do osiągnięcia w krótkim czasie. Jednak przy współpracy z innymi organizacjami oraz rządami wielu krajów, cele te są możliwe do zrealizowania.
ILO działa już od wielu lat na arenie międzynarodowej w związku z czym posiada już ogromne doświadczenia na których teraz może bazować. Organizacja ta odgrywa bardzo ważną rolę wśród innych organizacji rządowych i pozarządowych i funkcjonuje skutecznie po dzień dzisiejszy.






















Bibliografia


Michał Seweryński -”Konwencje międzynarodowej organizacji pracy ratyfikowane przez Polskę”- Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych Warszawa 1983

Zbigniew M. Doliwa –Klepacki „Encyklopedia Organizacji Międzynarodowych” Wydawnictwo 69 Warszawa 1997