Geneza współpracy regionalnej w Europie

Geneza współpracy regionalnej w Europie. Podstawy prawne i główne instytucje współpracy transgranicznej w Europie Zachodniej.

GENEZA WSPÓŁPRACY REGIONALNEJ W EUROPIE

Regionalizm jest zjawiskiem powstałym wskutek obrony przed centralizacją życia społeczno-politycznego, a także ochrony własnej tożsamości i świadomości narodowej. Kolebką współczesnego regionalizmu była dziewiętnastowieczna Francja. Pierwszym teoretykiem zagadnień regionalnych był Frederic Le Play (1806-1822); jego prace kontynuował Henri de Tourville oraz Vidal de la Blanche.
Problem zależności różnych terytoriów już od dawna budził zainteresowanie; od starożytności istniał podział na metropolie i prowincję. Kryzys absolutyzmu w XVII wieku dał początek ruchom regionalistycznym; zwrócono uwagę na stosunek do władzy centralnej, zakres uprawnień poszczególnych jednostek administracyjnych oraz tradycję lokalną. Tendencji kształtowania świadomości własnej tożsamości regionalnej, niekiedy łączącej się z poczuciem odrębności etniczno-językowej, kulturowej towarzyszyły procesy rozwoju gospodarczego. Doprowadziło to do wzmocnienia lokalnych więzi gospodarczych oraz powstania systemów rynków częściowo odrębnych i samowystarczalnych.
Zmiana struktury państwa i układu stosunków społecznych miała radykalnie zmienić życie ludzkie. August Comte był jednym z reformatorów, który wysunął koncepcję przezwyciężenia konwencjonalnego państwa przez organizację polityczną złożoną z zespołu miast; koncepcja ta zmierzała do odrodzenia lokalizmu. Małe rozmiary modeli politycznych miały za zadanie zapobiec tyranii, co było zgodne z ideałami państwa Platona oraz Arystotelesa.
Równorzędnie z teoretycznymi i naukowymi dociekaniami, rozwijał się zupełnie spontanicznie ruch społeczny, poprzedzający okres wielkiego rozkwitu teorii kultury. Na przełomie XVIII i XIX wieku pojawiło się hasło demokratyzacji ustrojów państwowych. W 1830 roku na Zachodzie Europy kwestią otwartą była sprawa autonomii administracyjno-kulturowej, postrzegana jako wyraz walki z hegemonią państwa. Idea ta ugruntowała się w Szwajcarii, w Wielkiej Brytanii, a także w federalnych Niemczech, w Austro-Węgrzech szeroką autonomię uzyskały kraje słowiańskie.
We Francji na przełomie XIX i XX wieku powołano dwie organizacje społeczne: w 1898 roku Bretońska Unia Regionalna, której celem było rozwijanie autonomii Bretanii oraz Francuska Federacja Regionalna w 1900 roku, która to decentralizowała gospodarkę, administrację oraz kulturę na terenie całego kraju.
Problematyka regionu pojawiła się w okresie międzywojennym w dokumentach międzynarodowych. Artykuł XXI Paktu Ligi Narodów akceptował porozumienia regionalne jako instrument zapewnienia pokoju na świecie. Nie stworzono jednak w ramach Ligi regionalnych systemów bezpieczeństwa ani nie dopracowano się pojęcia regionu w stosunkach międzynarodowych. Podobnie układy regionalne w myśl rozdziału VIII Karty Narodów Zjednoczonych z 1945 roku miały utrzymać międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo w danym regionie. Chociaż region nie był wyposażony w żadne kompetencje, jako obszar o szczególnym znaczeniu został wyróżniony na międzynarodowym forum. We Wspólnotach Europejskich problematyka regionów ewoluowała od uznawania istnienia problemów regionalnych tylko w sferze ekonomicznej. Początkiem rzeczywistej polityki regionalnej było powołanie w 1975 r. w ramach WE, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, przyznającego fundusze wspólnotowe najsłabiej rozwiniętym regionom. Nabrał znaczenia zwłaszcza w latach 80-tych po przyjęciu do Wspólnot Grecji, Hiszpanii i Portugalii. 1 lipca 1987 r. wszedł w życie Jednolity Akt Europejski, w którym poruszono kwestie zmniejszania dysproporcji pomiędzy regionami; zawarto również chęć zmniejszenia zacofania regionów mających niekorzystne warunki rozwoju. W 1989 r. Komitet Rozwoju i Rekonwersji Regionów zastąpił poprzedni komitet; po raz pierwszy w delegacjach Belgii i Niemiec znaleźli się przedstawiciele władz regionów.
Traktat z Maastricht o Unii Europejskiej z 7 lutego 1992 r. dał z kolei podstawę do utworzenia Komitetu Regionów. Wpisano do traktatu zasadę subsydiarności, umożliwiono przedstawicielom regionów zasiadanie w Radzie Ministrów WE, gdy omawiane są kwestie dotyczące regionów. Na mocy traktatu regiony upoważnione są do wnoszenia spraw do Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich.
Regionalizacja w Europie Zachodniej jest wyrazem dojrzałej demokracji, w której obywatele mają prawo przez bezpośrednie wybory wpływać na sposób zarządzania. Granice między państwami stają się coraz bardziej otwarte. Za podstawową strukturę przyszłej Europy uznano euroregiony przecinające granice państw, których zasadą jest ścisłe współdziałanie przyległych regionów. Granice państwowe, polityczne, etniczne mają być zniesione na rzecz określonych związków regionów.
Jednak wydarzenia z ostatnich lat zachwiały idealną wizją nowej Europy, zaburzyły pewien ustalony porządek. Rozpad imperium radzieckiego, jego dawnych struktur, powstanie nowych państw , problem bałkański – to wszystko wywołało odrodzenie się antagonizmów społecznych, etnicznych oraz religijnych, które przez długi czas pozostawały uśpione. Społeczności zdały sobie sprawę z tego, że na tyle wyodrębniają się spośród innych części terytorium danego państwa, aby uzyskać status prowincji autonomicznej, a nawet status niezawisłego państwa. Zjawisko to jest charakterystyczne zarówno dla państw postkomunistycznych, jak i demokracji zachodnich.
Rządy i nacjonaliści obawiają się zbytniego rozwoju separatyzmu niektórych regionalizmów. Skuteczną metodą przeciwdziałania tendencjom odśrodkowym jest prowadzenie przez niektóre państwa europejskie polityki regionalnej. Struktury dotąd jednolite zaczęły się decentralizować lub przyjmować formę federacji. Tak stało się w Hiszpanii, gdzie korzenie współczesnego separatyzmu sięgają wielu wieków wstecz; dawne scentralizowane państwo jest dziś federacją „wspólnot autonomicznych”. Przez ponad 300 lat, nie biorąc pod uwagę krótkich rządów republikańskich, w Hiszpanii prowadzono politykę asymilacji, która potęgowała narastanie dążeń autonomicznych. Odrębność narodowa, cywilizacyjna, a zwłaszcza wysoki rozwój ekonomiczny Krajów Basków i Katalonii odegrały decydującą rolę w konflikcie z władzami centralnymi. Po czasach II Republiki, gdy trzy historyczne regiony hiszpańskie: Katalonia w 1932 r., Kraj Basków i Galicja w 1936 mogły korzystać z szerokich uprawnień autonomicznych, doszło do wojny domowej. Zwycięski generał Francisco Franco wprowadził politykę „hispanizacji”, która zakazywała używania narodowych języków i kultywowania własnej kultury. Hasło „Hiszpania jedna, wielka i wolna” oznaczało brak miejsca dla jakichkolwiek ruchów regionalnych.
Wielu autorów podkreśla znaczenie czynnika ekonomicznego, który mobilizuje ruchy regionalne do próby odłączenia się od kraju macierzystego. W tym przypadku idea regionalizacji może posłużyć odłączeniu się regionów bogatych od słabiej rozwiniętych.
Regionalizm opiera się z reguły na poczuciu tożsamości, której istotą jest poczucie więzi z własną grupą, a także dystans w stosunku do innych grup. Dystans ten, jeżeli się powiększy, może spowodować wyobcowanie z danej grupy z szerszej wspólnoty. Regionalizm postrzegany jako zagrożenie dla integralności państwa, może wywołać reakcję obronną struktur państwowych. Grozi to wystąpieniem konfliktu, a stąd niedaleka droga do nacjonalizmu, który występuje zarówno za strony grup regionalistycznych, jak i ze strony państwa. Zasada, że jednostki polityczne lub wyodrębnione grupy powinny pokrywać się z jednostkami narodowościowymi, nierozerwalnie łączy się z hasłami nacjonalistycznymi. Jednym ze źródeł stabilności politycznej Europy Zachodniej były natomiast państwa scalające różnorodne grupy polityczne.
Obecnie przez niektóre zachodnie elity intelektualne są popierane regiony, które wyłaniają się najczęściej jako jednolite etnicznie i kulturowo i odpowiadające na hasło „Europa regionów”. Niemiecki socjolog Ralf Dahrendorf widzi w tym dążeniu proces powrotu do szczepów, egzystencji plemiennej. Owe regiony (plemiona) i „Wielka Całość” mają zastąpić państwo zróżnicowane narodowo. W opinii uczonego jest to proces wyniszczający, ponieważ rzadko prowadzi do wolności i tolerancji. Uważa, że teraz regiony są jeszcze solidarne, ponieważ mają wspólnego wroga – państwo. Później same staną się stronami konfliktu. Regiony, jeśli mają współtworzyć podstawę przyszłego ładu europejskiego, to muszą być budowane na fundamencie równości wobec prawa; razem z państwem mają się uzupełniać, a nie je zastąpić. R. Dahrendorf twierdzi, że największym osiągnięciem cywilizacji było powstanie modelu państwa zróżnicowanego narodowo. Tylko w takim państwie mogą być przestrzegane prawa obywatelskie, równe dla ludzi różnej przynależności.
Na ewolucję narodu i państwa zwrócił uwagę Krzysztof Pomian:
„W punkcie wyjścia każdego narodu europejskiego spotykamy zatem rozmaite plemiona, często wrogie wobec siebie (...) W punkcie dojścia natomiast mamy dość liczną zbiorowość obejmującą co najmniej kilka milionów osób, która od innych podobnych zbiorowości różni się własnymi tradycjami, stylem życia, wierzeniami, instytucjami, symbolami, obszarem, historią wpisaną w często nieuświadomione nawyki, pomnikami, krajobrazem i – w przeważającej większości przypadków – językiem. Jest to zbiorowość, której wszyscy członkowie mają ten sam status prawny, status obywateli, i z tego tytułu takie samo prawo do uczestnictwa w życiu publicznym.”
Daniel Bell natomiast uważa, że paradoks współczesnych państw polega na tym, że są zbyt małe, by sprostać globalnym problemom (zapewnić bezpieczeństwo, ochronić środowisko naturalne, rozwiązać problem migracji itp.); jednocześnie jest zbyt duże, by skutecznie rozwiązywać sprawy lokalne. Rozwiązania tej sytuacji upatruje w rozszerzeniu autonomii regionalnej i równoczesnym rozwoju struktur ponad lokalnych.
Powstaje nowy model państwa – konsocjacjonizm. Jest to w rozumieniu Arenda Lijpharta
„forma demokracji posiadająca w większym stopniu niż federalizm umiejętność łączenia w jedną całość polityczną grup izolowanych od siebie, o interesach skierowanych raczej do wnętrza tych grup, niż nakładających się na interesy innych społeczności.”
W tym modelu decyzje podejmowane są na zasadzie consensusu, wszystkie części składowe społeczeństwa politycznego są proporcjonalnie reprezentowane we władzach ustawodawczych, sędziowskich i wykonawczych, a tym samym ich interesy są właściwie zabezpieczone. Tworzą się rzeczywiste możliwości powiązania mniejszych, odrębnych pod względem interesów zbiorowości terytorialnych w całości wyższego rzędu. Region i państwo mogą się na tej podstawie wzajemnie uzupełniać.
W literaturze przedmiotu istnieje spór czy w dzisiejszych czasach państwa narodowe ewoluujuą czy obumierają. Z pewnością niektóre atrybuty państwa ulegają zmianie; tworząc lub przystępując do organizacji międzynarodowych dobrowolnie pozbawiają się wyłączności na stosowanie środków przymusu, wymianę ekonomiczną zaś w coraz większym stopniu regulują wielostronne porozumienia; te państwa, które kiedyś nie uwzględniały nad sobą niczyjej zwierzchności, dziś same ograniczają własną suwerenność. Obecnie suwerenność opiera się głównie na równości praw i dobrowolności zaciągania zobowiązań. Państwa zrzekają się suwerenności nie po to, by działać przeciwko własnym interesom, wręcz przeciwnie, chcą osiągnąć to, czego indywidualnie by nie uzyskały. Wymaga to jednak przystosowania się do pewnych standardów międzynarodowych i ograniczenia swobody decyzji.






PODSTAWY PRAWNE WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ

Rozwój współpracy ponadgranicznej jest uzależniony od formalnoprawnych możliwości podejmowania przez regiony i społeczności lokalne różnych inicjatyw przekraczających granicę. Ogólne ramy prawne współpracy transgranicznej tworzą dokumenty uchwalone przez Radę Europy, która już w latach 50tych zaczęła się zajmować współpracą regionów w procesie integracji Europy Zachodniej.
Po raz pierwszy Rada Europy wyraziła zainteresowanie współpracą regionów przygranicznych i inicjatywami w tej dziedzinie w 1969 r. rezolucją 15 Konferencji europejskiej władz lokalnych w sprawie integracji regionów przygranicznych. W 74 rezolucji VIII Komitetu Ministrów w sprawie współpracy jednostek lokalnych w regionach przygranicznych Komitet poparł współpracę międzynarodową, szczególnie dwustronną w tej dziedzinie.
W celu usunięcia wszelkich przeszkód we współpracy transgranicznej oraz zaopatrzenie władz terytorialnych „w instrumenty odpowiednie dla przygranicznej współpracy” zalecono wprowadzenie zmian w prawie narodowym.
Ważnym krokiem w kierunku tworzenia podstaw prawnych było zalecenie 784 Zgromadzenia Parlamentarnego z 28 czerwca 1975 roku, w którym zwrócono uwagę na potrzebę opracowania ramowej konwencji o europejskiej współpracy przygranicznej. Projekt owego dokumentu został przedłożony podczas konferencji ministrów odpowiedzialnych za instytucje lokalne w listopadzie 1976 roku w Atenach, po czym skierowany do Komitetu Ministrów Rady Europy z poleceniem ostatecznego opracowania i przedłożenia państwom członkowskim do podpisu. 11 października 1979 roku, na 31 Sesji Roboczej Zgromadzenie Konsultacyjne zaakceptowało projekt dokumentu, regulującego współpracę transgraniczną.
Członkowie Rady Europy przyjęli Europejską Konwencję Ramową o współpracy transgranicznej pomiędzy wspólnotami i władzami terytorialnymi 21 maja 1980 roku w Madrycie podczas czwartej konferencji ministrów odpowiedzialnych za instytucje lokalne. Konwencja ta określa prawne oraz strukturalne wzorce ram współpracy regionów przygranicznych i stała się fundamentem współpracy transgranicznej. Składa się z właściwego tekstu (12art.) oraz z załącznika zawierającego wzory umów, porozumień i statutów dla różnych form współpracy regionów przygranicznych. Wzory te, w zależności od szczebla, dzielą się na dwie kategorie: porozumienia państwowe i zarysy porozumień wytyczające ramy prawne dla współpracy władz lokalnych. Myślą przewodnią Konwencji jest zalecenie skierowane do państw-stron, by popierały podporządkowane sobie jednostki terytorialne w rozwijaniu współpracy przygranicznej z jednostkami terytorialnymi państwa sąsiedzkiego. Art. 1 głosi, że:
„(...) każda z Umawiających się Stron zobowiązuje się ułatwiać i wspierać współpracę transgraniczną wspólnot i władz terytorialnych podlegających jej właściwości ze wspólnotami i władzami terytorialnymi podlegającymi właściwości innej Umawiającej się Strony. Będzie ona czyniła starania na rzecz zawarcia porozumień i przyjęcia uzgodnień niezbędnych w tym celu, z poszanowaniem odrębnych postanowień konstytucyjnych każdej ze Stron.”
Konwencja określa dwie zasadnicze formy współpracy transgranicznej: wymiana informacji i koordynacji kierunków działania oraz zawieranie porozumień i prawne ureulowanie tej współpracy.
Zgodnie z art. 8, pkt 2.konwencji madryckiej, w myśl którego zawarte w niej propozycje mogą zostać poszerzone, 9 listopada 1995 roku w Stasburgu przyjęto Protokół Dodatkowy do Europejskiej konwencji ramowej o współpracy transgranicznej między Wspólnotami i władzami terytorialnymi. Oprócz potwierdzenia priorytetów współpracy transgranicznej zawartych w tekście podstawowym, na podstawie art. 1., pkt 2:
„(...)Porozumienie o współpracy transgranicznej zobowiązuje do odpowiedzialności wspólnoty lub władze, które go podpisały.”
Decyzje władz lokalnych, które są zgodne z międzynarodowymi umowami transgranicznymi oraz nie są sprzeczne z ustawodawstwem państw-stron mają moc prawną. Istotną zmianę wnosi art. 3. Na jego mocy jednostki wchodzące w skład wspólnot terytorialnych mogą tworzyć organizacje współpracy transgranicznej. Natomiast jeśli organizacja bierze na siebie zadania, które są jej przypisane, powinna być traktowana w ustawodawstwie państw-stron, za osoby prawa publicznego lub prywatnego. Działalność organizacji nie może jednak kolidować z porządkiem prawnym państwa, od którego wspólnoty terytorialne są zależne. W przypadku, gdy współpraca uzyskuje osobowość prawną, wtedy jest określana prze prawo Strony, w której jest siedziba.
Na początku lat 80tych w Ramach Rady Europy, szczegółowo opracowano kwestie współpracy między regionami granicznymi. W końcu 1980 r. ratyfikowano Europejskie ramowe porozumienie o współpracy na terenach przygranicznych. Na pograniczu Niemiec i Holandii, w EUREGIO 20 listopada 1981 roku Stowarzyszenie Europejskich Regionów Przygranicznych (AGEG) przyjęło Europejską Kartę Regionów Przygranicznych. Szczególną uwagę zwrócono na problemy rozwoju ekonomicznego, polityki regionalnej, ochrony środowiska naturalnego, współpracy kulturalnej, zagospodarowania przestrzennego oraz kwestii przygranicznego ruchu osobowego. Nowa wersja Karty została uchwalona 1 grudnia 1995 roku na pograniczu Polski i Niemiec.
„Aby kroczyć tą drogą w XXI wiek do „Europy bez granic”, nie wolno zaniechać wspólnego działania w ramach struktur Unii Europejskiej, Rady Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, rządów narodowych, regionów oraz instytucji na szczeblu lokalnym, jak i przy wzajemnej solidarności regionów granicznych i transgranicznych. Niniejsza Karta zwraca się do wszystkich partnerów, którzy współdziałają w kształtowaniu tego procesu wybiegającego w przyszłość, i przeto kierowana jest ku szczególnej uwadze regionów granicznych i transgranicznych stanowiących siłę motoryczną tego rozwoju.”
Generalną kompetencję do prowadzenia współpracy z jednostkami terytorialnymi państw sąsiedzkich przyznaje Europejska Karta Samorządu Terytorialnego z 15 października 1985 r.
Art. 10 pkt 1.brzmi:
„(...) wykonując swoje uprawnienia społeczności lokalne mają prawo współpracować z innymi społecznościami lokalnymi oraz zrzeszać się z nimi – w granicach określonych prawem – w celu realizacji zadań, które stanowią przedmiot ich wspólnego zainteresowania.”
Natomiast pkt 3 Karty stwierdza:
„Komunalne jednostki terytorialne mają prawo do współpracy z komunalnymi jednostkami terytorialnymi innych państw w ramach warunków określonych ustawa.”
Na podstawie powyższych umów międzynarodowych regiony regiony przygraniczne tworzą organy wspólne, którym przyznaje się pewien zakres kompetencji. Najczęściej powołuje się radę euroregionu – rodzaj parlamentu regionalnego, grupy robocze lub komitety (rozważają aktualne problemy lokalne) i sekretariat, który zajmuje się sprawami administracyjnymi. Władze poszczególnych euroregionów tworzą z kolei szersze gremia o większym znaczeniu na arenie europejskiej. W ramach struktur tego rodzaju istnieją międzyrządowe komisje, którym społeczności lokalne mogą przedkładać projekty usprawniające prace w całym regionie.






INSTYTUCJE WSPÓŁPRACY REGIONÓW TRANSGRANICZNYCH W EUROPIE

Do rozwoju instytucjonalizacji współpracy regionalnej i transgranicznej w znacznym stopniu przyczyniły się prace Rady Europy. Istotny jest również wkład organów państwowych, które doceniają i popierają współpracę ponadgraniczną. Obecnie istnieją dwie organizacje rządowe na szczeblu europejskim. W 1974 roku pod auspicjami Rady Europy powołano Stałą konferencję władz lokalnych i regionalnych Europy, a od grudnia 1992 roku działalność rozpoczął Komitet Regionów Unii Europejskiej.
Współpracą regionów przygranicznych zajęły się również Wspólnoty Europejskie. W 1976 roku Parlament Europejski przedłożył projekt rozporządzenia Rady o tworzeniu związków regionów przygranicznych. W myśl projektu w skład takich struktur miałyby wchodzić pograniczne jednostki terytorialne, które byłyby zaopatrzone w kompetencje do prowadzenia określonych spraw. Bardziej owocne były prace rozpoczęte na początku lat 80tych, kiedy to Komisja Wspólnot zaleciła i finansowo wspierała współpracę przygraniczną wzdłuż granicy niemiecko-holenderskiej. Zwiększone zainteresowanie Wspólnot współpracą regionów przygranicznych znalazło wyraz w rozporządzeniu Rady z 19 czerwca 1984 roku, w myśl którego Komisja powinna zwracać szczególną uwagę na popieranie tej formy współpracy. Zaleca się również wsparcie finansowe działań podejmowanych przez władze lokalne. Regiony przygraniczne, które były regionami peryferyjnymi, stają się regionami centralnymi. Ta ewolucja dokonuje się w wyniku tworzenia jednolitego rynku wewnętrznego. Pociąga to za sobą konieczność pomagania regionom przygranicznym w dopasowaniu się do nowych warunków. Komisja Wspólnot od 25 lipca 1991 roku udziela pomocy finansowej w ramach programu Interreg, który dotyczy zarówno regionów przygranicznych „wewnątrz” Wspólnot, jak i na ich granicach zewnętrznych.
W celu zwiększenia swojej roli we współpracy europejskiej oraz nadania większej siły swym postulatom, regiony same zaczęły się organizować. Stworzyły reprezentacje, które na forum europejskim dbają o ich interesy. Pierwszą instytucją pozarządową była Rada Wspólnot i Regionów Europy, powołana w 1951 roku w celu obrony niezależności władz lokalnych przed centalizacją państwa. Celami rady był rozwój i obrona autonomii jednostek terytorialnych, przyczynianie się do ich rozwoju, rozwijanie ducha europejskości między tymi populacjami, stworzenie reprezentacji różnych wspólnot lokalnych. Od 1948 roku Rada przyjęła nazwę Zgromadzenia Władz Lokalnych i Regionalnych Europy (CPLRE). Jednak największe znaczenie miała powstała w 1985 roku z inicjatywy byłego premiera Francji Edgara Faure’a Rada Regionów Europejskich z siedzibą w Strasburgu. Od marca 1990 roku w ramach Zgromadzenia utworzono Komitet Współpracy Wschód-Zachód. Skupia ono przedstawicieli regionów, którym w rozumieniu twórców jest każda jednostka terytorialna zajmująca najwyższe miejsce w podziale administracyjnym państwa. Jego zadaniem jest opracowywanie strategii i przedkładanie środków na rozwój Regionów Europy Środkowej i Wschodniej oraz udziela pomocy regionom Trzeciego Świata.
Niższym poziomem instytucjonalizacji są wspólnoty regionalne zintegrowane na płaszczyźnie geograficznej, geopolitycznej lub wspólnoty interesów. W czerwcu 1971 r. utworzono Stowarzyszenie Europejskich Regionów Granicznych, którego siedziba mieści się w Gronau, jako dobrowolna organizacja pozarządowa. Zrzesza ponad sto różnych form i związków transgranicznego działania Europie. Celem AGEG jest inicjowanie, wspieranie i koordynowanie współpracy transgranicznej na terenie całej Europy.
W wyniku niepokoju sześćdziesięciu regionów, wywołanym brakiem równowagi i destabilizacji powstała w 1973 r. Konferencja Peryferyjnych Regionów Nadmorskich. Przedmiotem zainteresowania jest rozwój transportu, połowy śródlądowe i morskie oraz projekty integracji śródziemnomorskiej. Natomiast francuski region Nord Pas-de-Calais, belgijska Prowincja Hainaut, brytyjski West Yorkshire i niemiecki land Nadrenia-Westfalia utworzyły 7 czerwca 1984 r. Europejski Region Technologii Przemysłowej (RETI). Stowarzyszenie to zaangażowało ogromny obszar, którego bazą jest przemysł. Założeniem inicjatorów RETI jest popieranie regionów przemysłowych jako grupy homogenicznej oraz rozwijanie współpracy ponadregionalnej między swoimi członkami i innymi regionami. Swoją organizację powołały w 1986 roku 72 metropolie – Europejskie Stowarzyszenie Wielkich Miast, które mają minimum 250 tys. mieszkańców, demokratycznie wybrane władze lokalne są centrum regionalnym i są zorganizowane międzynarodowo.




Bibliografia:

Euroregiony mosty do Europy.
(red.) W. Malendowski, M. Szczepaniak,
Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2000