Współczesne środki płatnicze

Współczesne środki płatnicze

W dzisiejszych czasach, coraz mniej osób sięga po tradycyjną gotówkę przy płaceniu za towary lub usługi. Aktualnie chętnie wybieramy alternatywne środki płatnicze, zwane bezgotówkowymi. Służy to naszej wygodzie i bezpieczeństwu. Nie musimy nosić ze sobą większej gotówki, którą sprytny złodziej wyciągnie nam wraz z portfelem, ani obawiać się napadu, którego skutkiem mogą być ciężkie obrażenia, lub nawet śmierć. W policyjnych aktach, znajdziemy wiele przestępstw, które odbywały się na tle rabunkowym. Dlatego ludzie starają się ograniczyć ilość noszonej waluty (niekiedy nawet, tylko i wyłącznie do samego bilonu), i decydują się na płatność środkami, które nie przyniosą korzyści potencjalnemu złodziejowi. Jednym z nich jest polecenie przelewu.
Stanowi ono jedną z najwygodniejszych rozliczeń bezgotówkowych, które może być stosowane do regulowania różnych zobowiązań, bez względu na ich wysokość. Potwierdzenia banku o dokonaniu przelewu są wystarczającym dowodem wypełnienia zobowiązań pieniężnych wobec kontrahenta. Z polecenia przelewu mogą korzystać wszystkie osoby posiadające rachunek bankowy. Polega ono, na wydaniu dyspozycji przez właściciel rachunku bankowego, aby bank obciążył jego rachunek i przelał określoną kwotę na wskazany rachunek w dowolnym banku. Bank powinien zaksięgować otrzymane polecenie przelewu najpóźniej w następnym dniu roboczym po jego przyjęciu. Warunkiem wykonania polecenia przelewu jest posiadanie przez zleceniodawcę odpowiedniego pokrycia na rachunku bankowym. Polecenie przelewu przyjęte do realizacji mimo braku pokrycia na rachunku dłużnika oddział banku przechowuje w kartotece zobowiązań. Po upływie umownego okresu nie wykonanie polecenie przelewu zostaje zwrócone dłużnikowi. Za przechowanie poleceń bez pokrycia banki mogą pobierać opłaty. Bank może jednak odmówić przyjęcia do realizacji polecenia przelewu, które nie znajduje pokrycia na rachunku dłużnika. Rozliczenia międzybankowe realizuje Krajowa Izba Rozliczeniowa. Do niedawna między rozliczającymi się oddziałami banków przesyłany za jej pośrednictwem papierowy dokument polecenia przelewu (system SYBIR). Obecnie polecenia przelewu dokonywane są w drodze teletransmisji (system ELIXIR).
Dyspozycja polecenia przelewu może być złożona w formie papierowego dokumentu lub za pomocą systemów bankowości elektronicznej. Papierowy dokument polecenia przelewu jest zestandaryzowany, co umożliwia przeniesienie go za pomocą czytnika optycznego na elektroniczne nośniki informacji. Przedstawiony obok formularz przelewu służy do wysłania pieniędzy z poczty, na dane konto. Po za poleceniem przelewu dokonywanym osobiście, w siedzibie banku lub na poczcie, pieniądze możemy przesyłać bez ruszania się z domu. Taką możliwość gwarantuje nam Internet. Gdy z niego korzystamy, wszystkimi operacjami kierujemy sprzed monitora, korzystając tylko i wyłącznie z myszki i
klawiatury.

Prawie każdy bank posiada możliwość korzystania ze swych usług za pomocą „globalnej pajęczyny”. Dzięki zastosowaniu wielu nowoczesnych technologii, przelewy przez Internet są coraz bardziej bezpieczne, i w niczym nie ustępują tym tradycyjnym. Problemem jest tylko posiadanie Internetu, lecz nie musi być to szybkie łącze stałe, a w zupełności wystarczy wolne połączenie modemowe.
Szybki rozwój Sieci, skłonił wielu handlowców do udostępnienia zasobów swej firmy w założonych przez siebie firmach internetowych. Dziś w takich sklepach możemy kupić dosłownie wszystko. Od chleba po skomplikowany sprzęt RTV. Musimy jednak pamiętać o cenie przesyłki, która wynosi ok. 5 zł. Jeżeli więc decydujemy się tylko na zakup np. masła, to musimy się liczyć, że paczka przyjdzie do nas po kilku dniach (jeżeli używamy Poczty Polskiej, jeśli wybierzemy firmę kurierską, przesyłka otrzymamy tego samego, lub następnego dnia), oraz, że cena wysyłki przerośnie nawet dwukrotnie wartość towaru.
Innym przykładem „biznesu” w Sieci, są aukcje internetowe. Ludzie wystawiają na nich różne przedmioty, które są im niepotrzebne, a inni kupują je, gdy wystawiany przedmiot podoba im się. Często za bezcen można zdobyć naprawdę cenne rzeczy. Pośrednicy, czyli osoby, które są administratorami takiej aukcji pobierają drobne opłaty za wystawienie przedmiotu. Najpopularniejsze aukcje internetowe to Allegro i Ebay. Sam uczestniczyłem w takich aukcjach, i np. za ułamek ceny sklepowej kupiłem profesjonalny mikrofon.
Taki sposób na zakupy nie sprawdziłby się, gdyby nie alternatywne środki płatnicze. Najczęstszymi formami zapłaty są tam przelewy na konto, lub „szybka płatność”, którą proponuje serwis Allegro.pl wraz z portalem PayU.
Inną formą bezgotówkowej zapłaty, jest posługiwanie się czekami. Czek jest papierem wartościowym, zawierającym w swojej treści polecenie wypłaty przez bank określonej kwoty pieniężnej okazicielowi czeku lub osobie na nim wskazanej, ze środków dostawcy czeku.
Ma on formę blankietu wydanego przez bank posiadaczowi rachunku bankowego
w postaci książeczki czekowej, zawierającej blankiety czekowe oznaczone kolejnym numerem oraz numerem właściwego rachunku bankowego. Zobowiązanie wynikające z czeku powstaje dopiero wtedy, gdy po jego wystawieniu (podpisaniu przez wystawcę) zostanie on wręczony remitentowi (osoba, na którą czek wystawiono).
Wystawcą czeku (trasantem) może być każda osoba prawna i fizyczna, posiadająca rachunek bankowy. Reminentem może być także okaziciel, przy tzw. czeku na okaziciela, co zaznacza się w treści dokumentu słowem "okaziciel" lub "okazicielowi".
Zależnie od sposobu zapłaty wyróżnia się czeki: gotówkowe i rozrachunkowe.
Czek gotówkowy jest jedną z form rozliczeń gotówkowych. W jego treści trasant zleca bankowi wypłatę gotówki. Natomiast czek rozrachunkowy służy rozliczeniom bezgotówkowym, a w jego treści trasant zleca bankowi obciążenie swojego rachunku kwotą czeku i przelanie jej na rachunek reminenta czeku. Na podstawie czeków rozrachunkowych nie można podejmować gotówki z rachunków bankowych. Jednostka przyjmująca czek rozrachunkowy może się zabezpieczyć przed ewentualnym brakiem pokrycia żądając potwierdzenia czeku przez bank. Wystawca czeku bez pokrycia odpowiada karnie za takie działanie, i to dość surowo, bo do dwóch lat pozbawienia wolności (art. 61 prawa czekowego).
Czeki należą do najstarszych form rozliczeń. Powszechne stosowanie czeków wymagało ujednolicenia zasad posługiwania się nimi, co znalazło wyraz w międzynarodowej konwencji podpisanej już w 1931 r., w Genewie i ratyfikowanej przez Polskę.
Specjalnym rodzajem czeków są tzw. czeki podróżnicze (ang. traveller’s cheque) - to bardzo bezpieczna, a tym samym godna polecenia forma realizowania płatności za granicą. Czek podróżniczy jest praktycznie banknotem, takim jak inne. Posiada nominał, określenie waluty, w jakiej można go zrealizować i jest bardzo dobrze zabezpieczony przed sfałszowaniem. Najpopularniejszym czekiem podróżnym jest American Express. Aby otrzymać czek trzeba przed wyjazdem udać się do banku, który taką usługę oferuje i wpłacić w złotówkach kwotę, którą chcemy później zrealizować. Od tej kwoty pobierana jest prowizja 1-1,5%. Należy również posiadać przy sobie paszport. Następnie odbieramy czeki i podpisujemy je w obecności pracownika banku. Dodatkowo otrzymujemy dowód zakupu, gdzie wpisana jest ilość, nominały, serie i numery czeków oraz dane właściciela. W razie zgubienia czeków, dowód zakupu stanowi podstawę do wystawienia nowych czeków lub zwrotu gotówki praktycznie w ciągu 24 godzin. Musimy tylko powiadomić właściwą centralę wypłat odszkodowań (telefonicznie - na koszt wystawcy czeków. Alarmowe numery telefonów znajdują się na każdym dowodzie zakupu). Wówczas zostanie nam wskazane najbliższe miejsca naszego pobytu biuro podróży lub oddział banku, gdzie dostaniemy czeki, takie same, jak utracone. Niektórzy emitenci - np. American Express - obiecują nawet możliwość osobistego, przez pracownika firmy, dostarczenia straconych czeków całkowicie bezpłatnie i to w dowolne miejsce na kuli ziemskiej. Po przyjeździe do miejsca docelowego czeki używamy jako środka płatniczego lub wymieniamy na gotówkę. W chwili realizacji czeku znów składamy na nim swój podpis. Jeżeli podpisy będą zgodne - będziemy mogli zapłacić np. za hotel lub zamienić czek na gotówkę w banku.
Czeki podróżnicze są uznawane i przyjmowane również przez sklepy, restauracje i linie lotnicze na całym świecie.
Następny „zastępca pieniądza” to weksel. Nazywamy tak rodzaj papieru wartościowego, który inkorporuje (zawiera w sobie) prawo majątkowe polegające na zobowiązaniu wystawcy do wypłacenia ściśle określonej kwoty pieniężnej (sumy wekslowej) osobie wskazanej na wekslu jako remitent. Wyróżnia się dwie zasadnicze postacie weksla: własny - przyrzeczenie zapłaty sumy wekslowej złożone przez wystawcę jego oodbiorcy, czyliremitentowi i ciągniony (trasowany) - udzielone przez wystawcę, skierowane do innego podmiotu (trasata), polecenie zapłacenia remitentowi sumy wekslowej. Przyrzeczenie, i polecenie zapłaty jest zawsze bezwarunkowe.
Chyba najpopularniejszym alternatywnym środkiem płatności jest karta płatnicza. Stanowi ona podstawy instrument do zarządzania środkami, które zostały zgromadzone na rachunku bankowym. Dzięki niej, możemy pobierać pieniądze z naszego konta za pomocą bankomatu, lub płacić w sklepach, które są do tego przystosowane, tj. posiadają przy kasach specjalne czytniki.


Karty płatnicze można podzielić na:
· kredytowe - związane z przyznaniem przez bank limitu kredytowego. Bank udziela kredytu posiadaczowi karty (zazwyczaj oprocentowanego). Użytkownik karty okresowo dostaje rozliczenie transakcji wykonanych kartą.
· debetowe - karty wydawane do rachunku bankowego. Obciążają one konto posiadacza na kwotę transakcji w momencie jej wykonywania. Kwota transakcji nie może przekroczyć stanu konta posiadacza karty.
· obciążeniowe (charge) - połączenie karty kredytowej i debetowej. Karty te są wydawane dla posiadacza rachunku bankowego. Bank udziela posiadaczowi kredytu i co jakiś czas (najczęściej 1 miesiąc) wystawia mu rozliczenie, którego równowartość pobiera z konta.
Bezpieczeństwo posługiwania się kartami magnetycznymi zapewnia przede wszystkim PIN (Personal Identyfication Number). Umożliwia on uwierzytelnienie osoby posługującej się kartą. Urządzenie realizujące transakcję odczytuje z karty zawarte w niej informacje dotyczące banku-wydawcy karty, numeru rachunku związanego z kartą oraz numeru karty i przesyła je do banku, gdzie serwer generuje na podstawie otrzymanych danych 15-bitową liczbę, która jest szyfrowana za pomocą algorytmu DES przy zastosowaniu tajnego klucza banku. Z otrzymanego w ten sposób szyfrogramu w określony sposób wyznaczana jest wartość PIN, którą porównuje się następnie z wartością wprowadzoną przez użytkownika karty. Większy poziom bezpieczeństwa oferują karty chipowe. Charakteryzują się one bezpieczną kontrolą dostępu, możliwością szyfrowania i deszyfrowania informacji, a także możliwością generowania i weryfikowania podpisów cyfrowych.
Pierwsze karty funkcjonujące na podobnych zasadach do kart współczesnych pojawiły się w Stanach Zjednoczonych na początku XX wieku. Pierwszą kartą kredytową wydaną przez bank była BankAmericard oferowana przez Bank of America od 1958 r. W Polsce w latach 80. bank PKO SA wydał pierwsze karty identyfikacyjne i zainstalował pierwszy bankomat. W roku 1990 ze struktur firmy ORBIS wyodrębniono dział zajmujący się akceptacją kart, tworząc spółkę PolCard. Pierwszą kartę Visa wydał w 1991 r. Bank Inicjatyw Gospodarczych SA.
Kolejną formą zapłaty, są bony, które zakłady pracy oferują swoim pracownikom w ramach funduszu socjalnego. Bony te umożliwiają dokonywanie zakupów, za kwotę, za którą zostały kupione przez firmę. Bonami nie można płacić wszędzie, jednak wiele punktów sprzedaży oferuje taką możliwość. Są to super i hipermarkety, sklepy RTV i AGD, sklepy z zabawkami, sklepy muzyczne, księgarnie, sklepy z wyposażeniem dla domu i ogrodu. Chodź raczej się już od nich odchodzi, taka forma dodatkowego opłacania pracowników ma wiele korzyści. Bony podarunkowe zakupione ze środków zgromadzonych na Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych niezależnie od ich wartości nie są obciążone składką ZUS. Bony to także nowoczesne narzędzie polityki motywacyjnej, efektywny sposób na rozdysponowanie świadczeń socjalnych i zaspokojenie gustów wszystkich pracowników.
Innym sposobem bezgotówkowego nagradzania pracowników, są deputaty. Jest to część pensji wypłacana w naturze. Tak, więc dla drwala będzie to drzewo na opał, dla górnika węgiel, albo wyroby mięsne dla masarzy. Ponadto, ludzie, którzy wykonują ciężką pracę fizyczną w terenie, jak np. listonosze otrzymują tzw. „posiłek regeneracyjny”. Polega to na tym, że w zakładowym barze lub stołówce, albo gdzieś „na mieście”, opłaca się im obiady.
Jak widzimy, korzystanie z banknotów i bilonu jest coraz mniej popularne. Nie zniknie jednak tak szybko. Przemawia za tym strach wielu ludzi przed nowoczesną technologią, zbyt mała świadomość społeczeństwa, zbyt powolne rozprzestrzenianie się komputeryzacji i Internetu. Po za tym często stosowanie bezgotówkowych środków płatności, jest po prostu niewygodne. Po co mamy np. kupować chleb przez Internet, lub płacić za niego kartą kredytową, której przyjęcie i użycie trwa trochę czasu. Lepiej wysupłać z kieszeni 1.30 i bez stresu zapłacić. Pamiętajmy również, że komputer to tylko maszyna. Częste awarie systemów, powodują straty sięgające nawet miliardów. A co na przykład będzie, jeśli po błędzie systemu bankomat, czy czytnik w sklepie nie przyjmie naszego kodu PIN? Stracimy wiele nerwów i czasu na rozwiązanie problemu, a na dodatek najemy się wstydu.
Chociaż z drugiej strony, rozwiązania zupełnego braku pieniędzy jest jak najbardziej możliwe. Już dziś, pensji nie musimy otrzymywać do ręki, tylko może ona zostać przelana na nasze konto. Możemy z niej korzystać używając karty debetowej np. w sklepie. Jeżeli ciągle będziemy chodzić do takich sklepów, swojej wypłaty nawet nie zobaczymy, jednak będziemy mieli z niej korzyści, jak przy normalnym jej otrzymaniu. „Za” alternatywnymi środkami płatniczymi przemawia też nasze bezpieczeństwo, o którym wspominałem wcześniej. Korzystanie z kont bankowych ma też inne dobre strony. Pomaga nam oszczędzać, bo gdy nie mamy możliwości zapłacić kartą, to zanim znajdziemy bankomat, przemyślimy zakup i być może unikniemy błędnej, pochopnej decyzji.
Tak, więc, choć współczesne środki płatnicze nadal wielu sprawiają problemy lub są „czarną magią”, wydaje mi się, że w nich tkwi przyszłość handlu.