Makroekonomia

Dochód narodowy - dochód danego kraju wynikający z prowadzonej w nim działalności produkcyjnej w pewnym okresie, zwykle w okresie roku; w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej stosuje się następujące mierniki dochodu narodowego:
Produkt narodowy brutto (PNB), całkowita wartość produkcji danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług czynników produkcji, tzn. w kraju lub za granicą; suma wartości wszystkich dóbr (inwestycyjnych i konsumpcyjnych) wraz z wydatkami rządu na dobra i usługi; PNB nie obejmuje pozycji transferowych, tzn. dochodów przekazywanych na rzecz pewnych instytucji i różnych grup obywateli przez budżet państwa, budżety lokalne, korporacje, takich m.in., jak emerytury, procenty od rządowych papierów wartościowych;
Produkt narodowy netto (PNN), ilość pieniędzy, którą się przeznacza na zakup dóbr i usług, po odjęciu ilości pieniędzy wystarczającej na sfinansowanie amortyzacji i utrzymanie zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie;
Produkt krajowy brutto (PKB), wielkość produkcji dóbr i usług wytworzonych w danym kraju, niezależnie od tego, czy czynniki produkcji są własnością kapitału rodzimego czy też zagr.; różnica między PKB i PNB wyraża się sumą dochodów netto z własności kapitału zainwestowanego za granicą; PKB nie uwzględnia dochodów z zagranicy;
PNB natomiast uwzględnia wszystkie dochody zarobione za granicą; bez potrącania funduszu amortyzacji ma się do czynienia z produktem brutto (krajowym lub nar.), zaś po potrąceniu tego funduszu — z produktem netto;
Dochód narodowy według cen czynników produkcji, wielkość produktu nar. netto według cen czynników produkcji, suma wynagrodzeń kapitału, ziemi i pracy w postaci zysku, procentu, renty, dywidendy i płacy. 2 dodatkowymi oficjalnymi miernikami dochodu narodowego są: rozporządzalny dochód ludności - to, co pozostaje w rzeczywistości ludziom do dyspozycji na konsumpcję lub oszczędności;
Dochód osobisty ludności — dochód rozporządzalny plus podatki osobiste i in., niepodatkowe, zobowiązania ludności wobec budżetu centralnego lub budżetów lokalnych, np. składki na indywidualne ubezpieczenia społeczne.
Produkt nar. brutto jest najczęściej używany do mierzenia dynamiki wzrostu gosp. w poszczególnych krajach. Dochód narodowy według cen czynników produkcji jest wykorzystywany najczęściej w analizach teoretycznych i w badaniach proporcji podziału dochodu; 2 pozostałe kategorie dochodu narodowego wprowadzono w latach 30. w W. Brytanii i USA.
Źródłem trudności w porównywaniu szacunków dochodu narodowego różnych krajów jest różnica stosowanych metod liczenia PNB; wynikają one także z olbrzymiej liczby szacunków opartych na często niepewnych założeniach i danych; w rezultacie szacunki dochodu narodowego podlegają często poważnym rewizjom.
Podział dochodu narodowego. Podział pierwotny — podział na płace i zyski; podział pierwotny podlega przekształceniom w wyniku ingerencji państwa poprzez system podatkowy (podział wtórny); wprowadzenie podatków nie tylko koryguje pierwotny podział poprzez zmianę dysponenta dochodów, ale również wpływa na zmianę struktury zakupów dóbr i usług; wydatki rządowe korygują ostateczny podział dochodu nar. brutto na konsumpcję i inwestycje.
Mnożnik inwestycyjny- Wskaźnik służący ocenie poziomu inwestycji, a przez to tempa rozwoju gospodarczego. Inaczej określony jako akcelerator (wskaźnik przyspieszający).
m = 1 / 1-KSK
m - mnożnik inwestycyjny
KSK - krańcowa skłonność do konsumpcji.
Im większy m tym większy efekt inwestycyjny w danej gospodarce (wzrost obrotów, zatrudnienia prowadzi do zwiększenia dochodu rozporządzalnego a w konsekwencji do wzrostu popytu i konsumpcji).
Korzyści związane z mnożnikiem nie odnosimy, gdy, brakuje inwestycji (zła sytuacja na rynku, niski poziom zwrotu inwestycji). Mnożnik inwestycji wyraża wielkość PKB pobudzoną przez wzrost inwestycji.
Im większe jest KSK, tym większy jest mnożnik, czyli tym większy jest ostateczny skutek w postaci wzrostu PKB. Mnożnik może być użyty nie tylko do obliczania efektów wzrostu, lecz również do obliczenia strat powstałych przy obliczeniu wydatków.
Pieniądz - powszechnie akceptowany środek wymiany dóbr i usług oraz miernik ich wartości, także środek tezauryzacji oraz środek zwalniania z zobowiązań.
Dla określenia istoty pieniądza duże znaczenie ma pojęcie obiegu pieniężnego, współcześnie różnie definiowane:
M-1 to zasoby pieniężne w ręku ludności plus rachunki czekowe a vista, czyli obieg pieniężny w tradycyjnym sensie;
M-2 to M-1 plus małe (do 100 tys. dol. USA) wkłady oszczędnościowe i certyfikaty depozytowe;
M-3 to M-2 plus duże salda rachunków terminowych;
L to M-3 plus waluta bankowa, dokumenty handl. i obligacje skarbowe; precyzyjne rozgraniczenie powyższych kategorii zależy od specyficznych cech rynku pieniężnego w poszczególnych krajach.
Rodzaje pieniadza:
Pieniądz kruszcowy w pierwotnym znaczeniu oznaczał system, w którym wartość kruszcu w monetach, będących w obiegu, odpowiadała nominalnej wartości tych monet; w znaczeniu, które upowszechniło się w XVIII–XIX w., pieniądz kruszcowy oznaczał system, w którym w obiegu były banknoty wymienialne na żądanie na kruszec przez instytucję emisyjną;
Pieniądz zdawkowy — każdy pieniądz istniejący w postaci monet lub biletów pieniężnych, który reprezentuje określoną wartość jedynie w sposób symboliczny, a jego siła nabywcza wynika nie z wartości materiału, z jakiego jest wykonany, lecz z prawnego przymusu przyjmowania w nim zapłaty; w węższym znaczeniu — drobny, nie oparty na kruszcu bilon.
Pieniądz rozrachunkowy — pieniądz nie istniejący w sensie fizycznym, funkcjonujący jedynie jako umowna wartość rachunkowa; takie cechy pieniądza rozrachunkowego czyniły go odpornym na „psucie monety” (obniżanie zawartości szlachetnego kruszcu w monecie i zmniejszanie jej ciężaru), przez co stał się czynnikiem stabilizującym system pieniężny w epoce pierwszych banków publicznych;
Pieniądz międzynarodowy — pieniądz akceptowany poza granicami kraju, który go emituje, używany w transakcjach międzynarodowych; do czasu wielkiego kryzysu gosp. 1929–33 zobowiązania międzynarodowe regulowano przepływami złota; po II wojnie świat. funkcję pieniądza międzynarodowego spełniał dol. USA, po 1958 również inne waluty zach., od lat 70. pełnią ją także międzynarodowe jednostki rozrachunkowe — SDR i ECU.
Pieniądz bankowy — pieniądz zapisany na rachunkach bankowych, kreowany przez banki poprzez udzielanie kredytów; ponieważ ekspansja kredytowa banków może przewyższać sumę ich kapitałów własnych oraz wkładów, banki posiadają zdolność kreowania pieniądza; zbyt śmiała ekspansja kredytowa działa inflacjogennie oraz zwiększa ryzyko kryzysu bankowego, jednym z zadań banku centr. jest więc utrzymywanie tej ekspansji w pożądanych granicach.
Emisja pieniądza:
W czasach pieniądza kruszcowego w postaci monet emisja była przywilejem władcy, który w wyjątkowych wypadkach mógł go scedować na władze prowincji, miasta bądź kompanii handl.; prawo bicia monety było uważane za jeden z atrybutów suwerenności. Wraz z pojawieniem się pieniądza papierowego stała się możliwa emisja skarbowa (Dania 1713, Polska 1794), emisja przez bank centr., będący własnością państwa (Sveriges Riksbank 1668), emisja przez bank centr., niezależny od rządu (Bank of England 1694) lub emisja przez prywatne banki akcyjne (USA). Rozmiary emisji banknotów z reguły były wyższe od posiadanych zasobów kruszcu, nie jest bowiem możliwe równoczesne przedstawienie wszystkich banknotów do wymiany. Wraz z rozwojem bankowości okazało się, że banki komercyjne są w stanie kreować dodatkową podaż pieniądza przez działalność kredytową. Bank centr., ponosząc odpowiedzialność za kondycję pieniądza, ma możliwości wpływania na rozmiary emisji kredytowej banków komercyjnych przez regulowanie stopy redyskonta, operacje otwartego rynku i rezerwy obowiązkowe. W XIX w. ścierały się poglądy zwolenników uzależnienia rozmiarów emisji od zasobów kruszcu i zwolenników dostosowywania jej rozmiarów do potrzeb gospodarki. Związek między rozmiarami emisji a zasobami kruszców został ostatecznie zerwany podczas wielkiego kryzysu gosp. 1929–33; od tej pory rozmiary emisji są podporządkowane potrzebom gospodarczym. Ważnym czynnikiem stabilności walutowej jest taka niezależność banku emisyjnego od rządu, aby ten ostatni nie miał możliwości pokrywania deficytu budżetowego przyrostem emisji pieniądza.
Teorie pieniądza:
Ilościowa teoria pieniądza podkreśla związek między ilością pieniądza w obiegu a poziomem cen. Powstała u progu czasów nowoż. pod wpływem doświadczenia, jakim był wzrost cen w Europie, wywołany napływem kruszców z Ameryki; U progu XX w. ilościowa teoria pieniądza została ujęta w tzw. równanie wymienne I. Fishera: PT = MV + M'V', gdzie: M — ilość pieniądza gotówkowego w obiegu, V — szybkość obiegu pieniądza gotówkowego, M' — ilość pieniądza bezgotówkowego, V' — szybkość obiegu pieniądza bezgotówkowego, P — przeciętny poziom cen i T — ogólna liczba transakcji w obrocie towarowym.
Teoria ilościowa była poddana ostrej krytyce w okresie wielkiego kryzysu gosp. 1929–33; powrót do niej dokonał się w latach 70. w postaci monetaryzmu, którego gł. teoretykiem jest M. Friedman.
Dochodowa teoria pieniądza, traktowana niekiedy jako przeciwieństwo teorii ilościowej, nie stanowi zwartej, alternatywnej koncepcji; za jej twórcę jest uznawany T. Tooke, który rozumiał dochód jako iloczyn produkcji i poziomu cen; J.M. Keynes dostrzegł rolę czynników związanych z produkcją, które są w stanie zakłócić prostą zależność między poziomem cen a ilością pieniądza w obiegu; zauważył on, że pewna część pieniądza znajdującego się w obiegu nie jest zużywana na zakup dóbr, lecz tezauryzowana, w związku z czym jest możliwe wystąpienie w gospodarce niedostatecznego popytu. Teoria dochodowa stanowiła teoret. zaplecze interwencjonizmu gosp. i prowadziła do proinflacyjnej polityki monetarnej; niekiedy teoria keynsowska jest wyróżniana jako trzecia, równorzędna wobec teorii ilościowej i dochodowej.
Polityka fiskalna - zastosowanie narzędzi fiskalnych do realizacji określonych celów. P.f. to całokształt polityki podatkowej państwa; decyzje władzy ustawodawczej (parlamentu), rządu, ministra finansów odnośnie ilości, rodzajów i wysokości wprowadzanych podatków.
Można rozróżniać politykę fiskalną aktywną oraz pasywną.
Aktywna: gdy rząd stosuje wybrane środki w celu: przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom, zapewnienie stabilizacji cen, ograniczanie bezrobocia. Głównymi rodzajami tych posunięć są zmiany stawek podatkowych, wydatki na roboty publiczne. Może to jednak powodować wiele niekorzystnych zjawisk.
Pasywna: wykorzystuje automatyczne stabilizatory koniunktury (ASK), które nie wymagają aktywności legislacyjnej państwa, lecz działają samoczynnie. Stabilizatory mają „wbudowaną giętkość” tzn. zmiany ich rozmiarów dokonują się przy niezmiennych zasadach opodatkowania i zmiennych zasadach dokonywania wydatków. Jeżeli wielkość wpływów podatkowych zależy od wielkości np. dochodów osobistych ludności to zmiana poziomu dochodów powoduje zmianę poziomu wpływów. Do stabilizatorów zaliczyć można:
- podatki od dochodów osobistych,
- podatki od dochodów osób prawnych,
- podatki pośrednie,
- zapomogi dla bezrobotnych i inne świadczenia społeczne jak np. programy stabilizacji dochodów w rolnictwie.
System bankowy - to ogół instytucji finansowych oraz norm prawnych, ustalających organizację, zakres i zasady, w których najważniejszą rolę odgrywa bank centralny. Współczesny system bankowy obejmuje następujące główne rodzaje banków: bank centralny (Narodowy Bank Polski) i banki komercyjne.
Bank - instytucja finansowa, której zadaniem jest obsługa obiegu pieniądza oraz skupianie wolnych kapitałów finansowych i oszczędności (przyjmowanie depozytów) i przekształcanie ich w kapitały funkcjonujące (udzielanie kredytów). Bank jest instytucją samodzielną i samofinansującą się, działającą w oparciu o prawo bankowe i własny statut. Dochodem banku jest różnica między wpływami z odsetek od udzielanych kredytów oraz pobieranych prowizji i opłat za wykonywane usługi a odsetkami płaconymi od złożonych w nim depozytów. Bank może również pełnić funkcję banku korespondenta dla innych banków.
Centralny Bank Państwa - Narodowy Bank Polski prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, a także rachunki bankowe rządu, centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych, państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.
Banki komercyjne - banki działające na zasadach rynkowych, dążące do osiągnięcia zysku dzięki środkom finansowym pochodzącym z depozytów przyjmowanych od klientów, które umożliwiają im prowadzenie działalności kredytowej. Ich podstawową funkcją jest obsługa klientów indywidualnych i podmiotów gospodarczych w pieniężnych rozliczeniach krajowych i zagranicznych. Wśród banków tych można wyróżnić banki detaliczne (ang. retail banks) nastawione przede wszystkim na obsługę osób fizycznych i małych firmy oraz tzw. banki hurtowe (ang. wholesale banks) obsługujące wyłącznie średnie i duże podmioty gospodarcze. Ponadto banki komercyjne świadczą także usługi z zakresu skupu i sprzedaży walut, wynajmowania sejfów do przechowywania kosztowności i papierów wartościowych, a także prowadzą własne biura maklerskie.
Istnieje duża różnorodność banków komercyjnych. Możemy je podzielić według dwóch podstawowych przekrojów: zakresu działalności oraz formy własności. Ze względu na funkcje dzielimy banki na:
- banki uniwersalne,
- banki inwestycyjne,
- banki specjalistyczne.
Z punktu widzenia form własności, polskie prawo bankowe dopuszcza tworzenie i działalność banków:
- państwowych,
- spółdzielczych,
- w formie spółek akcyjnych (w tym spółek Skarbu Państwa z udziałem kapitału zagranicznego),
- oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych.
Rola banków:
a) rola agenta – działając w imieniu klientów w zakresie emisji papierów wartościowych i zarządzania ich własnością
b) rola płatnika – dokonując płatności w imieniu swoich klientów
c) pośrednik – dokonuje transformacji otrzymywanych depozytów w kredyty głównie dla przedsiębiorstw
d) instrumentu w zakresie realizacji polityki gospodarczej kraju poprzez regulowanie podaży pieniądza w działaniach banku centralnego
Operacje bankowe:
bierne – pasywne – bank występuje w roli organu rozliczeń instytucji emisyjnej;
czynne – aktywne – bank występuje w charakterze pożyczkodawcy;
pośredniczące – bank występuje jako instytucja usługowa wykonująca zlecenia klienta operacje inkasowe – pobranie przez bank na rachunek klienta należnych mu sum pieniężnych z różnych tytułów;
Charakterystyka polityki BC
a) restrykcyjna – polega na:
- podniesieniu stopy rezerw obowiązkowych
- podniesieniu stopy redyskontowej
- sprzedaży papierów wartościowych przez BC
efekt – zmniejszenie płynności banków , ograniczanie podaży pieniądza, zmniejszenie aktywności podmiotów gospodarczych
b) ekspansywna polega na:
- obniżaniu stopy rezerw obow.
- obniżaniu stopy red.
- Skupieniu pap. wart. Przez BC
Efekt – zwiększenie płynności BK, zwiększenie podaży pieniądza w celu pobudzenia aktywności podmiotów gospodarczych
Inflacja jest utrzymującym się przez dłuższy czas procesem wzrostu cen w gospodarce narodowej, połączonym z dużą utratą wartości pieniądza. Występuje wówczas duży wzrost podaży pieniądza i szybkości obiegu pieniądza oraz ucieczki od danej waluty do innych wartości pieniężnych i rzeczowych. Jeżeli procesom inflacyjnym towarzyszy stagnacja gospodarcza mówi się o stagflacji, natomiast w przypadku wystąpienia recesji gospodarczej o slumpflacji
Rodzaje inflacji:
W zależności od przyczyn wywołujących zjawiska inflacyjne wyróżnia się:
• inflację popytową, w której przyczyną wzrostu cen jest nadmierny popyt w stosunku do istniejącej podaży. Nazywana jest również inflacją pieniężną ze względu na nadmierną ilość pieniądza w obiegu.
• inflację kosztową, w której przyczyną wzrostu cen są rosnące koszty produkcji.
• inflację strukturalną, której przyczyną jest niedostosowanie struktury produkcyjnej do zmieniających się potrzeb nabywców. Inflacja strukturalna ma charakter inflacji popytowo - kosztowej.
W zależności od natężenia procesów inflacyjnych rozróżnia się:
• inflację pełzającą, gdy wzrost cen nie przekracza kilku procent rocznie, nie powodująca zakłóceń w przebiegu procesów gospodarczych, poddająca się kontroli
• inflację kroczącą, gdy wzrost cen wynosi kilkanaście procent, wywołująca określone zachowania podmiotów gospodarczych, zaczyna się wymykać spod kontroli
• inflację galopującą, gdy procent wzrostu cen wyraża się liczbą dwucyfrową i mogą powstawać napięcia o charakterze społeczno - gospodarczym (np. strajki), osłabienie systemów motywacyjnych, zahamowanie wzrostu gospodarczego.
• hiperinflacja, gdy następuje szybka (często błyskawiczna) utrata wartości pieniądza i gwałtowny wzrost cen spowodowany na ogół inflacjogennym finansowaniem przez państwo wydatków budżetowych.
Przyczyny inflacji:
1. nadmierna - w porównaniu z podażą dóbr - ilość pieniądza w gospodarce,
2. kłopoty finansowe państwa i konieczność finansowania deficytu budżetowego,
3. nadmierny wzrost płac w gospodarce,
4. znaczny wzrost cen surowców energetycznych np. wzrost cen ropy naftowej
5. ograniczenie podaży dóbr np. zboża z powodu nieurodzaju, ropy naftowej w związku z ograniczeniami limitów wydobycia przez OPEC,
6. wysokie obciążenia podatkowe,
7. nadmierna ilość monopoli w gospodarce,
Skutki inflacji:
1. spadek wartości niezabezpieczonych oszczędności (pieniądze w tzw. "kieszeni" oraz na nisko oprocentowanych lokatach bankowych - a’vista),
2. brak stabilności w prowadzeniu działalności gospodarczej,
3. naciski pracowników na wzrost płac,
4. spadek wartości i zaufania do pieniądza,
5. rozbieżność pomiędzy planowanymi a rzeczywistymi zyskami,
6. wyższe dochody nominalne,
7. ograniczenie produkcji,
8. utrudnienia w rozliczaniu transakcji zagranicznych.
Bezrobocie – jest to stan gospodarki, w którym liczba miejsc pracy jest mniejsza niż liczba osób poszukujących pracy.
Stopa bezrobocia – stosunek liczby ludzi uznanych za bezrobotnych do liczby uznanych za wchodzących w skład siły roboczej wyrażony w procentach.
Zasoby siły roboczej – składają się ze wszystkich osób w wieku 16 lat i więcej (tzn. dorosłych), które są skłonne i zdolne do pracy i które są liczone albo jako bezrobotne, albo jako zatrudnione. Nie obejmują między innymi osób poniżej 16 lat, uczniów i studentów trybu dziennego, osób prowadzących gospodarstwa domowe, osób niezdolnych do pracy, emerytów, wolnotariuszy, osób pracujących mniej niż 15h/tyg w gospodarstwie rodzinnym.
Naturalna stopa bezrobocia – oznacza stan pełnego zatrudnienia tzn. w gospodarce występuje tylko bezrobocie frykcyjne. Mieści się w granicach 4-6 %.
Rozwój gospodarczy - jest terminem szerszym, bowiem oprócz zmian ilościowych (np. zmiany poziomu produkcji, konsumpcji, zatrudnienia) obejmuje również zmiany jakościowe (zmiany organizacji społeczeństw).
Wzrost gospodarczy - odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy założeniu, że podstawowe wielkości makroekonomiczne charakteryzują się długofalowym trendem.
Czynniki rozwoju gospodarczego:
- praca, wydajność pracy
- kapitał i jego efektywność (przeciętna, krańcowa)
- technologia, postęp techniczny, informacyjny; efektywność tego postępu
- ziemia i surowce
Czynniki wzrostu gospodarczego:
Stanowią one układ wzajemnie powiązanych elementów oddziaływania na dochód narodowy. Najczęściej dziali się je na:
- osobowe i rzeczowe
- ekstensywne i intensywne
- bezpośrednie i bierne
Pomiar wzrostu gospodarczego:
Wzrost gospodarczy mierzy się za pomocą modeli wzrostu gospodarczego, a wskaźniki, które stosujemy dla określenia poziomu rozwoju oraz dla badania poziomu warunków i jakości życia ludności to:
- wzrost kapitału
- przyrost ludności
- postęp techniczny
- współczynnik dezinwestycji określający procentowy spadek produkcji z tytułu rzeczywistego zużycia aparatu wytwórczego.
- wielkość przyrostu produkcji wynikająca z lepszego wykorzystania istniejącego aparatu wytwórczego.
Determinanty wzrostu gospodarczego w krótkim i długim okresie.
Wzrost gospodarczy to inaczej wzrost produkcji w gospodarce narodowej. Można go określać w ujęciu krótko i długookresowym.
Wzrost krótkookresowy- występuje jeśli ma miejsce w gospodarce pełne zaangażowanie wolnych kapitałów przy zachowaniu niezmienności pozostałych czynników.
Wzrost długookresowy- obserwuje się wzrost efektywności wykorzystania angażowanych czynników wytwórczych.
Wzrost gospodarczy skutkuje rozwojem społeczno-gospodarczym. Można go określić od strony rzeczowej czyli przez strukturę wywołanych nowych produktów, oraz w ujęciu wartościowym. Stosuje się więc ceny bieżące lub stałe. Wzrost gospodarczy w statystyce wyznacza się dla różnych okresów, najczęściej do roku.
Cykl koniunkturalny - to okresowo dokonujące się zmiany w aktywności gospodarczej wokół określonego terenu.
Klasyczny, modelowy przebieg cyklu:
• Kryzys
• Depresja
• Ożywienie
• Rozkwit
Przyczyny zewnętrzne cyklu są różne w ujęciu teorii neoklasycznej i teorii Keynesa.
Klasycy uważają, że gospodarka sama się reguluje. Zakłócenie może wynikać z przyczyn zewnętrznych, będących w otoczeniu rynku np. ingerencja państwa.
W samym rynku można znależć przyczyny wewnętrzne , które powodują, że okresowo pojawia się nadwyżka lub niedobór. Wysoka stopa zysku i perspektywy jej dalszego wzrostu zachęcająca do określonej alokacji kapitału, rośnie popyt na środki produkcji, a płace, ceny, stopa zysku rosną.
Dla zwiększenia podaży wykorzystuje się istniejące rezerwy. Przedsiębiorstwa wchodzą po pewnym czasie w fazę wzrostów kosztów produkcji, co powoduje wzrost cen, które np. monopol może swobodnie ustalać. Możliwości nabywcze konsumenta ograniczają się, spada popyt na dobra konsumpcyjne, a w przyszłości na środki produkcji.
Obniżenie podaży zwykle jest głębsze niż ograniczenia popytu i występuje w dłuższym okresie. Obniżenie zatrudnienia, skłonności do inwestowania, stopy zysku jest charakterystyczne dla depresji. Po wyczerpaniu, razem producenci reagują najpierw minimalna, a potem rosnąca produkcją na zgłoszone potrzeby konsumentów. Zaczyna się ożywienie w gospodarce.
Keynsiści uważają, że należy ingerować w współczesny, zmodyfikowany rynek wprowadzając kwotę pieniądza będącą mnożnikiem inwestycyjnym, co w przyszłości skutkuje zwielokrotnionym wzrostem gospodarczym. Wydatki te powinno kontrolować państwo i w razie potrzeby uruchamiać niezbędny popyt. Państwo ma wpływać na monopolistów przez ustawy antymonopolowe, a przez instrumenty fiskalne i pieniądze wpływać na kierunki inwestowania tak aby unikać przegrzania niektórych obszarów przy daleko idącym niedorozwoju pozostałych. Ważna jest więc prawidłowa struktura gospodarcza.
Współcześnie występuje cykl 2-fazowy. Jest on o mniejszej amplitudzie wychyleń w stosunku do cyklu klasycznego. Jest pozbawiony depresji i rozkwitu.
Rodzaje wahań cyklicznych:
Koniunktura gospodarcza-to splot warunków i czynników wywierających wpływ na sytuację gospodarki kraju, regionu lub świata.
W gospodarce występują naruszenia równowagi, co powoduje wahania w gospodarce (wartość produktu społecznego PK, PN, DN). Jeżeli wahania rozwoju ekonomicznego danej gospodarki w postaci ekspansji i recesji maja charakter cykliczny wówczas nazywamy je cyklami koniunkturalnymi.
Cykl koniunkturalny polega na wahaniach produkcji i zatrudnienia wokół długookresowych trendów.
Rozróżniamy wahania:
• Sezonowe-pewne wielkości ulegają zmianom wedle pór roku
• Przypadkowe-wynikają z przyczyn losowych, wojny, klęsk żywiołowych
• Prezydenckie-USA co 4 lata
• Cykl świński-dotyczy wahań w poziomie produkcji mięsa wieprzowego
Teorie koniunktury:
Występują teorie tłumaczące cykliczność np. teoria plam na słońcu mówi, że aktywność w kosmosie wpływa na efektywność rolnictwa, co przyczynia się do ożywienia całej gospodarki.
Inna teoria „innowacji” tłumaczy , że przez zmiany techniczne i organizacyjne poprzez wprowadzanie nowości ożywia się gospodarka, upowszechnianie nowych rozwiązań sprowadza do spowolnienia wzrostu.
Trzecia teoria „cyklu politycznego” zakłada, że wprowadza się dla producentów ułatwienia, daje się obietnice rozwiązań dla nich przychylnych aby zachęcić do działalności gospodarczej. Po wygranych w wyborach z obietnic nie zostaje nic.