Podstawowe pojecia zwiazane z porzadkami architektonicznymi

Związana z porządkami architektonicznymi:

 Porządki architektoniczne: systemy konstrukcyjno-kompozycyjne, których elementy są powiązane proporcjami.
Dorycki: ciężkie proporcje, surowość, kolumny wsparte na stylobacie, żłobkowany trzon, zwężający się ku górze, z lekkim wybrzuszeniem, głowica złożona z echinusa i abakusa.
Joński: lekkość, smukłość, duża ozdobność, baza profilowana, żłobkowany trzon, z nieznacznym entazis, bogato zdobiona głowica ze ślimacznicą
Koryncki: głowica ma kształt kosza okolonego dwoma rzędami liści akantu, na których opierają się 4 woluty dźwigające abakus.
Toskański: odmiana doryckiego; kolumna z bazą i głównym trzonem.
Kompozytowy: głowica łącząca cechy jońskiego(woluta) i korynckiego (liść akantu)
 Kolumna: pionowa podpora architektoniczna o przekroju kolistym lub wielokątnym, pełniąca funkcje również dekoracyjny, składa się z 3 części: głowica, trzon, baza
 Kolumnada: 1 lub kilka rzędów kolumn połączonych ze sobą belkowaniem lub łukami arkadowymi, może pełnić funkcję konstrukcyjną lub dekoracyjną, często silnie akcentowany akcent budowli.
 Głowica(kapitel): górna część, wieńcząca część kolumny, pilastra, filara, ukształtowana plastycznie. Pełni funkcję konstrukcyjną jako człon pośredniczący między podpora, a elementami i podpieranymi. Jest najbogatszą częścią kolumny.
 Entazis: lekkie wybrzuszenie trzonu kolumny doryckiej, najczęściej w ok. 1/3 wysokości, uwarunkowane względami optycznymi.
 Stylobat: w starożytnej architekturze sakralnej górna powierzchnia krepidomy, na której stały kolumny
 Krepidoma: w arch. Gr. Zewnętrzna widoczna cześć fundamentów, ukształtowana w 3 stopnie, dookoła budynku, po których wstępowano na stylobat. W wielkich budowlach na stopniach bezpośrednio przed wejściem bloki ułatwiające wchodzenie na krepidome.
 Tryglify: prostokątna, z 3 ostrymi żłobkami płyta między metodami i na narożach fryzu belkowania doryckiego.
 Metody: kwadratowa lub prostokątna płyta między tryglifami na fryzie belkowania doryckiego
 Belkowanie: w porządkach klasycznych: najwyższy, poziom, spoczywający na kolumnach trójdzielny człon składający się z architrawu, gzymsu, fryzu, ukształtowanie i proporcja zależne od porządków architektonicznych.
 Architraw: epistyl, nadsłupie, belka, spoczywająca na kolumnach, najniższy i najważniejszy człon belkowania, pierwotną funkcją było podtrzymywanie belek stropu ukrytych za fryzem. Dorycki: gładki zakończony płaska listwa.
 Rzygacz: gargulec, ozdobne zakończenie rynny dachowej, z którego woda swobodnie spada daleko od lica muru.
 Antefiks: ozdoba dachu, ornamentowa płyta, najczęściej terakotowa, zasłaniająca pokrycie dachu dachówkami, ustawiana na gzymsie bocznych ścian budowli.
 Sima: element ciągły poziomy pod gzymsem wieńczącym, pełniący funkcje rynny, w której woda opadowa uchodziła przez rzygacze.
 Kimation: ornament ciągły ze stylizowanych liści, rzeźbiony lub malowany występujący na początku w arch. Kamiennej, następnie także w reliefach, malarstwie.
- dorycki: zwykle malowany, składa się z szerokich, czworobocznych, stylizowanych liści, z wąską nakładką u góry, występuje na głowicy antycznej.
- joński(wole oczy): zwykle rzeźbiarski, skł. Się ze stylizowanych liści na przemian szerszych, jajowatych, wąskich, lancetowatych, lancetowatych profilu łagodnie wybrzuszonych, pod nimi, pas ornamentu perełkowatego.
- lesbijski: zwykle rzeźbiarski, skł. Się z liści stylizowanych w kształt sercowaty, ostro zakończonych, o silnie uwypuklonym profilu w górnej partii.
 Astragal: profil zdobiony perełkowaniem występujący między trzonem kolumny, a jej głowicą, czasem jako element złożonego profilu bazy.
 Żłobki: kanelury, kanele, pionowe równoległe do siebie rowki, pokrywające trzon kolumny. Dorycki: stykają się ostrymi kantami. Joński i koryncki: oddzielone wygładzonymi kantami.
 Akroteriom: naszczytnik, dekoracyjny element arch., wieńczący wierzchołek, boczne narożniki frontonu, w kształcie stylizowanych palmet, wolut, liści akantu, trójnogów. Element wieńczący stele grobowe.
 Moduł: w arch. Jednostka miary odpowiadająca wielkości określonego elementu arch., Który służy do określania proporcji innych członów arch.
 Modylion: rodzaj ozdobnego kroksztynu, konsoli lub wspornika w formie leżącej wolutowej konsoli, profilowanej po bokach, dekorowanej zazwyczaj liściem akantu i ornament łuski, podtrzymywały gzyms koronujący.
 Impost: nasadnik, płyta lub blok kamiennych stanowiących przejście między głowica podpory, a dźwigającym przez nia element arch., najczęściej nasadą sklepienia lub łuku arkady. Rozpowszechniony w arch. Bizantyjskiej.
 Woluta: ślimacznica, element arch., i motyw ornamentalny w kształcie spirali lub zwoju. Występuje w kolumnach, w zwieńczeniach, zdobi też konsole, grzebienie attyk, często formę esownicy.
 Fronton: przyczółek, szczyt w arch. Klasycznej lub posługującej się formami klasycznymi, jego pole wewnętrzne, gładkie lub wypełnione rzeźbą, obramione gzymsem, nosi nazwę tympanonu. Jest to górna część fasady świątyni antycznej, ograniczona krawędziami bocznymi dachu dwuspadowego i belkowaniem, wypełniony dekoracją rzeźbiarską.


Związana z architekturą:
 Architektura: sztuka i umiejętność artystycznego kształtowania budowli, rzadziej: kształtowanie przestrzeni.
 Portal: ozdobne obramienie otworu wejściowego, na które skł. Się elementy arch. I rzeźbiarskie. Po bokach otwór ujmują glify, filary, kolumny lub pilastry. Portal: kolumnowy, arkadowy, ostrołukowy. W śred. Bardzo zdobione rzeźbą figuralną i dekoracyjna.
 Pilaster: płaski filar przyścienny, pełniący funkcję podpory i dekoracyjnego rozczłonkowania ścian, występuje także jako część obramienia otworów okiennych, drzwiowych, bramnych. Skł. Się z głowicy, również z bazy i cokołu i trzonu, występuje z belkowaniem.
 Filar: pionowa podpora, najczęściej wolnostojąca o funkcji podobnej jak kolumna, o przekroju wielobocznym, z kamienia, cegły, betonu.
 Kopuła: sklepienie zamknięte o osi pionowej, wznoszone nad pomieszczeniami na planie centralnym, także i wyodrębniona zewnętrzna cześć budowli. Zasadniczą częścią kopuły jest czasza, w przekroju: łuk półkolisty, koszowy, cebulasty. Podniebienie zdobione. Małe kopuły zwane hełmami.
 Sklepienie: konstrukcja budowlana wykonana z kamienia naturalnego, sztucznego lub cegły o przekroju krzywoliniowym, służąca do przekrycia określonej przestrzeni budynku. Elementy: podniebienie, grzbiet, wezgłowia, krawędź podniebienia, krawędź grzbietowa, strzałka, pacha. Rodzaje: kolebkowe, kolebkowe na pasach, kolebkowe z lunetami, krzyżowe, klasztorne, nieckowe.
 Sklepienny pas(gurt): płaski konstrukcyjny łuk, podsklepienny z cegły lub kamienia, wsparty na 2 podporach, wzmacniający, podtrzymujący sklepienie. Występuje między przęsłami kolebkowych, krzyżowych, krzyżowo-żebrowych. Pokryte ornamentem, pełnią często rolę dekoracyjną.
 Trampa: wnętrzki, narożny wysklepek o kształcie wycinka stożka, składa się z 1 lub kilku łuków konstrukcyjnych, zmniejszających się ku dołowi, grzbiet wyrównany przez wypełnienie pach sklepiennych.
 Latarnia: źródło światła.
 Żagielek(pendenty): wrożnik, narożny sferyczny wycinek sklepienia stosowany w budowlach na palnie czworobocznym, umożliwia oparcie na nich kopuły, od rzutu 4 bocznego do okrągłego.
 Okno: otwór okienny wraz z zamknięciem umożliwiającym oświetlanie, wentylacje, ochronę od warunków atmosferycznych.
 Otwór: przerwa w murze lub ścianie, pełni różne funkcje: komunikacyjne, obronne. Kontur: wykrój, środek: światło, oprawa: obramienie.
 Korpus: zasadnicza, centralna część wyodrębniania w bryle budynku, w arch. Kościelnej terminem tym określa się część nawową.
 Wieża: budowla lub część innej budowli na planie koła, owalu, wieloboku lub prostokąta, której wysokość jest wyraźnie zaakcentowana w stosunku do szerokości podstawy.
 Fasada: elewacja budynku wyróżniona od pozostałych odmienną kompozycją arch., zawiera wejście główne, może być podporządkowana ogólnej kompozycji lub odgrywać rolę niezależną.
 Elewacja: lico budynku, jedna z zewnętrznych jego ścian wraz ze wszystkimi występującymi na niej elementami. Określa się wg. położenia względem stron świata lub otoczenia. Pozbawiona otworów to elewacja ślepa.
 Łuk: element arch. Konstrukcyjny lub dekoracyjny, zwykle zakrzywiony i podparty na obu końcach. Części: klince, zwornik, rozpiętość, strzałka, pacha, podłucze, głębokość, grubość, grzbiet, czoło. Rodzaje: odciążający(ulgowy), gurt, odporowy, przyścienny, podwyższony, obniżony, pełny, odcinkowy, podkowiasty. Kształty: podwyższony, obniżony, wspięty, odwrócony, pełny, koszowy, eliptyczny, lotusowy, schodkowy, zygzakowaty.
 Rotunda: budowla centralna na rzucie koła, zawierająca wewnątrz najczęściej jedno pomieszczenie kryte kopuła, raczej budynek zamknięty, czasem otoczony kolumnada.
 Baptysterium: budynek przeznaczony do obrzędu chrztu, na ogół w pobliżu większego kościoła, zazwyczaj wolnostojący.
 Centralna arch: budowle oparte na zasadzie absolutnej symetrii
 Ryzalit: występująca z lica elewacji część budynku, tworząca z nim ograniczona całość. Może być jedno lub kilkuosiowy, na rzucie 4-kąta, na ogół równe wysokości elewacji.
 Dach: część budynku ograniczająca go od góry i zabezpieczająca przez wpływami atmo. Rodzaje: płaski, pochyłe, wygięte, rozpłaszczone.
 Arkada: element składający się z 2 podpór( filarów, kolumn) zamkniętych górą łukiem.
 Archiwolta: profilowane lub ornamentowane czoło arkady, element dekoracyjny, pokrywający krzywiznę konstrukcyjnego łuku.
 Strop: zespół elementów rozdzielających w poziomie poszczególne kondygnacje budynku lub ograniczających go od góry.
 Ornament: motyw lub zespół motywów zdobniczych
 Akant: roślina o dużych głęboko wyciętych liściach i zebranych w kłos kwiatostanach. Rodzaj ornamentu
 Zwieńczenie: najwyższa, zwykle ozdobna cześć budynku.
 Zwornik: klucz, kliniec łuku odróżnia się kształtem.
 Gzyms: korona, poziomy pas występujący przed lico muru, pojedynczy luz złożony
 Aedicula: kapliczka zwieńczona frontonem
 Boniowanie: dekoracyjne opracowanie lica muru, przez profilowanie zewnętrzne krawędzi poszczególnych ciosów budowlanych i tafli okładzin lub naśladowanie tego w tynku. Rowkowe powierzchnie
 Rustyka: dekoracyjne opracowanie faktury ściany za pomocą obróbki lica poszczególnych ciosów na wzór naturalnego łomu kamiennego.
 Hełm: zwieńczenie wieży
 Nisza: wgłębienie w murze, prostokątne lub półkoliste zamknięte górą.
 Eksedra: półkolista wnęka przesklepiona konchą zwykle 2 kondygnacyjna
 Klatka schodowa: pomieszczenie wydzielone w budynku lub dostawione do niego w celu umieszczenia w nim schodów
 Schody: konstrukcja budowlana służąca do pieszej komunikacji między poziomami budynku, ulic i.t.p. Części: stopień, belka policzkowa, poręcz, balustrada. Schody: proste jednobiegowe, kręte, łamane dwubiegowe, 3 biegowe tzw. Francuskie, powrotne, 4 biegowe w formie litery t, lustrzane
 Wykusz: nadwieszony na zewnętrznej ścianie, wielokątny lub 4 kątny, występ w formie dobudówki, przeprutej szerokimi oknami, osobny dach, poszerza wnętrze
 Wspornik: element podtrzymujący osadzony w ścianie i wysunięty silnie przed lico
 Lizena: płaski pionowy pas muru lekko występujący z jego lica bez bazy i głowic.
 Balkon: nadwieszony, otwarty element, wysunięty przed lico ściany zewn. Budynku, rola użytkowa. Części: płyta, wsporniki, balustrada
 Nadproże: poziomy element konstrukcyjny, z drewna, przekrywający otwór okienny lub drzwiowy o malej szerokości, oparty na węgarach
 Sygnaturka: mały dzwon kościelny, umieszczony nad prezbiterium lub na skrzyżowaniu naw
 Kościół: świątynia chrześc. Wzniesiona dla potrzeb publicznego kultu.
 Halowy: budowla sakralna, wszystkie nawy jednakową wysokość, nawa główna nie ma okien, oświetlona z pomocą okien naw bocznych. Jeden dach. Gotyk
 Wiązany system: system kompozycyjny przestrzennej wnętrz kościelnych, związany z zastosowaniem sklepień krzyżowych.
 Lektorium: drewniana lub murowana ścianka oddzielająca w kościele prezbiterium od nawy.
 Tęcza: w kościele łuk arkadowy zamykający górą otwór na styku naw głównej i prezbiterium, dekorowana
 Przęsło: we wnętrzu budowli, przestrzeń między parą podpór
 Kaplica: mała kultowa budowla wolnostojąca lub połączona z większym kompleksem, bądź też wyodrębniane wnętrze dla niewielkiej ilości wiernych
 Nawa: część kościoła między prezbiterium a kruchtą, dla wiernych
 Transept: nawa poprzeczna
 Krypta: w staroży. Podziemny sklepiony korytarz, pomieszczenie z grobem świętego w katakumbach, później podziemne lub na pół podziemne sklepione pomieszczenie pod prezbiterium
 Obejście: ambit, przejście obiegające prezbiterium, oddzielone murem lub arkadami
 Apsyda: pomieszczenie na rzucie półkola zamykające prezbiterium
 Prezbiterium: przestrzeń kościoła przeznaczona dla duchowieństwa.
 Empora: rodzaj galerii lub trybuny głównie w kościołach, mająca na celu powiększenie powierzchni dla uczestników nabożeństw
 Chór muzyczny: wydzielona balustradą przestrzeń między nawa a prezbiterium
 Kruchta: przedsionek kościelny
 Baptysterium: budynek do obrzędu chrztu
 Klasztor: zamknięty zespół budynków, miejsce zamieszkania zakonników
 Krużganek: ciąg komunikacyjny, biegnący wzdłuż zewnętrznych ścian budynku
 Wirydarz: ogród wewnątrz klasztoru
 Refektarz: klasztorna sala jadalna
 Willa: letnia rezydencja poza miastem, otoczona ogrodem.
 Ratusz: siedziba władz miejskich
 Zamek: zamknięty zespół elementów obronnych,
 Pałac: reprezentacyjna budowla mieszkalna
 Kamienicach najmniej 1 piętrowy, murowany dom mieszkalny
 Skrzydło: boczna część budynku, mniejsza ilość kondygnacji, cofnięte w stosunku do lica elewacji frontowej
 Trakt: ciąg, co najmniej 2 pomieszczeń znajdujących się na jednej osi
 Amfilada: trakt pomieszczeń połączonych wejściem, umieszczonym na jednej osi
 Brama: otwór najczęściej zamykany, służący do przejazdu
 Mansarda: wystawka, pomieszczenie mieszkalne w kondygnacji strychowej
 Loggia: pomieszczenie otwarte na zewnątrz, zwykle przesklepione, usytuowana w elewacji na całej jej długości
 Dwór: niewielka rezydencja


Związane z malarstwem:
 Malarstwo: dziedzina sztuki plastycznej, której istotą jest posługiwanie się linią i barwą
 Martwa natura: przedstawienie plastyczne, głównie malarskie wszelkiego rodzaju przedmiotów przeważnie użytkowych
 Marina: przedstawienie krajobrazu morskiego
 Faktura: sposób kształtowania przez artystę powierzchni dzieła
 Sztafaż: postacie ludzkie i zwierzęce zazwyczaj niewielkie lub skromne wprowadzone do kompozycji krajobrazowych celem ich ożywienia lub upiększenia
 Akt: w sztukach plastycznych przedstawienie nagiej postaci ludzkiej
 Iluzjonistyczne malarstwo: w malarstwie dążenie do możliwie wiernego oddania złudzenie rzeczywistości. Zastosowanie zasady perspektywy.
 Fresk: malowanie na mokrym tynku. al. Fresco – na świeżo
 Mozaika: technika dekoracyjna polegająca na układaniu wzorów z drobnych barwnych kamieni, szkła.
 Sgraffito: 2 warstwy na murze i później wydrapywanie
 Polichromia: wielobarwne malowidła zdobiące ściany, stropy lub sklepienia, także dekoracja malarska rzeźb i rzemiosła artystycznego


Związana z rzeźbą:
 Rzeźba: kompozycja 3 wymiarowa niemająca funkcji użytkowej
 Relief: kompozycja rzeźbiarska wydobyta z płaszczyzny płyty z pozostawieniem tła. Oglądanie od frontu
 Ołtarz: miejsce składania ofiar
 Ambona: kazalnica, jedne z głównych elementów kościoła, do odczytywania tekstów liturgicznych
 Chrzcielnica: zbiornik na wodę święconą do sakramentu w kościele. Czasza, trzon, baza
 Nagrobek: trwałe upamiętnianie osoby zmarłego w formie pomnika
 Epitafium: ozdobna tablica ku czci zmarłego, zawierająca poświęcony mu napis
 Stalle: ławy przeznaczone dla duchowieństwa pod ścianami prezbiterium
 Konfesjonał: sprzęt kościelny, do spowiedzi, forma krzesła obudowanego ze wszystkich stron
 Brąz: bardzo plastyczny stop miedzi i innymi metalami
 Popiersie: portret rzeźbiarski
 Stiuk: materiał zdobniczy nakładany na ściany.
 Figura: przedstawienie postaci,

Związane ze sztuką wczesnorześcijańską:
 Narteks: kryty przedsionek bazylikach, poprzedzającej wejście do nawy
 Atrium: dziedziniec otoczony ze wszystkich stron portykami kolumnowymi, poprzedzający właściwy kościół
 Bazylika: kościół wielonawowy o nawie środkowej wyższej od bocznych

Związana ze sztuką romańską:
 Biforia: dwudzielne, arkadowe okno
 Triforium: rząd trójdzielnych ślepych arkadek
 Przeźrocze: przepuszczający światło, nieoszklony otwór w ścianie, wypełniony ażurową dekoracją z drewna
 Westwerk: rozbudowana zachodnia cześć bazyliki, na palnie kwadratu, 2 wieże
 Arkadowy fryz: fryz złożony z 2 arkadek, umieszczony pod okapem


Związana ze sztuką gotycką:
 Wimperga: dekoracyjny szczyt trójkątny, umieszczony w zwieńczeniu portalu lub okna
 Maswerk: elementy geometryczne wykonane w kamieniu
 Pinakiel: fiala, wysmukła kamienna sterczyna, zwykle o 4 bocznym trzonie, z rytmicznymi szeregami kwiatonem
 Przyporowy system: system konstrukcji umożliwiający zasklepianie dużych przestrzeni na znacznej wysokości.
 Przypora: pionowy element w formie filaru przyściennego, wzmacnia ściany budynku lub wolno stojącego muru oraz przenosi ciężar na grunt
 Rozeta: duży kolisty otwór okienny w szczytach lud nad portalami, wypełniany bogatą dekoracją.
 Laskowanie: dekoracja z wąskich kamiennych prętów o różnych profilach
 Rybi pęcherz: motyw dekoracyjny, wykonany w płasko rzeźbie lub częściej o wykroju ażurowym.
 Żabka: ozdoba w kształcie zwiniętych liści lub pączków, element kwiatonu
 Służki: pionowe cienkie elementy kamienne o przekroju wałka, zespolone na ogół z filarem
 Kwiaton: dekoracyjny w kształcie 2 lub 4 ramiennego pęku kwiatów czy liści
 Gałęziowy ornament: ornament złożony z suchych gałęzi, sękatych i bezlistnych gałęzi które splatają się tworząc dekoracje ruchliwą i niespokojną


Związane ze sztuką renesansową:
 Manieryzm: od 1520 do 1600 sztuka niejednolita, występują w niej cechy dramatyczne, ekspresji, antyklasycyzmu, fantastyki, wyrafinowania. Nieograniczona swobodą twórczą, idąca w parze z wirtuozerią formalną. Dzieła spełniające założenia doskonałego stylu: bezbłędny rysunek, sztuczne, trudne pozy, skomplikowane sytuacje, zagadkowe kompozycje.
 Wić roślinna: ornament w formie wijące się lub spiralnie skręcającej łodygi z liśćmi.
 Maszkaron: dekoracyjny motyw w formie stylizowanej głowy ludzkiej, o zdeformowanych groteskowo rysach i często fantastycznej fryzurze
 Kaseton: zagłębienie w stropie drewnianym, dekoracyjne wykuwanie w tynku, stiuku
 Arabeska: ornament roślinny, wić oparta na wzorach z natury,
 Zwijany ornament: operuje formami taśmy jakby wycinanej z blachy,
 Okuciowy ornament: naśladujący płaskie żelazne okucia
 Kandelabrowy ornament: składa się z motywów arabeski i groteski, w ściśle symetrycznym układzie po obu stronach osi pionowej wyrastającej ze statycznej podstawy
 Chrząstkowo małżowinowy: składa się z trawestowanej fantazyjnie chrząstki z uwypuklonymi guzami oraz małżowiny usznej
 Attyka: ścianka, balustrada, rząd sterczyn wieńczących elewację budowli,ponad gzymsem, służy do zakrycia dachu
 Róg obfitości: dekoracja w formie rogu napełnionego wysypującymi się kwiatami
 Panoplia: składa się z krzyżujących elementów uzbrojenia
 Herma: czterokątny słup zwieńczony głowicą lub popiersiem
 Groteska: ornament składający się z wici, w które wplecione są motywy figuralne
 Wieniec: motyw uwity zwykle z liści dębu, wawrzynu lub kwiatów często przewiązany wstęgą.
 Laur: gałązki drzewa laurowego z owalnymi swobodnie wypuszczonymi końcami
 Medalion: w dekoracji arch. i rzemiosła okrągła lub owalna, ujęta w ramy płaskorzeźba lub malowidło
 Girlanda: motyw w formie podwieszonego po bokach, zwisającego ku dołowi pęku kwiatów
 Fazowanie: stosowane przy opracowaniu elementów narażonych na mechaniczne uszkodzenia, ukośne ścięcia graniastej krawędzi


Związane z barokiem, rokoko, stylem regencji:
 Regencji styl: style w sztuce francuskiej, cechowały go lżejsze proporcje, większa swoboda, dekoracyjność, przestrzeganie zasad symetrii, większa dyscyplina ornamentu
 Rokoko: od 1720-1780 ostatnia faza baroku, wnętrza intymne, mniejsze, ściany dzielone na asymetryczne pole ujęte w fantazyjne ramy, stosowano sztukaterię, boazerię, lustra, meble lekkie, jasne, porcelana jako element zdobniczy, W ornamentyce: motyw muszli, kwiatów, kogucie grzebiecie, atrybuty miłości. Rzeźba ruchliwa, elegancka, lekka forma. Malarstwo: sceny pasterskie, ogrodowe,parkowe, frywolne scenki rodzajowe. Obrazy: małe, kolory jasne stonowane.
 Wstęgowy ornament: motyw wstęgi, właściwe wstęgi biegną liniami łagodnymi, początkowo ciężkie i zwarte, traktowane naturalistycznie, często karbowane, stosowane w układzie swobodnych, wiązane w kokardy, supły
 Rocaille: ornament o fantazyjnej asymetrycznej i nieregularnej formie, płynnych i strzępiastych konturach, imituje fale, muszle, małżowiny

Klasycyzm i empire:
 Empire: 1800-1815 Francja, powiązanie ze sztuką rzymską, motywy egipskie, ścisła symetria, surowość w arch., duża ilość dekoracji
 Meander: ornament ciągły z załamującej rytmicznie kątem prostym linii

Inne:
 Herb: ustalone wg. reguły heraldycznym oznaki osoby, rodu, miasta, znaki na chorągwiach, także na częściach uzbrojenia
 Inskrypcja: napis ryty, wykonany na materiale twardym


STYLE: klasyczny V w pne – V w ne,
romański IX – XIII,
gotyk XIII – XV,
renesans XVI – XVII,
manieryzm,
barok XVII – XVIII,
klasycyzm (neoklasyczny) XVIII – XIX,
neogotyk,
eklektyzm XIX,
secesja XIX – XX,
współczesna


STAROŻYTNA GRECJA: ruiny, najważniejsze świątynie, z kamienia lub białego marmuru,
na wzniesieniach ze schodami, na
planie prostokąta, bez okien, zewnętrzne kolumny
(baza, trzon, kapitel czyli głowica porządek dorycki, joński i koryncki), dach dwuspadowy,
TYMPANON (trójkątny szczyt zdobiony postaciami bogów),
FRYZ (poziomy pas zdobień obiegający budowlę pod dachem), ciemne, bez sklepień, prostota,
proporcja, równowaga.


ROMANIZM: Francja, Benedyktyni i Cystersi, architektura sakralna, kamień ciosany, mury grube, nieotynkowane,
sklepienia krzyżowe,
sylwetki kościołów masywne i ciężkie, z prostych figur geometrycznych,
fasada najbardziej ozdobna część kościoła (ściana frontowa) na zachód,
portal (obramowanie wejścia w kształcie łuku) okna wąskie, podzielone kolumienkami,
wnętrza mroczne, surowe, bez tynków, pomiędzy nawami
(główna, boczne i poprzeczna – transept) filary

GOTYK: Francja, materiałem cegła, budowle strzeliste i wysokie, wysokie wieże ze spiczastym
dachem lub ścięte płasko,
łuki ostre , okna wąskie i wysokie, witraże i maswerki, portale rzeźbione o ostrym kształcie, wnętrza wysokie,
ozdobione smukłymi filarami,
sklepienia krzyżowo-żebrowe,
dachy wysokie, strome, pokryte dachówką, wnętrza jasne, przestrzenne, przewaga sakralnych pojawiają się
domy mieszczan, zamki rycerskie, ratusze, katedry z rozetą


RENESANS: Włochy (Florencja), Kraków, przede wszystkim świeckie, naśladowanie kultury antyku,
gmach proporcjonalny i harmonijny, elementy architektury greckiej i rzymskiej: półkolisty łuk, kolumny,
kopuła zakończona latarnią, dach pogrążony lub zasłonięty attyka (balustrada wieńcząca elewację budynku i
przysłaniająca dach), ściany tynkowane, cegła i marmur.
Architekci znani, kamienice z godłem, dziedzińce z krużgankami, wnętrza jasne, malowidła na ścianach,
kasetony na sufitach. Charakterystyczne arkady (sklepienia łukowe wsparte na dwóch kolumnach) i

BAROK: dążenie do zaimponowania,, przepych, bogactwo często fałszywe,
budowle niskie i rozbudowane, wieże nie wysokie, zakończone hełmami, linie powyginane,
mnogość ozdób, złocenia, kolumny jak spirale, wnętrza bogate, malowidła, lustra, materiałem
cegła tynkowana i stiuk, gipsowe ozdoby i drewno, iluzja światła, symetria. Przede wszystkim pałace i kościoły,
pilastry (półkolumny, niejako przyklejone do ściany), pałace otoczone ogrodami i parkami, okna duże, rzeźby

KLASYCYZM: Francja, kopiowanie, materiałem cegła tynkowana na biało, stiuk, kształty regularne, symetryczne,
kolumnady, pałace z ozdobnym portykiem z tympanonem, dach z attyką, okna duże, kwadratowe lub prostokątne,
na planie okręgu, przykryte kopułą, mało ozdób surowe jasne wnętrza malowane na biało, fasada gładka i prosta