Sekty

Zdefiniowanie pojęcia "sekta" jest wyjątkowo trudne. Dotychczas powstało kilkadziesiąt, jeśli nie kilkaset definicji, a żadna z nich nie oddaje zjawiska wystarczająco całościowo, by wszyscy ją zaakceptowali. Praktycznie każdy ośrodek informacji o sektach posługuje się swoją własną.

I Próba definicji sekty

Ujęcie językowe
Łac. sequor - iść, podążać za kimś, czyli sekta to droga, którą się podąża, sposób postępowania. Inni wywodzą słowo "sekta" od łac. secare (oddzielić, obcinać). Sekta, więc to grupa czy wspólnota, która oddzieliła się od większej, centralnej wspólnoty.

Ujęcie socjologiczne
Sekta to grupa społeczna izolująca się od reszty społeczeństwa, mającą własną hierarchię wartości i zespół norm zachowania się, z silnie akcentowaną rolą przywódcy

Ujęcie religioznawcze
Sekta to grupa czy ruch religijny, wyodrębniony z jakiejś religii lub związek wyznaniowy, który oderwał się od któregoś z kościołów czy wspólnot religijnych i przyjął własne zasady doktrynalne, kultyczne oraz struktury organizacyjne.

Definicja z Raportu MSWiA
Za sektę można uznać każdą grupę, która posiadając silnie rozwiniętą strukturę władzy, jednocześnie charakteryzuje się znaczną rozbieżnością celów deklarowanych i realizowanych oraz ukrywaniem norm w sposób istotny regulujących życie członków; która narusza podstawowe prawa człowieka i zasady współżycia społecznego, a jej wpływ na członków, sympatyków, rodziny i społeczeństwo ma charakter destrukcyjny.

Definicja Centrum Przeciwdziałania Psychomanipulacji
Sekta to grupa, w której zachodzi jednocześnie wysoki poziom totalności (kontroli życia członków) i psychomanipulacji.


II Przyczyny powstawania i rozprzestrzeniania się sekt

Pytanie o przyczyny powstawania sekt i źródła ich atrakcyjności jest zagadnieniem złożonym, na które na przestrzeni ostatnich lat próbowano wielokrotnie udzielić odpowiedzi. Zjawisko powstawania sekt jest procesem skomplikowanym i nie istnieje żaden wzorzec, w oparciu, o który następuje ich rozwój. Sekty to reakcja na bardzo wiele czynników w otaczającej rzeczywistości, jednak nie sposób kompleksowo i jednoznacznie wyjaśnić istoty ich fenomenu. Przyczyn powstania sekt i ich aktywnego rozwoju doszukiwać się można z jednej strony w realizacji uprawnień wolnościowych gwarantowanych przez systemy demokratyczne, skutecznie wykorzystywanych przez grupy o charakterze sekt. Z drugiej strony zjawisko to jest odpowiedzią na słabość dotychczas obowiązujących norm moralnych, społecznych oraz kryzys wartości współczesnego świata. Powodem może być w tym wypadku brak spełnienia oczekiwań indywidualnych i grupowych przez dotychczas istniejące struktury społeczne, w szczególności rodziny, tradycyjne wyznania religijne i instytucje edukacyjno-wychowawcze.
Na przyczyny powstawania i rozwoju sekt można patrzeć z punktu widzenia ustroju państwa, przeobrażeń społecznych oraz indywidualnych potrzeb i aspiracji człowieka.
1. Przyczyny ustrojowe:
 zmiana ustroju w 1989 roku z totalitarnego na demokratyczny,
 otwarcie granic, a przez to napływ nowych, atrakcyjnych idei,
 zmiana prawa: gwarancje wolnościowe, w tym wolności zrzeszania się i wolności sumienia i wyznania, niezwykła łatwość uzyskania rejestracji, a poprzez to osobowości prawnej, przez sekty - szczególnie w formie kościoła lub innego związku wyznaniowego oraz stowarzyszenia,
 brak jakiejkolwiek kontroli państwa nad działalnością nowych kościołów i innych związków wyznaniowych, nikłe kompetencje kontrolne wobec innych osób prawnych tworzonych przez sekty,
 możliwość korzystania przez kościoły i inne związki wyznaniowe, stowarzyszenia, fundacje, z wielu ulg i przywilejów,
 nie przygotowanie instytucji publicznych do rozwiązywania problemów wynikających z działalności sekt, brak rzetelnej wiedzy oraz właściwej koordynacji działań tych instytucji.
2. Przyczyny społeczne:
 kryzys cywilizacji, polegający między innymi na odejściu od dużych instytucji takich jak partie polityczne, ruchy społeczne, na rzecz małych wspólnot,
 kryzys rodziny, związany głównie z jej trudną sytuacją ekonomiczną,
 kryzys tradycyjnych kościołów i innych związków wyznaniowych,
 kryzys instytucji edukacyjno-wychowawczych, w tym przede wszystkim szkół,
 kryzys ekonomiczny powodujący występowanie dużego bezrobocia i związanej z nim frustracji,
 brak popularyzacji wśród społeczeństwa pozytywnych wzorców spędzania czasu wolnego,
 zmiana modelu życia, nastawienie konsumpcyjne, co skutkuje tęsknotą za sacrum i różnymi formami odnowy duchowej,
 brak elementarnej wiedzy dotyczącej zagrożeń związanych z funkcjonowaniem sekt wśród dzieci i młodzieży oraz rodziców i opiekunów.
3. Przyczyny indywidualne:
 potrzeba przynależności i wspólnoty,
 poszukiwanie sensu życia oraz trwałych wartości, takich jak przyjaźń, miłość, ciepło, zaufanie,
 dążenie do integralności życia na wszystkich płaszczyznach,
 poszukiwanie tożsamości kulturowej i religijnej,
 potrzeby bycia rozpoznanym i wyróżnionym,
 potrzeba przynależności do elity,
 poszukiwanie transcendencji,
 potrzeba duchowego kierownictwa,
 potrzeba zaangażowania się i współuczestnictwa.

Na etiologię sekt można również patrzeć z punktu widzenia osoby czy też osób tworzących grupę posiadającą znamiona sekty. Wówczas przyczyną powstawania sekty jest także osobowość ich twórców, cel, jaki stawiają sobie oni w związku z utworzeniem grupy oraz korzyści jakie osiągną poszczególne osoby z faktu istnienia i działalności sekty




III Cechy charakterystyczne sekt i metody ich działania

Do grupy działań charakterystycznych dla sekt należy zaliczyć:
 znęcanie się fizyczne i psychiczne nad uczestnikami grupy,
 wykorzystywanie seksualne uczestników,
 bezprawne zatrzymywanie,
 niewolnictwo,
 zachęcanie do działań agresywnych,
 propagowanie ideologii rasistowskiej,
 oszustwa podatkowe, nielegalny obrót pieniędzmi, przemyt broni i narkotyków,
 pogwałcenie prawa do pracy,
 nielegalne praktyki medyczne,
 nakłanianie osób nieletnich do składania ślubów religijnych wpływających w zasadniczy sposób na ich przyszłość,
 żądanie natychmiastowego zaangażowania o charakterze finansowym czy osobistym bez możliwości spokojnego i rzeczowego namysłu,
 zmuszanie lub nakłanianie konwertytów (osoby świeżo przyjęte do ruchu) do zerwania kontaktów z rodziną i przyjaciółmi,
 ograniczanie w jakimkolwiek stopniu następujących praw osobistych swoich członków,
• prawa swobodnego porzucenia ruchu lub rezygnacji z jakiejś formy aktywności wewnątrz ruchu np. ukończenia podjętego kursu czy szkolenia,
• prawa nawiązywania kontaktu (osobistego, listownego, telefonicznego) z rodziną i przyjaciółmi,
• prawa wyrażania niezależnej opinii (w sądzie i gdziekolwiek indziej),
• prawa leczenia (szczególnie dotyczy to ograniczania przez niektóre grupy religijne możliwości korzystania przez członków z konwencjonalnej pomocy medycznej np. badań kontrolnych krwi, przyjmowania leków chemicznych, dokonywania szczepień ochronnych i transfuzji krwi),

 nakłanianie do przekraczania prawa szczególnie jeśli chodzi o zbieranie funduszy np. poprzez żebractwo czy prostytucje,
 oczekiwanie od potencjalnych członków stałych zobowiązań finansowych,
 ukrywanie przed adeptami prawdziwej nazwy i zasad ruchu,
 niszczenie dokumentów tożsamości i innych dokumentów osobistych członków, uniemożliwianie meldunku, zatajanie przed władzami administracyjnymi informacji co do miejsca zamieszkania czy pobytu członka,
 zmuszanie dzieci członków do rezygnacji z konwencjonalnych form wykształcenia (obowiązek szkolny).


tylko oni
Misjonarska gorliwość Najbardziej rzucającą się w oczy cechą sekt jest gorliwość, z jaką członkowie prowadzą działalność rozpowszechniającą swe koncepcje. Wierząc, że to oni znają wyłącznie prawdę o Bogu, i o jedynym posłaniu, które świat pragnie usłyszeć i bez którego jest skazany na zagładę
wódz
Przywództwo charyzmatyczne Zwolennicy przywódcy, wierzą w jego inność w stosunku do zwyczajnych śmiertelników i w jego wyjątkową moc.
zbawienie tylko u nich
Prawda wyłączna Ma ona niemal wyłączne prawo do prawdy. Wysuwają one twierdzenia, że prawdziwe zbawienie można znaleźć jedynie zostając ich członkiem i w ten sposób akceptując ich wierzenia, przyjmując praktyki, lub zaczynając używać zalecanych technik.
rodzinę zastępuje sekta
Nadrzędność grupy Stanowisko wyłączności sekty prowadzi z kolei do wiary, że owa sekta stanowi grupę elitarną. Ponieważ jej członkowie doświadczają wiedzy, znają prawdę lub stosują określone techniki, dochodzą do przekonania, że różnią się lub górują nad tymi, którzy nie należą do ich grona.
ścisły rygor i pranie mózgu
Ścisła dyscyplina Ścisła dyscyplina przyjmuje formę kontroli nad niemal wszystkimi aspektami życia członków, tak, że mają oni mało czasu na cokolwiek innego niż działalność w sekcie.
nie ma swobody myśli
Dławienie indywidualności Ponieważ w sektach nie ma miejsca dla buntowników, większa część procesu kształcenia, szczególnie nowicjuszy, skierowana jest na dławienie indywidualności. Członkowie wyrzekają się odpowiedzialności osobistej i oddają się bez reszty w ręce swych przełożonych. Nie ma miejsca dla swobody myśli, różnic interpretacyjnych lub niezależności postępowania.
dziedziny odchyleń wiary
Odchylenia doktrynalne Autorytet. Sekty dodają do Biblii ludzkie źródło autorytetu utrzymując, że jedynie słuszna interpretacja Biblii proponowana jest przez ich przywódcę lub w łonie ich organizacji. Bóg. Obraz Boga różny od Biblii, który ukazany jest na Osobie Chrystusa. Chrystus, staje się szczególną istotą ludzką, która bardziej niż inne istoty ludzkie pokazuje nam, jaki jest Bóg. Zbawienie. Sekty wymagają od ludzi, aby sami swoje zbawienie przygotowali.
manipulacja psychiką
Techniki zniewalania To przede wszystkim kompletna izolacja zwerbowanych do sekty od rodziny i dotychczasowego towarzystwa.To także oddziaływanie za pomocą rytuałów (tańce, stroje, kadzidełka, monotonne śpiewy), które wprowadzają w trans, wzmacniają poczucie bezpieczeństwa i przekonanie o przynależności do grupy: ponadto posługiwanie się hermetycznym językiem (żyjesz we wspólnocie, w rodzinie, wśród braci i sióstr, a przywódca grupy jest twoim ojcem, mesjaszem, prorokiem)kolejnym elementem techniki zniewalania jest systematyczne odmawianie "modlitewek" z jednoczesnym potępianiem "błędów" dotychczasowego życia i skłądaniem obietnic o porzuceniu go wreszcie propagowanie bezgranicznej wiary w zasady nowej nauki, których nie można podważyć.











IV Sekty działające w Polsce

W ostatnich latach Polska stała się terenem niezwykłej aktywności wielu nowych ruchów religijnych. Przyczyn tego zjawiska jest wiele, lecz za główną należy uznać przeobrażenia po 1989 r., w tym otwarcie granic oraz gruntowne zmiany w prawie wyznaniowym, ułatwiające rejestrację nowych związków wyznaniowych i nadające im szereg uprawnień oraz przywilejów. Do Polski trafiło szereg misjonarzy nowych, nieznanych wcześniej religii. Liczba sekt działających w Polsce jest jak dotąd nieznana. Dysponujemy jedynie informacjami o zarejestrowanych związkach wyznaniowych, których jest obecnie 151 (łącznie z tak zwanymi kościołami tradycyjnymi). Część z zarejestrowanych nowych ruchów religijnych z całą pewnością można zakwalifikować jako niebezpieczne sekty. Do tego dochodzi bardzo dużo grup religijnych nie zarejestrowanych, które pod wieloma względami są jeszcze bardziej niebezpieczne, gdyż nie mają obowiązku ujawniania na swój temat żadnych informacji. Działa ponadto szereg stowarzyszeń, fundacji, spółek, gabinetów psychologicznych, ośrodków odnowy biologicznej, które są de facto formą aktywności sekt religijnych. Z całą pewnością można powiedzieć, że w Polsce występuje kilkaset mniejszych lub większych nowych ruchów religijnych, z których część to niebezpieczne sekty.

Swą działalność sekty prowadzą najczęściej na terenach dużych miast (Warszawa, Trójmiasto, Kraków, Wrocław) oraz na terenach przygranicznych, co sprzyja kontaktom międzynarodowym. Wiele z nich nabyło na terenie naszego kraju liczne nieruchomości, gdzie tworzą zamknięte, odcięte od świata wspólnoty.

Sekty możemy podzielić na cztery grupy:
 Sekty destrukcyjne. Mianem tym określa się te grupy, które swoimi formami kultycznymi stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia obywateli. Są to najczęściej grupy, które posiadają silnie rozbudowaną strukturę władzy, wymagają od swoich członków bezwzględnego posłuszeństwa i ukrywają prawdziwe zasady, jakimi rządzi się sekta. Z działalnością tychże wiążą się tzw. rytualne zabójstwa czy zbiorowe przypadki samobójstw popełnianych przez członków. W Polsce np. mieliśmy do czynienia z zabójstwami dokonanymi przez satanistów na swoich ofiarach, dewastacją cmentarzy, profanacją grobów czy znęcaniem się nad zwierzętami.Są to m.in.: Kościół Zjednoczeniowy Muna, Towarzystwo Świadomości Kryszny, Wspólnota Niezależnych Zgromadzeń Misyjnych "Rodzina" D. Berga oraz ruchy satanistyczne. Do bardziej znanych i szkodliwych należą także: Kościół Scjentologiczny, Niebo - Zbór Chrześcijan Leczenie Duchem Bożym i Ruch Raeliański
 Sekty biblijne, czyli posługujące się Biblią, a wśród nich:
 sekty pseudoewangeliczne - manipulujące tekstem Ewangelii
 sekty kryptojudaistyczne - odrzucające Ewangelię, opierające się natomiast przede wszystkim na Starym Testamencie (ukryty judaizm).
Do tej grupy należą także związki religijne oczekujące końca świata. Nazywa się je grupami apokaliptycznymi lub milenarystycznymi.Są to te grupy, które w swoim nauczaniu wykorzystują Biblię i starają się przedstawiać ją, jako źródło swego autorytetu. Największym niebezpieczeństwem jest tu fakt, że grupy te wykorzystując Biblię przedstawiają siebie, jako jedynego prawdziwego jej interpretatora, a nawet jako jedynie prawdziwego reprezentanta chrześcijaństwa. Mimo, że sekty te odwołują się do nauk zawartych w Piśmie św. są programowo wrogie wobec Kościołów chrześcijańskich, które nazywają często apokaliptyczną Bestią. Większość sekt biblijnych - i nie tylko - postrzega świat jako zły. Dlatego oczekuje się wybawienia od tego świata lub zbawienia, poprzedzonego surowym Sądem. Oczywiście zbawienia dostąpią tylko wybrani, poza sektą nie ma zbawienia. Dla reszty pozostaje Sąd i zły świat spłonie w wiecznym ogniu. Niektóre sekty podawały już wielokrotnie terminy końca świata, inne nie podają żadnych terminów przepowiadanych wydarzeń.
Najwięcej tego typu grup powstało w XIX i XX w. Obecnie jest ich kilkadziesiąt. Do najliczniejszych i najbardziej znanych w Polsce należą: świadkowie Jehowy, adwentyści i tzw. ruchy "badackie" czyli badacze Pisma św. W Polsce działa obecnie sześć grup badackich, zrzeszających ogółem około 5 tysięcy "wiernych". Z tego do największych należą: Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego, Stowarzyszenie Badaczy Pisma Świętego w Polsce i Świecki Ruch Misyjny "Epifania".
W drugiej połowie XX w. powstały kolejne wspólnoty posługujące się tekstem Biblii. Każda z nich uznawała któregoś z apostołów za najważniejszego, stąd nazwa - grupy nowoapostolskie. W Polsce działają dwie tego typu grupy: Nowoapostolski Kościół w Polsce (ok. 5 tysięcy członków) i Stolica Apostolska w Jezusie Chrystusie (50 osób).
Typową sektą kryptojudaistyczną są Mormoni
Do tej grupy sekt zalicza się również wspólnoty, których działalność opiera się na prywatnych objawieniach. W Polsce rozpowszechniane są wizje Włoszki M. Valltorte zawarte w 10 tomach. Swoją działalność wizjonerską rozwija także Vassula Ryden - Greczynka przedstawiająca siebie jako osobę dostępującą niebieskich objawień. Za fałszywego wizjonera uznawany jest Wiliam Kamm, założyciel Maryjnego Dzieła Pokuty Kamma, któremu podlegają inni wizjonerzy, m.in. w Polsce Biernacki z Oławy

 Nowe ruchy religijne o charakterze religioznawczym określane mianem orientalnych, posiadające własną doktrynę, powiązane z jakąś religią światową, ale nie utożsamiają się z żadną z nich. W Polsce działają wspólnoty, które nawiązują przede wszystkim do hinduizmu i buddyzmu. Z hinduizmem związany jest Światowy Uniwersytet Duchowy Brahma Kumaris W Polsce oraz Instytut Wiedzy o Tożsamości "Misja Czaitanii", o którym pisaliśmy. Działa również kilka ruchów propagujących jogę: Związek Ajapa Joga, Tantra Joga czy Misja Boskiego Światła. Z kolei na naukach Buddy opierają się istniejące w Polsce ruchy zenistyczne o trzech kierunkach: japońskim, koreańskim i tybetańskim. Najliczniejsze tego typu grupy to: Szkoła Zen "Kwan Um", Związek Buddyjski Karma Kagyu i Związek Buddystów Zen - "Bodhidharma".
 Ruchy parareligine,Tym mianem określa się nowe ruchy religijne często nie mające charakteru zorganizowanych grup. Głównym nurtem bardzo rozpowszechnionym jest Nowa Era czyli New Age. W Polsce idee New Age propagują m.in. znane czasopisma: "Gwiazdy mówią", "Wiedza Tajemna", "Wróżka". Z ruchem New Age jest związana organizacja działająca w Polsce z siedzibą w Toruniu, pod nazwą Zachodni Zakon Sufi. Do ruchów parareligijnych zalicza się także: Instytut Wiedzy Transcendentalnej oraz Grupy Różokrzyża.
 niektórzy dodają jeszcze związki światopoglądowe. W Polsce najbardziej znanym i licznym związkiem jest masoneri,pozostałe liczą po niewielu członków.Są to związki o charakterze wolnomyślicieli o charakterze ateistycznym, m.in.: Niezależna Inicjatywa Europejska "Nie", Polskie Stowarzyszenie Wolności Religijnej, Towarzystwo Kultury Świeckiej.

Oprócz tego w Polsce można spotkać inne związki bądź stowarzyszenia o charakterze ideowym. Są to grupy zrzeszające niewielką ilość członków, jak np.: Rodzimy Kościół Polski, Polski Kościół Dialogu, Medytacyjne Stowarzyszenie Najwyższej Mistrzyni Czing Hai, Stowarzyszenie Sathya Baby, Metoda Silvy, Amway, Reiki czyli "Naturalny System Uzdrawiania".
Do najbardziej kontrowersyjnych wspólnot religijnych, działających w Polsce, należą: Kościół Zjednoczenia, Wspólnota Niezależnych Zgromadzeń Misyjnych "Rodzina", Kościół Scjentologiczny oraz różne grupy satanistyczne.


Kościół Zjednoczenia (Sun Myung Moona)
Kościół ten został uznany przez Parlament Europejski za organizację parareligijną, mogącą się przyczyniać do zagrożenia ładu i porządku społecznego. Członków tej wspólnoty obwinia się o uczestnictwo w przemycie i handlu narkotykami. W naszym kraju został on zarejestrowany 12.01.1990 roku. Posiada trzy zamknięte ośrodki pod Krakowem. Kościół werbuje członków poprzez Federację Kobiet na Rzecz Pokoju Światowego, działającą w Polsce od 1992 roku, oraz Akademickie Stowarzyszenie Urzeczywistniania Wartości Uniwersalnych.

Kościół Scjentologiczny
Kościół ten określany jest mianem "mafii religijnej". Jest on najbardziej dochodowym kultem w Stanach Zjednoczonych. Znane są tam przypadki licznych fałszerstw, przekupstw, wyłudzeń, zastraszeń i oszustw giełdowych. Z uwagi na nieprzychylną opinię międzynarodową Kościół dąży do ukrywania działalności w Polsce. Zagrożenie ze strony Kościoła Scjentologicznego przejawia się m.in. w podejmowaniu działań, dążących do wyłudzenia środków materialnych na tzw. orientalne techniki odnowy psychicznej.

Wspólnota Niezależnych Zgromadzeń Misyjnych "Rodzina"
Działalność tej sekty łączona jest z tajemniczymi zaginięciami i uprowadzeniami ludzi młodych zarówno na terenie Polski, jak i w innych państwach. Na Zachodzie sekta oskarżona jest o uprowadzanie dzieci, molestowanie i wykorzystywanie seksualne nieletnich, propagowanie stosunków kazirodczych oraz produkcję filmów pornograficznych (również z udziałem dzieci). W wielu krajach zakazano działalności sekty. W Polsce prowadzi ona szeroką działalność propagatorską, rozdając z miejscach publicznych ulotki, a także werbunkową, głównie w szkołach i placówkach opiekuńczo-wychowawczych, proponując usługi w zakresie nauczania języków obcych oraz pogadanek na tematy zapobiegania narkomanii i AIDS. Każdy, kto nawiąże kontakt z grupą, jest nakłaniany do opuszczenia rodziny. Członkowie izolowani są całkowicie od swych rodzin i przyjaciół, przebywają w ośrodkach sekty na terenie kraju tylko czasowo, skąd następnie pod zmienionymi nazwiskami wyjeżdżają za granicę, gdzie są wynaradawiani, aby po latach powrócić do kraju jako całkowicie posłuszni przywódcy sekty. Odnalezienie osób uprowadzonych przez grupę staje się praktycznie niemożliwe. Żaden z jej członków nie pracuje zawodowo.
Na terenie kraju grupa posiada, co najmniej dwa ośrodki - w Piasecznie i w Karpaczu.

V Sekty w literaturze i środkach masowego przekazu