Wykończenia specjalne powierzchni drewna i tworzyw drzewnych

Źródła:

„Materiałoznawstwo przemysłu drzewnego” – Jerzy Szczuka i Jan Żurowski
Internetowa Encyklopedia Powszechna
Strony internetowe zakładów przemysłu drzewnego oraz związków artystycznych


Cele wykończenia specjalnego powierzchni drzewnych:

Celem wykończania drewna jest uzyskanie efektów dekoracyjno-estetycznych oraz ochrona wyrobów przed szkodliwym działaniem czynników otoczenia, a tym samym zapewnienie ich długotrwałego użytkowania. Wykończanie przeprowadza się powlekając powierzchnię powłoką malarsko-lakierniczą lub przez trwałe pokrycie okładzinami w postaci laminatów, folii, tkanin i listew profilowych (doklejek). Powleczenie powłoką malarsko-lakierniczą poprzedzone jest często barwieniem oraz wypełnianiem porów i nierówności podłoża.

Podział i materiałów wykończeniowych stosowanych w meblarstwie:

- materiały malarskie,
- okładziny z tworzyw sztucznych,
- tkaniny.

Materiały malarskie ich podział i zastosowanie:

Wszystkie substancje przeznaczone do wytwarzania powłok malarsko-lakierniczych na dowolnym podłożu nazywamy materiałami malarskimi. Zalicza się do nich zarówno wyroby lakierowe, jak i różnego rodzaju barwniki, materiały wybielające, materiały do polerowania powłoki itp. materiały pomocnicze.

Barwniki

Charakterystyka ogólna i podział barwników:

Ze względu na pochodzenie substancje przeznaczone do barwienia drewna dzieli się na barwniki naturalne i barwniki syntetyczne. Barwniki naturalne mogą być pochodzenia zwierzęcego, roślinnego i kopalnego. Rozróżnia się barwniki syntetyczne: bezpośrednie, kwasowe i zasadowe. Mieszaniny wymienionych barwników, przeznaczone specjalnie do barwienia drewna, tworzą podgrupę, zwaną barwnikami do drewna. Specjalny rodzaj materiałów do barwienia drewna stanowią
wytrawy.

Barwniki naturalne

Barwniki roślinne i zwierzęce. Barwniki roślinne i zwierzęce były dawniej prawie jedynymi substancjami barwiącymi, używanymi do barwienia różnych materiałów, m.in. drewna. Obecnie zastąpiono je barwnikami syntetycznymi, które są tańsze i produkowane z powszechnie dostępnych surowców. Zaletą barwników roślinnych jest ich na ogół duża trwałość, toteż używa się ich jeszcze w niektórych gałęziach przemysłu. Z tej grupy barwników bardziej znane są: kurkumina - barwnik żółty, santalina barwnik czerwony, indygotyna - barwnik niebieski, sepia – barwnik brunatny.

Barwniki kopalne.

Barwniki kopalne otrzymuje się z przerobu kopalnych pigmentów pochodzenia organicznego. Do bardziej znanych barwników kopalnych używanych do barwienia drewna należy brunat kasselski i brunat Bismarka. Brunat kasselski występuje w złożach obok pokładów węgla brunatnego i torfu. Przygotowuje się go w roztworze wodnym o stężeniu 1 + 10% (zależnie od żądanej intensywności barwy), często z dodatkiem amoniaku. Przez stosowanie brunatu kasselskiego uzyskuje się równomierne brunatne zabarwienie imitujące barwę orzecha; wnika on stosunkowo głęboko w drewno. Jest odporny na działanie światła. Brunat Bismarka występuje w kilku odmianach, jako brunaty zasadowe i brunaty tłuszczowe. W meblarstwie najczęściej używa się brunatu zasadowego G i brunatu zasadowego R. Są one rozpuszczalne w wodzie i alkoholu. Przez stosowanie brunatów G i R uzyskuje się czerwonobrunatne zabarwienie o żywym odcieniu, imitujące kolor drewna mahoniu i z tego powodu popularna nazwa tego barwnika - bejca mahoniowa. Brunat Bismarka
wykazuje stosunkowo małą odporność na działanie światła.


Barwniki syntetyczne

Charakteryzują się dużą rozmaitością kolorów oraz łatwością przyrządzania roztworów barwiących i możliwością dobierania dowolnych barw i odcieni wybawień przez mieszanie poszczególnych rodzajów barwników. Surowcem wyjściowym do produkcji barwników syntetycznych są najczęściej węglowodory aromatyczne, np.: benzen, toluen, otrzymywane w wyniku destylacji smoły pogazowej węgla kamiennego. W handlu barwniki występują przeważnie w postaci p roszków, wopakowaniach blaszanych lub papierowych. Oprócz czystego barwnika handlowe produkty zawierają zwykle substancje dodatkowe, np.: sól kuchenną, sól glauberską, sodę, dekstrynę. Substancje te dodaje się w celu wyrównania mocy barwnika.

Barwniki bezpośrednie

Barwniki bezpośrednie są przeważnie związkami azotowymi. Stosuje się je w roztworach wodnych o stężeniu 0,1 +5%. Barwniki bezpośrednie nie mają zdolności głębokiego wnikania w tkankę drzewną i z tego powodu nadają się tylko do barwienia powierzchniowego. W celu ułatwienia wnikania barwnika w drewno dodaje się do roztworu 5+ 10% amoniaku.

Barwniki bezpośrednie

Barwniki bezpośrednie odznaczają się dość dobrą odpornością na światło, można je mieszać między sobą lub z barwnikami innych grup w celu otrzymania różnych odcieni barw. Najczęściej używa się ich do wybarwień szarych i brunatnych.

Barwniki kwasowe

Barwniki kwasowe są najczęściej solami sodowymi lub wapniowymi barwników nitrozowych, azowych i nitrowych. Odznaczają się one bardzo dobrą rozpuszczalnością w wodzie i stosunkowo dużą łatwością wnikania w drewno. Dzięki temu nadają się do wgłębnego barwienia drewna. Stosuje się je w 0,2 do 5% roztworze wodnym pojedynczo oraz jako mieszaniny kilku barwników kwasowych lub mieszaniny z barwnikami bezpośrednimi. W celu ożywienia i wyrównania barwy można dodawać do roztworu kwas octowy, siarkowy lub mrówkowy i sól glauberską.

Barwniki zasadowe

Barwniki zasadowe są najczęściej siarczanami i szczawianami barwnych zasad, rozpuszczalnymi w wodzie i alkoholu etylowym. Do barwienia drewna używa się roztworów o stężeniach 0,4+4%. Charakteryzują się dużą jaskrawością i czystością kolorów wybarwień. Jakość wybarwień podnosi dodatek kwasu octowego. Nie można natomiast dodawać amoniaku i innych zasad, gdyż powoduje to wytrącanie się osadu z roztworu. Wadą barwników zasadowych jest mała odporność na działanie światła.

Barwniki do drewna

Barwniki do drewna stosuje się w roztworach wodnych lub alkoholowych o stężeniu 0,5+6%. Barwniki te nadają się do powierzchniowego i wgłębnego barwienia. Przez stosowanie barwników uzyskuje się wybarwienia równomierne i odporne na światło. Handlowe nazwy barwników tej grupy są utworzone od nazw rodzajów drewna, które imitują, np.: rubin mahoniowy, brunat orzechowy itp.

Wytrawy

Wytrawy są roztworami soli metali zdolnych do barwnej reakcji chemicznej z garbnikami zawartymi w drewnie lub wprowadzonymi do drewna przed jego wytrawianiem. Przez stosowanie soli różnych metali uzyskuje się zabarwienie drewna garbnikowego. Na przykład sole żelaza powodują zabarwienie szare do granatowego, sole chromu barwią drewno na kolor żółtobrązowy do ciemnobrązowego, sole cynku i ołowiu dają zabarwienie czerwone, sole wapnia - brązowe. Intensywne i trwałe zabarwienie uzyskuje się działając solami metali tylko na drewno o dużej zawartości naturalnych garbników, a więc drewno np. dębu, orzecha, buka i niektórych innych drzew liściastych. W odniesieniu do drewna tych drzew wystarczy naniesienie samego roztworu soli. Takie barwienie nazywa się wytrawianiem jednostopniowym. W stosunku do drewna ubogiego w garbniki (np. drewna drzew iglastych) wytrawianie jednostopniowe nie przynosi żądanych efektów, wybarwienie jest bardzo słabe i nietrwałe. Stosuje się, więc wytrawianie dwustopniowe, które polega na nasyceniu powierzchni drewna wytrawą wstępną, stanowiącą roztwór mieszaniny soli metalu z substancją garbnikową i następnym powleczeniu trawionej powierzchni roztworem soli metalu, zwanym wytrawą wtórną.

Jako wytrawy wstępne stosuje się np. roztwory:
- chlorku miedzi i kwasu pirogalusowego - do odcieni brunatnych;
- octanu żelaza i pirokatechiny - do odcieni czarnych;
- siarczanu miedzi i pirokatechiny - do odcieni zielonych.
Wytrawami wtórnymi, odpowiednimi do wymienionych wytraw wstępnych, są roztwory soli chromowych z dodatkiem amoniaku. Najczęściej używa się chromianu potasu lub dwuchromianu potasu.

Zastosowanie barwników

Barwieniu poddaje się powierzchnie elementów przeznaczone do wykończenia przezroczystego i powierzchnie, które pozostawia się w stanie niewykończonym powłoką lakierniczą, lecz które ze względów estetycznych wymagają zabarwienia na kolor powierzchni licowych wyrobu. Barwi się przede wszystkim widoczne powierzchnie elementów wykonanych z drewna litego nieokleinowanego i powierzchnie okleinowane. Czasem barwi się także powierzchnie elementów wykonanych z innych materiałów, na przykład z płyty pilśniowej.

Barwienie ma na celu: imitowanie szlachetnych gatunków drewna, uzyskanie barwy różnej od naturalnej barwy drewna, wzmocnienie lub wyrównanie naturalnej barwy drewna szlachetnego gatunku, zatuszowanie wad drewna, które obniżają wygląd estetyczny mebla.

Najprostsze w użyciu, tanie, dające dobre efekty estetyczne i niezłą trwałość wybarwień, najszerzej są stosowane: barwniki do drewna, barwniki bezpośrednie i barwniki kwasowe.

Wytrawy są dość kłopotliwe w użyciu, a proces trawienia długotrwały (przy wytrawianiu dwustopniowym ostateczna barwa ustala się po kilkunastu, a nawet 24 godzinach od chwili naniesienia wytrawy wtórnej). Mają one jednak wiele zalet. Wnikają w drewno głębiej od barwników, są bardziej odporne na światło. Przez stosowanie wytraw uzyskuje się ładny rysunek drewna, odcienie barw delikatniejsze od uzyskanych przy użyciu barwników, mniej od nich jaskrawe i lekko przydymione. Te cechy wytraw sprawiają, że używa się ich do barwienia mebli stylowych produkowanych pojedynczo lub w krótkich seriach.

Lakiery, politury i matyny:

Lakiery, politury i matyny są wyrobami lakierowymi, które służą do wykańczania przezroczystego.

Lakiery olejne:

Lakiery olejne są roztworami stopu żywic z olejami schnącymi w rozpuszczalnikach organicznych. Do ich wyrobu używa się żywic kopalowych, kumaronowych, alkidalowych oraz kalafonii i innych żywic.

W zależności od odporności na wodę i od przeznaczenia, rozróżnia się 4 rodzaje tych lakierów:
- I - do malowania przedmiotów drewnianych nienarażonych na działanie wody i czynników atmosferycznych,
- II - do malowania przedmiotów drewnianych i metalowych narażonych na działanie czynników atmosferycznych i okresowe działanie wody,
- III - do malowania urządzeń pokładowych i zewnętrznych nadwodnych pomieszczeń okrętowych z drewna, narażonych na bezpośrednie działanie atmosfery morskiej,
- IV - do zwilżania gazy, za pomocą, której zbiera się pył z powierzchni przeznaczonych do dalszego malowania.

Wszystkie te lakiery są bezbarwne. Odporność na wodę i czynniki atmosferyczne uzyskuje się dzięki dobraniu i zmieszaniu składników – żywicy i oleju – w odpowiednich proporcjach.

W meblarstwie można stosować lakiery olejne wyprodukowane na spoiwie chudym (rodzaj I), czyli w proporcji składników 1:1. Powłoka wykonana z tych lakierów jest dość twarda, lecz mało elastyczna, o znacznym połysku i małej odporności na wodę.
Ze względu na to, że przemysł farb i lakierów produkuje wiele innych lakierów o lepszych właściwościach użytkowych i technologicznych – lakier olejny w meblarstwie stosuje się w ograniczonym zakresie. Używa się go niekiedy do wykończania niektórych typów mebli giętych, mebli szkolnych, mebli przeznaczonych dla dzieci oraz mebli szkieletowych przeznaczonych do użytkowania na tarasach itp. otwartych miejscach (rodzaj II).

Lakiery nitrocelulozowe:

Lakiery nitrocelulozowe są roztworami suchej nitrocelulozy w lotnych związkach organicznych, spełniających funkcję rozpuszczalników i rozcieńczalników. Jako rozpuszczalniki stosuje się najczęściej estry kwasu octowego, etery kwasu octowego, etery glikolu oraz niektórych gatunków benzyny.
Produkuje się wiele rodzajów lakierów nitrocelulozowych od lakieru ogólnego stosowania do lakierów o właściwościach, przystosowanych do specjalnego przeznaczenia i technologii nanoszenia lakieru. Właściwości lakierów nitrocelulozowych zależą od rodzaju podstawowego składnika - nitrocelulozy, tj. przede wszystkim od jej lepkości (mała, średnia, duża), oraz od rodzaju użytych żywic i zmiękczaczy, a także od proporcji składników lakieru, bowiem nitroceluloza nie jest jedynym składnikiem błonotwórczym lakieru. W celu podniesienia elastyczności powłoki i jej przyczepności do podłoża oraz uzyskania lepszego połysku, do lakieru dodaje się różne żywice naturalne i syntetyczne oraz inne substancje modyfikujące jego właściwości.

Lakier nitrocelulozowy bezbarwny na drewno:

Lakier nitrocelulozowy bezbarwny na drewno. Jest to lakier ogólnego przeznaczenia, szeroko stosowany m.in. w meblarstwie. Stanowi on roztwór nitrocelulozy średnio lepkiej w mieszaninie estrów kwasu octowego, alkoholi, węglowodorów aromatycznych z dodatkiem plastyfikatorów, żywicy alkidowej modyfikowanej \\\"olejem rycynowym oraz żywicy melaminowej. Nakłada się go przez natrysk lub polewanie w temperaturze od 18 + 40C bezpośrednio na podłoże drewniane lub na warstwę wypełniacza porów pod wyroby nitrocelulozowe. Można go również nanosić tamponem. Lakierem tym wykańcza się zarówno elementy płytowe, jak i graniakowe. Po przeszlifowaniu odpowiednim papierem ściernym, pastą do szlifowania i płynem do polerowania otrzymuje się wykończenie na połysk. Dzięki odpowiednio przeprowadzonym zabiegom technologicznym można również uzyskać powłokę matową. Omawiany lakier stosuje się również jako podkład pod lakier nitrocelulozowy do mechanicznego wykończania. Podyktowane jest to różnicą w cenie tych lakierów (lakier do mechanicznego wykańczania jest droższy). Lakier nitrocelulozowy bezbarwny meblowy do mechanicznego wykańczania na połysk. Lakier ten jest roztworem nitrocelulozy w mieszaninie estrów, alkoholi i węglowodorów aromatycznych z dodatkiem żywicy melaminowej, oleju rycynowego i plastyfikatorów żelatynizujących. Lakier jest przeznaczony do nanoszenia na drewno metodą polewania lub natrysku w zakresie temperatury od 18+40 Nanosi się go bezpośrednio na drewno lub na podłoże uprzednio zatarte wypełniaczem porów pod wyroby nitrocelulozowe. Powłoki z tego lakieru charakteryzują się dobrą podatnością na obróbkę mechaniczną przy zastosowaniu szlifierek taśmowych i wibracyjnych kozłów polerskich itp. Mechaniczna obróbka umożliwia uzyskanie wysokiego połysku.

Lakier nitrocelulozowy bezbarwny do gorącego natrysku:

Lakier nitrocelulozowy bezbarwny do gorącego natrysku. Lakier ten jest roztworem nitrocelulozy w mieszaninie estrów, węglowodorów aromatycznych i alkoholi z dodatkiem żywic syntetycznych i plastyfikatorów. Podstawową właściwością tego lakieru jest jego przystosowanie do natrysku w temperaturze 40 + 80C. Pozwala to na znaczne zaoszczędzenie lotnych rozpuszczalników, ponieważ lepkość roboczą lakieru uzyskuje się właśnie przez jego podgrzanie, a nie przez dodatek dużej ilości rozpuszczalnika. Zawartość substancji błonotwórczych w nakładanym lakierze jest prawie dwukrotnie większa niż w lakierach nitrocelulozowych stosowanych na zimno. Podwyższona temperatura natrysku wpływa także dodatnio na rozlewność lakieru i zwartość struktury powłoki. Po odpowiednim rozcieńczeniu lakier ten nadaje się do nakładania na zimno przez natrysk lub polewanie. Powierzchnie pokryte tym lakierem mogą być wykańczane na połysk mechanicznie.
Lakier nitrocelulozowy bezbarwny do drewna matowy.

Lakier ten jest roztworem nitrocelulozy i żywic syntetycznych w mieszaninie plastyfikatorów, estrów kwasu octowego, alkoholi, węglowodorów aromatycznych z dodatkiem substancji matujących. Jest on przeznaczony do lakierowania na mat szlachetny. Nakłada się go metodą natrysku, jako warstwę na podłoże uprzednio pokryte innymi lakierami nitrocelulozowymi, wypolerowane i przeszlifowane papierem ściernym. Lakiery nitro celulozowe kolorowe. Lakiery kolorowe są lakierami również przezroczystymi, które oprócz podstawowych składników, takich jak nitroceluloza, rozpuszczalniki, rozcieńczalniki i plastyfikatory zawierają żywice naturalne nadające lakierowi zabarwienie. Ze względu na barwę rozróżnia się następujące lakiery kolorowe: orzech I, orzech II i mahoń. Dzięki odpowiedniemu mieszaniu lakierów kolorowych z lakierami bezbarwnymi można uzyskać różne odcienie podstawowych kolorów. Lakiery kolorowe stosuje się głównie do wykańczania elementów mebli wykonanych z drewna gatunków pospolitych w celu uzyskania efektu (imitacji) drewna szlachetnego. Lakiery te charakteryzują się odpornością barwy na działanie światła. W handlu znajdują się lakiery kolorowe przeznaczone do nakładania na zimno oraz do gorącego natrysku. Opakowanie lakierów olejnych i nitrocelulozowych. W przemyśle lakiery olejne i nitrocelulozowe dostarczane są w beczkach (bębnach) z blachy ocynkowanej o pojemności 200 l, bańkach o pojemności 25 i 50 l oraz w pudełkach o przekroju okrągłym, zaopatrzonych w pałąk, o pojemności 15 l. W handlu detalicznym lakier olejny i lakier celulozowy ogólnego stosowania sprzedawane są w blaszanych pudełkach z wciskanym wieczkiem, o pojemności 1+5l.

Lakier ftalowy modyfikowany

Lakier ftalowy modyfikowany, schnący na powietrzu, ogólnego stosowania jest wyrobem lakierowym stanowiącym roztwór stopu żywicy ftalowej modyfikowanej olejami schnącymi z żywicą fenolową w rozpuszczalnikach organicznych, z dodatkiem środków pomocniczych i sykatyw. Lakier jest przeznaczony do malowania pędzlem lub pistoletem natryskowym przedmiotów z drewna i metalu, uprzednio zagruntowanych. Daje powłokę twardą, połyskującą oraz odporną na wodę i wiele substancji chemicznych.
Lakiery poliestrowe.

Lakiery poliestrowe są wyrobami lakierowymi bezrozpuszczalnikowymi. Stanowią one roztwór żywicy poliestrowej (poliestrów kwasu melainowego, fumarowego, ftalowego) w styrenie. Przez dodanie odpowiednich katalizatorów i przyspieszaczy następuje reakcja kopolimeryzacji, w wyniku, której otrzymuje się twardą nierozpuszczalną i nietopliwą powłokę lakierniczą. W czasie tej reakcji następuje prawie całkowite chemiczne związanie składników, tak, że praktycznie tworzenie i utwardzanie powłoki odbywa się bez odparowywania rozpuszczalnika. Lakiery poliestrowe zawierają dodatek parafiny, która po naniesieniu lakieru na podłoże wypływa na powierzchnię, tworząc warstewkę izolującą lakier od tlenu powietrza, co ułatwia przebieg reakcji polimeryzacji i utwardzania lakieru. W Polsce produkuje się lakiery poliestrowe maleinowo - ftalowo - propylenowe o zawartości styrenu około 45%. Mają one nazwę handlową: polimal, zaopatrzoną w wyróżnik cyfrowy, określający odmianę lakieru. Na przykład: polimal110 jest bezbarwnym lakierem dwuskładnikowym, przeznaczonym do nanoszenia na szerokie płaszczyzny polewarką dwugłowicową. Polimal111 ma podobne właściwości i zastosowanie jak polimal 110, lecz przystosowany jest do nanoszenia przez natrysk za pomocą pistoletów jedno i dwudyszowych specjalnych typów. Polimal 115 jest lakierem tiksotropowym (niespływającym), przeznaczonym do natryskiwania specjalnym pistoletem na powierzchnie pionowe. Oprócz lakierów poliestrowych bezbarwnych produkuje się lakiery pigmentowane. Lakiery poliestrowe mają dobre właściwości wypełniające. Można je, więc nanosić bezpośrednio na podłoże (bez stosowania wypełniaczy porów), przy czym wystarcza dwukrotne naniesienie w odstępach 15 ~ 25 min do uzyskania powłoki o dużej gładkości. Przez szlifowanie papierem ściernym i pastą szlifierską i następnie polerowanie płynami polerskimi otrzymuje się powłoki o wysokim połysku. W celu uzyskania matu szlachetnego przeprowadza się (jako ostatnią operację wykończeniową) szlifowanie powłoki papierem średnim o drobnej granulacji, zwilżonym naftą lub na sucho wełną stalową Powłoki z lakierów poliestrowych są całkowicie odporne na wodę zimną i gorącą oraz na wiele chemikaliów, np.: alkohol, aceton, roztwory sody i kwasów. Odznaczają się również odpornością na żar papierosa. Lakier poliestrowy dostarcza się w opakowaniach z blachy ocynkowanej oraz w balonach szklanych o pojemności 25, 30 i 50 1, przy czym składniki inicjujące reakcję polimeryzacji (katalizatory i przyspieszacze) pakuje się w oddzielne, odpowiednio mniejsze naczynia.

Lakiery chemoutwardzalne na drewno.

Są to lakiery bezbarwne dwuskładnikowe. Składnik podstawowy jest roztworem żywic aminowych i ftalowych w butanolu i ksylenie z dodatkiem dwubutylu i oleju silikonowego. Drugi składnik - utwardzacz, będący roztworem kwasu solnego w etanolu, spełnia rolę katalizatora powodującego chemiczne utwardzenie powłoki. Przed użyciem składnik podstawowy miesza się w odpowiedniej proporcji z utwardzaczem i nanosi na podłoże za pomocą pędzla lub metodą natrysku. Żywotność mieszaniny wynosi około\\\' 8 godzin w temperaturze 20C. Przez stosowanie tego lakieru uzyskuje się powłoki elastyczne, dość twarde, odporne na ścieranie, odporne na wodę i niektóre chemikalia. Jeden z dwóch rodzajów tych lakierów, o nazwie handlowej chemosil, daje powłoki o wysokim połysku. Drugi - chematosil, dzięki dodaniu środka matującego do składnika podstawowego - tworzy powłoki półmatowe. Lakiery chemoutwardzalne na drewno przeznaczone są do malowania pędzlem lub natryskiem mebli, posadzek drewnianych i innych wyrobów z drewna. Nie nadają się do malowania powierzchni metalowych i tynków.

Lakiery chemoutwardzalne szybko schnące do mebli.

Są to bezbarwne lakiery dwuskładnikowe przeznaczone specjalnie do wykończania mebli. Składnik podstawowy (I) jest roztworem nitrocelulozy, żywic aminowych i splastyfikowanych żywic ftalowych w rozpuszczalnikach organicznych, z dodatkiem środków pomocniczych. Składnik II - utwardzacz - stanowi roztwór kwasów w rozpuszczalnikach organicznych (np.: alkoholowy roztwór kwasu solnego). W celu uzyskania powłoki matowej lub pół- matowej, do składnika podstawowego dodaje się zawiesinę środka matującego.

Ze względu na połysk rozróżnia się 3 rodzaje lakierów chemoutwardzalnych szybko schnących do mebli:
- połyskujący
- półmatowy
- matowy

Lakier nanosi się natryskiem pneumatycznym. Uzyskane powłoki są elastyczne, odporne na wodę zimną i gorącą, alkohol, atrament, tłuszcze i wiele substancji chemicznych.

Politury spirytusowe:

Politury spirytusowe otrzymuje się przez rozpuszczenie szelaku w alkoholu etylowym (praktycznie używa się do tego celu skażonego alkoholu, zwanego spirytusem denaturowym). Rozpuszczony w alkoholu szelak tworzy przezroczystą ciecz bezbarwną lub o zabarwieniu od jasnożółtego do czerwonego. Zabarwienie zależy od zawartości w szelaku naturalnego barwnika i wpływa na jakość szelaku i przyrządzonej z niego politury. Politurę spirytusową można przygotować we własnym zakresie przez rozpuszczenie szelaku w spirytusie denaturowym bądź też można korzystać ze znajdujących się w handlu gotowych roztworów, przyrządzonych fabrycznie.

Zależnie od rodzaju i zawartości szelaku w roztworze rozróżnia się pięć gatunków politury produkowanej przez przemysł farb i lakierów: lemon - 25- i 40-procentowy roztwór szelaku odmiany lemon, oranż - 25-procentowy roztwór szelaku oranż, rubin - 25-procentowy roztwór szelaku rubin i 25-procentowa politura biała sporządzona z szelaku specjalnie bielonego. Politurę o handlowej koncentracji szelaku rozcieńcza się przed użyciem denaturatem do koncentracji (stężenia) odpowiedniej dla poszczególnych faz politurowania.

Nitropolitury:

Nitropolitury, nazywane także politurami nitrocelulozowymi, produkuje się w postaci płatków przeznaczonych do rozpuszczania przez użytkownika, jako nitropolitura w płatkach, oraz w postaci 25-procentowego roztworu szelaku, nitrocelulozy i plastyfikatorów w rozpuszczalnikach organicznych. Nitropolitura w płatkach jest mieszaniną szelaku i nitrocelulozy. Do jej rozpuszczenia używa się zestawu rozpuszczalników, w którego skład wchodzą: alkohol etylowy, octan amylu, octan etylu i alkohol butylowy. Do stężenia roboczego nitropoliturę rozcieńcza się alkoholem etylowym, podobnie jak politurę spirytusową.

Matyny:

Matyny są roztworami szelaku w alkoholu etylowym z dodatkiem oleju rycynowego lub roztworami szelaku i żywic syntetycznych w alkoholu z dodatkiem plastyfikatorów. Zależnie od odmiany użytego szelaku mają one odcienie jaśniejsze i ciemniejsze. Substancja błonotwórcza produkowanych matyn ma koncentrację równą 10, 20, 25, 30 i 40%. Oprócz matyn szelakowych - używa się również matyn szelakowo - nitrocelulozowych.
Politury i matyny stosuje się do przezroczystego wykańczania elementów okleinowanych lub wykonanych ze szlachetnych gatunków drewna - uzyskuje się wykończenie matowe lub o lekkim połysku. W celu uzyskania za pomocą politury wysokiego połysku powierzchni drewna porowatego niezbędne jest stosowanie wypełniacza porów we wstępnej fazie politurowania. Politury mogą być również używane do ostatecznego wykańczania powierzchni uprzednio pokrytych lakierem nitrocelulozowym. Ze względu na pracochłonność operacji politurowania politur i matyn, jako wyrobów lakierowych nakładanych bezpośrednio na podłodze, używa się głównie do wykańczania mebli stylowych, produkowanych w krótkich seriach. Z dwóch rodzajów politur lepsze efekty estetyczne daje politura spirytusowa, natomiast powłoki z nitropolitury są trwalsze i bardziej odporne na czynniki niszczące.

Farby nawierzchniowe i emalie:

Farby nawierzchniowe i emalie służą do wykańczania kryjącego. Produkuje się emalie i farby olejne, emalie nitrocelulozowe, emalie syntetyczne i inne tego typu wyroby lakierowe o zróżnicowanych właściwościach i różnym przeznaczeniu.

Emalie i farby olejne są zawiesiną pigmentów i wypełniaczy w spoiwie olejnym lub olejno-żywicznym.


Emalie nitrocelulozowe są zawiesiną pigmentów w spoiwie sporządzonym z roztworu nitrocelulozy w rozpuszczalnikach organicznych.

Emalie i farby syntetyczne są zawiesiną pigmentów i wypełniaczy w spoiwie sporządzonym z żywic syntetycznych.

Farby nawierzchniowe olejne i syntetyczne ogólnego stosowania:

Farby nawierzchniowe olejne i syntetyczne ogólnego stosowania: są to wyroby lakierowe, stanowiące zawiesinę pigmentów i wypełniaczy w odpowiednio spreparowanych olejach roślinnych (farby olejne) lub w roztworach żywic ftalowych, modyfikowanych olejami roślinnymi (farby syntetyczne). Produkuje się je w różnych kolorach zależnie od zastosowanego barwnika. W meblarstwie stosuje się je w ograniczonym zakresie ze względu na małe efekty estetyczne powłok otrzymywanych z tych farb; nie można uzyskać wykończenia o wysokim połysku przez bezpośrednie ich naniesienie, ani też przez obróbkę mechaniczną (nie nadają się do szlifowania i polerowania).
W innych gałęziach przemysłu wyrobów z drewna, na przykład w przemyśle stolarki budowlanej farby są podstawowym materiałem wykończeniowym.

Emalie olejne ogólnego stosowania:

Emalie olejne ogólnego stosowania. Stanowią one zawiesinę pigmentów w spoiwie olejno-żywicznym z dodatkiem sykatyw. Emalii tych używa się do malowania elementów z drewna, metali i innych tworzyw, uprzednio zagruntowanych i ewentualnie zaszpachlowanych. Nanosi się je pędzlem. Tworzą powłoki barwne, o dobrym połysku, częściowo wodoodporne i elastyczne, odznaczające się dobrą przyczepnością do podłoża. Emalie olejne do szlifowania. Emalie te 2) są zawiesiną pigmentów w spoiwie stanowiącym roztwór stopu oleju lnianego i tungowego z żywicą fenolową w rozpuszczalnikach organicznych. Służą do malowania pędzlem przedmiotów drewnianych i metalowych odpowiednio zagruntowanych. Tworzą powłoki kolorowe, odporne na wodę, odznaczające się dobrą przyczepnością do podłoża i podatnością na uszlachetniające szlifowanie na mokro. Emalie olejno-żywiczne wodoodporne3). Są wyrobem lakierowym o podobnym składzie podstawowym, jak emalie olejne ogólnego zastosowania, z dodatkiem środków pomocniczych, które uodparniają otrzymaną powłokę na działanie czynników atmosferycznych oraz powodują różnice w wyglądzie powłoki (połysk, półmat, mat). Ta właściwość powłoki predestynuje emalię do malowania przedmiotów z drewna i metali użytkowanych na wolnym powietrzu.

W zależności od wyglądu powłok i rozróżnia się 3 rodzaje emalii wodoodpornej:
I - z połyskiem
II - półmatowa
III - matowa

Emalie olejno-żywiczne:

Emalie olejno-żywiczne produkuje się w szerokiej gamie kolorów i odcieni. Nanosi się je pędzlem lub natryskiem pneumatycznym. Emalie nitrocelulozowe. Są to pigmentowane lakiery nitrocelulozowe. W przeciwieństwie do emalii olejnych odznaczają się jasnymi, czystymi kolorami, które można modyfikować przez mieszanie emalii o różnych kolorach. Nanosi się je przeważnie metodą natrysku na podłoże uprzednio zagruntowane, zaszpachlowane i ewentualnie pokryte farbami podkładowymi przystosowanymi pod wyroby nitrocelulozowe. Powłoki wykonane z emalii nitrocelulozowych odznaczają się dużymi walorami estetycznymi, można je uszlachetniać przez szlifowanie i polerowanie. Stosuje się je do wykańczania mebli dla dzieci, a także innych mebli wykończonych kryjąco i barwnie (wiele mebli mieszkaniowych o takim wykończeniu produkuje się na eksport). Produkuje się różne o d m i a n y tych wyrobów lakierowych, dających powłoki o specjalnych efektach estetycznych. Na przykład emalia nitrocelulozowa aluminiowa, w której skład wchodzi sproszkowane aluminium, tworzy powłokę srebrzystą, stosowaną na przykład na metalowych stelażach mebli szkieletowych, przeznaczonych dla biur, ambulatoriów itp.

Emalia celulozowa ogólnego stosowania:

Powłokę o specjalnych efektach dekoracyjnych uzyskuje się przez stosowanie emalii nitrocelulozowych pękających. Przez naniesienie ich na podłoże metalowe, drewniane lub z płyty pilśniowej powstaje powłoka imitująca spękania powierzchni malowanych przedmiotów.

Emalie ftalowe szybko schnące do mebli:

Emalie ftalowe stanowią zawiesinę pigmentów w roztworze stopu olejno-żywicznego i żywicy ftalowej. Służą do ostatecznego malowania pędzlem, pistoletem natryskowym albo przez polewanie elementów mebli kuchennych z drewna i tworzyw drzewnych. Powłoki z tych emalii są twarde i połyskujące, odporne na wodę, mydło i środki chemiczne używane w gospodarstwie domowym. Korzystną właściwością technologiczną emalii ftalowych jest krótki czas schnięcia, co umożliwia montaż i okuwanie mebli już po 20 h od zakończenia malowania. Emalie styrenowane. Emalie styrenowane są zawiesiną pigmentów i wypełniaczy w roztworze ksylenowym żywicy ftalowej styrenowanej z dodatkiem sykatyw. Stosuje się je do ostatecznego wykończenia elementów z drewna i metalu po uprzednim zagruntowaniu podłoża styrenowymi farbami do gruntowania. Powłoki wykonane z tych emalii są twarde, elastyczne i odporne na wodę, odznaczające się półpołyskiem. Produkuje się je w kilku kolorach.

Emalie chemoutwardzalne:

Emalie te są zawiesiną pigmentów w roztworze żywic aminowych i ftalowych w butanolu i ksylenie, z dodatkiem oleju silikonowego. Utwardzanie powłoki odbywa się w wyniku reakcji chemicznej po dodaniu utwardzacza do wyrobów chemoutwardzalnych. Powłoki mogą mieć różną barwę, są twarde, nadające się do szlifowania, odporne na wodę i wiele substancji chemicznych, odznaczają się wysokim połyskiem. W meblarstwie używa się ich do kryjącego wykańczania mebli kuchennych, dziecięcych i innych mebli wykończonych na biało lub barwnie z zakrytym rysunkiem drewna. Mają zastosowanie również w innych gałęziach przemysłu wyrobów z drewna. Emalie te nie nadają się do malowania elementów metalowych.



Emalie chemoutwardzalne do mebli:

Wyrób lakierowy, dwuskładnikowy, którego składnik I stanowi zawiesinę pigmentów i wypełniaczy w roztworze żywic ftalowych i aminowych z dodatkiem środków matujących, a składnik II (utwardzacz) jest roztworem kwasu solnego w alkoholach alifatycznych
Produkuje się 2 rodzaje tych emalii różniące się wyglądem powłoki lakierniczej:
- emalie matowe,
- emalie półmatowe.
Stosuje się je do malowania natryskiem pneumatycznym powierzchni drewnianych i drewnopochodnych, głównie w produkcji mebli. Otrzymane powłoki są twarde, odporne na wodę, środki myjące i wiele substancji chemicznych.

Emalie chemoutwardzalne szybko schnące do mebli. Emalie te mają podobny skład chemiczny, jak poprzednio omówione. Jako dodatkowe stosowane są środki skracające czas schnięcia i modyfikujące wygląd powłoki. Pod względem wyglądu otrzymanej powłoki rozróżnia się 3 rodzaje emalii chemoutwardza1nej szybko schnącej do mebli:
- z połyskiem,
- półmatowa,
- z półpołyskiem.

Podstawowe zastosowanie: nawierzchniowe, ochronno-dekoracyjne malowanie elementów mebli, uprzednio zagruntowanych podkładem chemoutwardza1nym. Emalia chemoutwardzalna na stolarkę budowlaną, biała jest przeznaczona do nawierzchniowego malowania stolarki budowlanej (szczególnie drzwi pełnych) uprzednio zagruntowanej podkładem chemoutwardzalnym. Emalię nanosi się przeważnie dwukrotnie natryskiem pneumatycznym lub przez polewanie. Uzyskana powłoka jest twarda, odporna na ścieranie oraz na działanie wody i środków myjących. Emalia chemoutwardzalna na stolarkę budowlaną do elektrostatycznego natrysku, biała służy do nawierzchniowego malowania okien i drzwi balkonowych metodą elektrostatycznego natrysku, uprzednio zagruntowanych farbą prądoprzewodzącą i podkładem chemoutwardzalnym. Emalia wytwarza powłokę twardą, odporną na ścieranie i na czynniki atmosferyczne. Emalie syntetyczne melaminowe. Polskie wyroby tego typu noszą nazwę Pololak. Są one zawiesiną pigmentów w roztworze żywicy melaminowej i ftalowej w węglowodach aromatycznych i alkoholach. Emalie melaninowe utwardzają się w temperaturze około 120C. Używa się ich do wykańczania płyt pilśniowych, wiórowych i sklejki oraz elementów mebli ze stali. Ze względu na wspomniane warunki utwardzania powłoki, nie nadają się do wykańczania elementów z drewna litego. Powłoki uzyskane z tych emalii są twarde, o wysokim połysku, odporne na wodę i wiele chemikaliów. Podobnie jak powłoki wykonane z większości emalii syntetycznych, powłoki malaminowe można zmywać wodą z mydłem i innymi środkami oczyszczającymi.

Okładziny z tworzyw sztucznych:

Laminaty:

Laminatami nazywamy warstwowe tworzywa otrzymywane przez utwardzenie żywic syntetycznych, wprowadzonych do włóknistych nośników, takich jak papier, tkaniny, mata z włókna szklanego itp. Do oklejania elementów mebli i wyrobów z drewna stosuje się laminaty ozdobne wykonane na nośniku papierowym. Zależnie od rodzaju zastosowanej żywicy syntetycznej rozróżnia się laminaty fenolowe, melaminowe, melaminowo-mocznikowe. W Polsce produkuje się laminaty o nazwie handlowej unilam i uniflex. Laminat ozdobny na nośniku papierowym składa się z rdzenia złożonego z kilku lub kilkunastu warstw specjalnego papieru. Warstwy wewnętrzne i spodnie są wykonane z papieru o masie powierzchniowej 100 g/m2, przesyconego żywicą fenolową. Zewnętrzna warstwa dekoracyjna jest wykonana z jednego arkusza papieru barwionego w całej masie lub barwnie drukowanego o masie powierzchniowej 160 g/m2 i arkusza cienkiego, przejrzystego papieru o masie powierzchniowej 17+50 g/m2 (stanowiącego warstwę pokryciową), przesyconych żywicą melaminową lub melaminowo-mocznikową.

Unllam dekoracyjny:

Unllam dekoracyjny jest produkowany jako płyty wykładzinowe jednostronnie dekoracyjne (rodzaj A - asymetryczny układ warstw) oraz jako płyty konstrukcyjne dwustronnie dekoracyjne (rodzaj S – symetryczny układ warstw). W zależności od faktury powierzchni dekoracyjnej w rodzaju A mogą być powierzchnie:
- M - matowa,
- B - błyszcząca,
- F1 - lekko tłoczona matowa,
- F2 - lekko tłoczona błyszcząca,
- F3 - lekko tłoczona półmatowa,
a w rodzaju S: M - matowa i B - błyszcząca.

Zależnie od odporności na ogień rozróżnia się płyty unilam: normalne (N), trudno palne (T) i samo gasnące (S).

W zależności od budowy warstwy zewnętrznej wyróżnia się cztery odmiany płyt: 1 - z warstwą pokryciową i bez bariery ochronnej, 2 - z warstwą pokryciową i z barierą ochronną, 3 - bez warstwy pokryciowej i bez bariery ochronnej, 4 - bez warstwy pokryciowej, z barierą ochronną. Płyty typu F produkuje się tylko w odmianie 3.

Barwa i wzorzystość decydują o zaliczeniu płyt do jednobarwnych lub wielobarwnych, przy czym kolory i wzory oznaczone są symbolami wg katalogu producenta płyt.
W zależności od rodzaju, wielkości i liczby wad występujących na 1m2 powierzchni dekoracyjnej rozróżnia się dwa podstawowe gatunki I i II oraz gatunek P, w odniesieniu, do którego nie normalizuje się wyglądu powierzchni dekoracyjnej. Płyty gatunku P, zwane przeciwprężnymi, są przeznaczone do oklejania lewych płaszczyzn płyt w celu zapobieżenia odkształcenia się ich.

Unilam jest odporny na działanie wody zimnej i gorącej, tłuszczów, substancji chemicznych używanych w gospodarstwie domowym oraz żaru papierosa. Te właściwości sprawiają, że stosuje się go na okładziny płyt roboczych, np. mebli kuchennych, mebli w kawiarniach i restauracjach, przy czym płyty rodzaju AF są przeznaczone głównie na powierzchnie pionowe. Laminat przykleja się do materiałów drzewnych zarówno klejami wiążącymi na zimno, jak i na gorąco. Najczęściej używa się do tego celu klejów neoprenowych, mocznikowych i polioctano-winylowych. Unitlex jest laminatem elastycznym, używanym głównie do oklejania wąskich płaszczyzn elementów płytowych. Podłożem tego laminatu, które nadaje mu elastyczności, jest fibra.

Listwy profilowe:

Do oklejania wąskich powierzchni płytowych elementów mebli można stosować doklejki, czyli listwy profilowe wykonane z tworzyw sztucznych. Przeważnie do tego celu wykorzystuje się uplastyczniony polichlorekwinylu, Polietylenioctanomaślan celulozy. W Polsce listwy profilowe, przeznaczone na oklejki do mebli, produkuje się z uplastycznionego polichlorku winylu. Listwy te mają różne profile i barwy. Przykleja się je do drewna za pomocą tych samych klejów, którymi przykleja się laminat. Listwy można też przymocowywać bez kleju - na wcisk.






Okleiny sztuczne

Wiadomości ogólne. Okleiny sztuczne zastępują deficytowe okleiny z drewna; stosuje się je do uszlachetniania powierzchni elementów mebli wykonanych z tworzyw drzewnych. Jest to materiał w postaci folii, wytwarzanej ze specjalnego papieru nasyconego żywicą sztuczną lub z polichlorku winylu (PVC).
Okleiny sztuczne produkuje się jako arkusze, wstęgi lub taśmy. Prawa (licowa) strona okleiny jest jednobarwna (gładka) lub wzorzysta, przeważnie o wzorze i barwie naśladujących naturalny rysunek i kolor określonego gatunku drewna. W celu lepszego upodobnienia do drewna niektóre rodzaje oklein sztucznych (zwłaszcza z PVC) są moletowane, tzn. na ich prawych powierzchniach wytłacza się wzór, imitujący na przykład przecięte naczynia na wzdłużnym przekroju drewna gatunków, których naczynia są widoczne okiem nieuzbrojonym. Prawa strona okleiny może mieć powierzchnię surową, przeznaczoną do lakierowania po naklejeniu okleiny na element mebla, lub fabrycznie wykończoną, niewymagającą późniejszego lakierowania.


Techniki artystycznego wykańczania powierzchni drzewnej:

Inkrustacja to technika zdobienia przedmiotów: sprzętów, mebli itp., polega na wykładaniu powierzchni odpowiednio przyciętymi płytkami z różnych materiałów: np. kości słoniowej, metalu, masy perłowej, kolorowych kamieni itp. Płytki układane są w wzory figurlane, roślinne lub ornamenty np.geometryczne.

Markieteria (markietaż) - rodzaj techniki zdobniczej stosowanej w rzemiośle artystycznym (w meblarstwie i przy wytwarzaniu drobnych przedmiotów). Polega na układaniu na powierzchni zdobionego sprzętu wzorów złożonych z kawałków drewna, metalu, kości słoniowej, szylkretu, marmuru itp. Źródła tej techniki leżą w sztuce muzułmańskiej. Zdobione tą techniką mihraby pojawiają się już w Egipcie za Fatimidów w XII wieku. W Europie technika ta została wprowadzona we Francji w XVI wieku przez Jean\\\'a de Verne.

Intarsja to technika zdobnicza, polegająca na wykładaniu powierzchni drewnianych przedmiotów innymi gatunkami drewna, dzięki czemu powstaje barwny wzór ornamentacyjny, lub scena rodzajowa. Technika ta była znana już w starożytności i jak można przypuszczać stała na wysokim poziomie.







Przykłady prac wykonanych techniką intarsji: