Postępowanie administracyjne

Normy prawa dzielą się na:
-prawo materialne
-prawo formalne zwane procedurą.
Procedura- zorganizowane wykonanie norm prawa materialnego.
Norma generalna- wskazuje tylko ogólną regułę postępowania a procedura pozwala dopasować prawo do konkretnej sytuacji.
Normy prawa procesowego służą realizacji prawa materialnego.
Prawo o postępowaniu administracyjnym stanowi zamknięty układ norm regulujących akty stosowane przez organ prowadzący proces, które zdeterminowane są celem procesu.
Normy proceduralne- sankcję stanowi nieważność lub wadliwość czynności.
Normy prawa materialnego obwarowane sankcjami (egzekucja, kara).
Zakres postępowania jurysdykcyjnego (postępowanie, które kończy się wydaniem decyzji).
Prowadzić je mogą w imieniu wojewody bądź starosty kierownicy służb, straży i inspekcji.
W imieniu organów państwowych prezesi sądów, zakłady publiczne (np.ZUS), inaczej mówiąc organy administracji rządowej, zespolonej i niezespolonej oraz samorządów terytorialnych.
Inne podmioty pełniące funkcję organów administracji publicznej powołane z mocy prawa do rozstrzygania, załatwiania spraw indywidualnych.
Kompetencje organów do załatwiania indywidualnych spraw musi być przewidziana przez przepisy prawa materialnego.
W sytuacji gdy ten, do którego skierowana jest decyzja, nie chce jej wykonać, wszczynane jest postępowanie egzekucyjne
Postępowanie sądowoadministracyje dotyczy kontroli decyzji czy postanowienia organu administracji
Postępowanie niejurysdykcyjne nie kończy się wydaniem decyzji administracyjnej. Jego celem jest potwierdzenie określonych faktów czy stanu prawnego lub wyjaśnienie i ocena funkcjonowania organów administracji publicznej.
W ramach postępowania niejurysdykcyjnego wyróżnia się: postępowanie w sprawach wydawania zaświadczeń, postępowanie w sprawie skarg i wniosków oraz postępowanie kompetencyjne.
Zaświadczenie jest urzędowym dokumentem potwierdzającym określony stan faktyczny lub prawny (np.zaświadczenie o zameldowaniu). Zaświadczenie powinno być wydane bez zbędnej zwłoki w terminie 7 dni.
Przedmiotem skargi może być zaniedbanie lub nienależyte wykonanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw. Skargi powinny być załatwione nie później niż w ciągu miesiąca.
Wnioski mogą dotyczyć ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy, zapobiegania nadużyciom, ochrony własności czy lepszego zaspokajania potrzeb ludności. Wnioski powinny być załatwione nie później niż w ciągu miesiąca.
Postępowanie kompetencyjne ma miejsce wtedy, gdy kilka organów administracji uważa, że są organami właściwymi do rozstrzygnięcia określonej sprawy administracyjnej lub gdy żaden z nich nie uważa się za organ właściwy. Rozwiązanie sporu polega na wskazaniu, który organ jest uprawniony i zobowiązany do załatwienia sprawy administracyjnej. Post. kompet. jest prowadzone przed organami wyższego stopnia niż organy, miedzy którymi występuje spór, lub przed sądami administracyjnymi.
Poprzez decyzję administracyjną należy rozumieć akty prawne np. orzeczenie, pozwolenie, zezwolenie, nakaz. Elementy decyzji:
1) oznaczenie organu, który wyd. decyzję,
2) data wydania decyzji,
3) oznaczenie stron, do których decyzja jest skierowana,
4) powołanie podstawy prawnej decyzji,
5) osnowa, czyli rozstrzygnięcie istoty sprawy,
6) pouczenie, czyli czy i w jakim terminie przysługuje odwołanie od decyzji,
7) podpis pracownika, który w imieniu lub z upoważnienia organu administracyjnego wydał decyzję podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego.
Ugoda administracyjna- zawierana jeżeli przemawia za tym charakter sprawy, a przyczyni się do uproszczenia lub przyśpieszenia postępowania i nie sprzeciwia się temu przepis prawa.
Elementy ugody:
-oznaczenie organu, przed którym została zawarta,
-date sporządzenia,
-oznaczenie stron,
-przedmiot i treść ugody,
-wzmiankę ojej odczytaniu i przyjęciu,
-podpisy stron,
-podpis pracownika organu administracyjnego upoważnionego do sporządzenia ugody.
Celem postępowania jurysdykcyjnego jest załatwienie sprawy indywidualnie oznaczonego adresata np. przez decyzję administracyjną.
Zakres stosowania przepisów kodeksu prawa administracyjnego w sprawach skarg i wniosków jest znacznie szerszy niż zakres stosowania przepisów o postępowaniu jurysdykcyjnym. Ponadto krąg podmiotów zobowiązanych stosować przepisy kodeksu postępowania administracyjnego jest znacznie szerszy.
Tryb rozpatrywania skarg i wniosków określa kodeks postępowania administracyjnego a skarga może dotyczyć zaniedbania lub nienależytego wykonania zadań przez organy, naruszenia praworządności a przedmiotem wniosku może być ochrona własności, uprawnienia pracy itp.
Wyłączenia spod przepisów kodeksu postępowania amin.:
-przepisów kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się do (art. 3).
Zasady ogólne stanowią art. 6- 16 czyli rozdz. 2 działu pierwszego kodeksu postępowania administracyjnego. Są one obowiązującymi normami, a nie tylko zaleceniami. Ustalają wytyczne działania organów stosujących kodeks postępowania administracyjnego, zarówno w postępowaniu jurysdykcyjnym we wszystkich stadiach postępowania- I, II instancją oraz w postępowaniu skargowym.
Zasady powinny być współstosowane i urzeczywistniane poprzez instytucje procesowe. Najważniejsza instytucja kodeksu postępowania administracyjnego to konkretyzacja zasad ogólnych, wypełniają one ewentualne luki, ich nieprzestrzeganie jest naruszeniem prawa, które kontrolowane jest przez sądy administracyjne. Istnieje postulat, aby stosować je nawet przy normach prawa administracyjnego.
Zasada praworządności.
Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli.
Zasada pogłębiania zaufania do organów państwa.
Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu.
Zasada przekonywania.
Zasada szybkości i prostoty postępowania.
Zasada ugodowego załatwiania spraw.
Zasada załatwiania spraw w formie pisemnej.
Zasada dwuinstancyjności postępowania.
Zasada trwałości decyzji administracyjnych.
Zasada prawdy obiektywnej.
Zasada informowania stron.
Postępowanie administracyjne może być prowadzone tylko przez organ administracji publicznej posiadający właściwość do jego prowadzenia.
Właściwość organu administracji publicznej jest to zdolność tego organu do rozpoznawania i rozstrzygania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym. Właściwość poszczególnych organów administracji publicznej jest określana w ustawach i rozporządzeniach.
O tym czy dany organ administracji publicznej jest właściwy do załatwiania określonych spraw administracyjnych decyduje właściwość rzeczowa i właściwość miejscowa.
Właściwość rzeczowa organów administracji publicznej oznacza, że na ten organ został nałożony obowiązek załatwiania określonych spraw. Właściwość rzeczowa jest ustalana na podstawie przepisów materialnego prawa administracyjnego.
Po ustaleniu właściwości rzeczowej organu administracji publicznej należy ustalić czy organ jest właściwy miejscowo do załatwienia sprawy. Ustalenie właściwości miejscowej polega na sprawdzeniu, czy sprawą powinien zajmować się organ administracji publicznej działający na określonym obszarze.
Zasady ustalania właściwości miejscowej:
-w sprawach dotyczących nieruchomości właściwy jest ten organ administracji, na którego terenie działania znajduje się nieruchomość,
-w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy właściwy jest ten organ, na którego terenie działania zakład pracy jest, był lub ma być prowadzony,
-w innych sprawach –właściwy jest ten organ, na terenie którego mieszka lub ma siedzibę strona lub jedna ze stron postępowania administracyjnego,
-jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej w wyżej opisany sposób, to sprawa należy do organu właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania albo w razie braku ustalenia takiego miejsca –do organu właściwego dla obszaru dzielnicy Śródmieście w Warszawie.
Stroną postępowania administracyjnego jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie, albo każdy, kto żąda czynności organu administracji publicznej ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.
Strona post adm może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania. Pełnomocnikiem może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu.
Stronami postępowania administracyjnego mogą być osoby fizyczne oraz osoby prawne oraz nie posiadające osobowości prawnej państwowe i samorządowe jednostki i organizacje społeczne. Osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swych ustawowych przedstawicieli. Natomiast strony nie będące osobami fizycznymi działają przez swych ustawowych lub statutowych przedstawicieli.
Do najważniejszych praw przyznanych stronie postępowania administracyjnego należą:
-przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek oraz odpisów;
-żądanie uwierzytelnienia sporządzonych przez siebie odpisów z akt sprawy lub żądanie wydania uwierzytelnionych odpisów z akt sprawy;
-uczestniczenie w rozprawie administracyjnej, w czasie której strona ma prawo do składania wyjaśnień, zgłaszania żądań, propozycji i zarzutów, oraz przedstawiania dowodów na ich poparcie;
-udział w oględzinach;
-zadawanie pytań świadkom, biegłym i innym stronom postępowania oraz składanie wyjaśnień.
Do najważniejszych obowiązków strony należą:
-zawiadamianie organu administracji publicznej o każdej zmianie adresu, jeżeli w toku postępowania strona tego postępowania zmienia adres;
-zgłaszanie się na wezwanie organu administracji publicznej i obowiązek poddania się czynnościom związanym z prowadzonym postępowaniem (np.udział w przesłuchaniu);
-wnoszenie opłaty skarbowej do podań (żądań, odwołań, zażaleń), załączników do podań, czynności urzędowych, zaświadczeń i zezwoleń.
Świadek w postępowaniu administracyjnym jest zobowiązany do stawienia się na wezwanie organu administracji publicznej i do złożenia zeznań w sprawie, w której toczy się postępowanie administracyjne. Świadkami nie mogą być:
-osoby nie zdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
-osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy;
-duchowni, co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.
Poza tymi przypadkami nikt nie może odmówić zeznań w charakterze świadka z wyjątkiem osób, które dla strony są małżonkiem, rodzicami, dziećmi, rodzeństwem, powinowatymi pierwszego stopnia, albo osobami pozostającymi w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, jeżeli odpowiedź mogłaby narazić jego lub bliskich na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową, albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej
Wszczęcie postępowania administracyjnego z urzędu ma miejsce wtedy, gdy organ administracji publicznej z własnej inicjatywy postanowił zająć się daną sprawą administracyjną. Najczęściej podstawą zajęcia się sprawą administracyjną z urzędu są obowiązujące przepisy materialnego prawa administracyjnego. Wszczęcie postępowania administracyjnego z urzędu może być również rezultatem przeprowadzonej kontroli czy otrzymanej przez organ administracji publicznej skargi.
Wszczęcie postępowania administracyjnego na wniosek strony ma miejsce wtedy, gdy do organu administracji publicznej wpływa odpowiednie podanie (wniosek).
Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia wniosku o wszczęcie postępowania organowi administracji publicznej.
Jeśli we wniosku nie wskazano adresu osoby wnoszącej ten wniosek i nie ma możności ustalenia tego adresu na podstawie posiadanych danych, to wniosek pozostawia się bez rozpoznania.
Jeżeli wniosek nie spełnia innych wymagań ustalonych w przepisach prawa, to organ wzywa wnoszącego wniosek do usunięcia braków w terminie 7 dni, z pouczeniem, że nieusunięci tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania.
Jeśli organ administracji publicznej, do którego wniesiono wniosek, jest niewłaściwy w sprawie, to organ ten niezwłocznie przekazuje wniosek do właściwego organu.
Jeżeli wniosek dotyczy kilku spraw podlegających załatwieniu przez różne organy, to organ administracji publicznej, do którego wniosek wniesiono, rozpocznie postępowanie w sprawach należących do jego właściwości i równocześnie zawiadomi wnoszącego podanie, że w sprawach innych powinien wnieść odrębny wniosek do właściwego organu.
Jeżeli wniosek wniesiono do organu niewłaściwego, niewłaściwego organu właściwego nie można ustalić na podstawie danych zawartych we wniosku, albo gdy z wniosku wynika, że właściwym w sprawie jest sąd powszechny, organ, do którego wniesiono wniosek, zwraca ten wniosek wnoszącemu.
O wszczęciu postępowania z urzędu lub na żądanie jednej ze stron organ administracji publicznej jest zobowiązany zawiadomić wszystkie osoby będące stronami w sprawie.
Bez względu na to, czego sprawa dotyczy, obowiązkiem organu jest ustalenie stanu faktycznego i prawnego.
Organ administracji publicznej sporządza zwięzły protokół z każdej czynności postępowania mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że czynność została w inny sposób utrwalona na piśmie. Protokół sporządza się tak, aby wynikało z niego, kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby. Czynności, z których nie sporządza się protokołu, a które mają znaczenie dla sprawy lub toku postępowania, utrwala się w aktach w formie adnotacji podpisanej przez pracownika, który dokonał tych czynności.
Fakty w postępowaniu administracyjnym ustala się na podstawie środków dowodowych, czyli pewnych źródeł informacji. Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny.
Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na 7 dni przed terminem.
Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. Przekroczenie terminu określonego w k.p.a. powoduje utratę prawa do dokonania czynności. Mogą się zdarzyć takie sytuacje, które uniemożliwiają dokonanie czynności, wówczas należy wystąpić z wnioskiem o przywrócenie terminu. Wniosek ten należy wnieść w ciągu 7 dni od ustania przyczyny uniemożliwiającej dochowania terminu, jednocześnie z wnioskiem należy dokonać danej czynności (np.wnieść odwołanie). Przywrócenie terminu jest możliwe gdy:
- niedotrzymanie terminu nastąpiło bez winy osoby, która żąda przywrócenia terminu;
- wniesiono wniosek o przywrócenie terminu (nie ma możliwości aby organ adm publ przywrócił termin z urzędu);
- wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu dokonano pierwotnej czynności, czyli np. wniesiono odwołanie.
Zasady obliczania terminów:
- jeżeli początkiem terminu obliczonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło;
- terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu;
- terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było to w ostatnim dniu tego miesiąca;
- jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni;
-termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem nadano pismo w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego albo złożono je w polskim urzędzie konsularnym.
Do przyczyn, które powodują zawieszenie postępowania administracyjnego, należą:
- śmierć strony lub jednej ze stron w sytuacji, gdy wezwanie spadkobierców zmarłej strony do udziału w postępowaniu nie jest możliwe;
- śmierć ustawowego przedstawiciela strony postępowania;
- utrata przez stronę lub jej ustawowego przedstawiciela zdolności do czynności prawnych;
- konieczność uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd;
-wniosek strony postępowania, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, (jeżeli nie sprzeciwią się temu inne strony oraz nie zagraża to interesowi społecznemu).
W sprawie zawieszenia postępowania organ administracji publicznej wydaje postanowienie.
Na większość wydanych toku postępowania postanowień strona może złożyć zażalenie.
Zażalenia wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia. Postanowienie, na które nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji.
Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:
- wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości;
- wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa;
- dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną;
- została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie;
- była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały;
- w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą;
- zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.
Uchylenia lub zmiany decyzji dokonuje organ, który ją wydał lub organ wyższego stopnia, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony.
Organ administracji publicznej, który wydał decyzję w pierwszej instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli decyzja:
- stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie wygaśnięcia takiej decyzji nakazuje przepis prawa albo gdy leży to w interesie społecznym lub w interesie strony;
- została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku.
Jeżeli zostaje podjęta decyzja o wznowieniu postępowania, to następuje ponowne rozpatrzenie sprawy będącej przedmiotem tego postępowania. Okoliczności do wznowienia postępowania:
-fałszywość dowodów, na podst, których ustalono istotne dla sprawy okoliczności,
-wydanie decyzji w wyniku przestępstwa,
-wydanie decyzji przez organ lub urzędnika, który powinien być wyłączony z postęp w sprawie,
-nieuczestniczenie strony w postępowaniu- bez jej winy
-wyjście na jaw nowych okoliczności istotnych dla sprawy lub nowych dowodów
-wydanie przez trybunał Konstytucyjny orzeczenia o tym że akt normatywny, na podst. którego została wyd. decyzja adm. jest niezgodny z Konstytucją, umową międzynarod lub ustawą.
Podanie o wznowienie post powinno być wniesione do organu, który wydał dec w pierwszej inst. terminie 1 miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okolicznościach stanowiących podst. do wznowienia post.