Kolonie i kolonializm na kontynencie amerykańskim - rywalizacja międzynarodowa.

KOLONIE I KOLONIALIZM NA KONTYNENCIE AMERYKAŃSKIM - RYWALIZACJA MIĘDZYNARODOWA


W 1550 roku Londyn liczył 60.000 mieszkańców . W 1650 roku - 350.000 mieszkańców , większe miasta liczyły nie więcej niż 2000 mieszkańców, większość ludzi żyła w wioskach od 100 do 600 osób. Majątki i tytuły dziedziczyli tylko najstarsi synowie. Co spowodowało napływ młodszych synów szlachty do handlu i przemysłu. W poszukiwaniu zajęcia przemieszczali się z miejsca na miejsce. Rosnące dzierżawy i grodzenia , wycinanie lasów i osuszanie bagien pozbawiło środków do życia również wieśniaków. Liczne wędrówki Anglików wewnątrz kraju stwarzały podatny grunt do migracji zamorskiej.
Liczne spółki akcyjne zajęły się finansowaniem przedsięwzięć kolonizacyjnych. Ich wydatki do 1625 roku przekroczyły 13 mln. funtów szterlingów.
Główną przyczyną emigracji nie była ucieczka od warunków panujących w Anglii ale chęć zbudowania zupełnie nowego społeczeństwa. Osadnicy w Nowej Anglii zbudowali społeczność ściśle według wzorów purytanizmu angielskiego. Koloniści nie mieli zamiaru przeciąć więzi z Anglią, ale raczej kontynuację tych związków.
Główną przyczyną emigracji była chęć posiadania ziemi i wzbogacenie. Ziemia dla mieszkańców Anglii miała ogromne znaczenie natomiast jej zasoby kurczyły się, co spowodowało zainteresowanie się Irlandią.
Anglicy wierzyli, że są narodem powołanym do kolonizacji w celu szerzenia Ewangelii wśród pogan. Angielscy koloniści w Ameryce żywili znikome zainteresowanie działalnością misyjną i chrystianizacyjną . U progu XVII wieku Anglicy używali jeszcze szeroko tradycyjnych terminów „CHRISTIANS’ (chrześcijanie) wobec białych osadników w Ameryce, oraz „SAVAGES” (dzicy) wobec Indian.
Anglicy pozbywali się z wyspy osób niepożądanych (skazańców, żebraków, buntowników) a także młodszych synów gentry. Miało to oczywiście negatywne skutki dla Ameryki, z destabilizowało moralność społeczną angielskiej Ameryki.
Ostatnią przyczyną kolonizacji była możliwość zdobycia tam strategicznych surowców. Spodziewano się na przykład, że Ameryka zastąpi Polskę, miotaną kolejnymi wojnami z Moskwą, jako źródło masztów, drewna, smoły, konopi, lin, skór, futer.
Angielski tytuł do roszczeń wobec terenów w Ameryce opierał się głównie na wyprawach Genueńczyka Johna Cabota , który około 1495 roku osiedlił się Bristolu. Zaproponował Henrykowi VII poszukiwanie drogi do Azji Północnej . W1497 roku przepłynął na statku Matthew Atlantyk, dotarł do Nowej Funlandii i wziął te ziemie w posiadanie w imieniu korony brytyjskiej. Po 54 dniach powrócił do kraju sądząc, że dotarł wcześniej do Azji. Po paru miesiącach wyruszył ponownie, biorąc ze sobą 5 statków wypożyczonych przez kupców Londynu i Bristolu. Nigdy więcej o nim nie słyszano. W 1509 roku jego syn dotarł w okolice Labradoru i ujścia rzeki Hudson, ale ponieważ nie znalazł poparcia u króla Henryka VIII przeszedł na służbę Hiszpanii. W okresie panowania Elżbiety I Anglia prowadziła politykę antyhiszpańską grabiąc hiszpańskie statki.
Pierwszą próbę kolonizacji Ameryki podjął Gilbert. Otrzymał on przywilej założenia koloni w Nowej Funlandi i w 1583 roku wyruszył z Plymouth lądując na terenie dzisiejszego portu St. Johns. Nie udało mu się jednak (choroba i dezercja ludzi) a sam autor utonął wraz ze swą fregatą Squirrel w sztormie u brzegów wysp Azorskich. Jego dzieło kontynuował jego przyrodni brat, Walter Raleigh, syn ziemianina z hrabstwa Deron. Zorganizował on wyprawę pod dowództwem Ralpha Lane w 1584 roku. Opłynęła ona Wyspy Kanaryjskie i Karaiby i dotarła do wybrzeży dzisiejszej Karoliny Północnej.
W 1585 następna wyprawa pod wodzą Richarda Grenvilla, której celem było Roanoke. Dotarła tam flota (6 statków, 600 osób)i rozpoczęła budowę fortu. Pozostało tam jedynie 100 osadników, reszta wróciła do Anglii. W 1586 roku flota Drake’a zatrzymała się tam i zabrała osadników do Anglii. Z tej wyprawy dokładnego opisu dokonał Thomas Harriot. Nową ziemię nazwano Wirginią. W 1587 roku następna ekspedycja przywiozła tam 91 mężczyzn, 17 kobiet, 9 dzieci oraz gubernatora Johna White’a , który brał udział w ekspedycji w 1585 roku. Osadników zostawiono, White natomiast powrócił do Anglii po zapasy żywności. Kiedy powrócił tam w 1590 roku fort zastał pusty, jedynie na słupie ktoś pozostawił napis „Croatan” (nazwa wyspy zamieszkałej przez zaprzyjaźnionych Indian plemienia Hatteras ). Nigdy nie wyjaśniono co się stało z osadnikami Roanoke, która znana jest do dziś jako „lost colony” (zaginiona kolonia).
W pierwszej połowie XVII wieku zaznaczył się wzrost aktywności angielskiej nie tylko w Europie, ale i w Ameryce oraz w Azji. Z okresem tym wiążą się początki brytyjskiego imperium kolonialnego i czynnik ten dodatkowo tłumaczy motywy wstąpienia burżuazji angielskiej przeciwko feudalizmowi za pierwszych Stuartów.
Punktem zwrotnym zmieniającym układ sił na morzach świata stała się klęska Wielkiej Armady hiszpańskiej w 1588 roku i datujący się odtąd coraz wyraźniejszy kryzys morskiej potęgi Hiszpanii. Równolegle z tym wzrastało znaczenie Anglii, Holandii i Francji, pragnących zdobyć dla siebie jak największe korzyści z załamania się hiszpańskiej na morzach i w koloniach. Nowych ziem szukała burżuazja i związane z nią koła szlacheckie Anglii, Holandii i Francji. Dla Anglii szybko rozwijającej nowe kapitalistyczne formy

gospodarki ekspansja oraz walka z Hiszpanią i popierającymi ją strefami katolickimi stała się życiową koniecznością. Nie rozumieli tego pierwsi Stuartowie, starając się i w tej dziedzinie hamować naturalne tendencje rozwojowe Anglii, tak dobrze wyczuwane i popierane przez Elżbietę I.
Dowodem szkodliwej dla rozwoju gospodarczego Anglii polityki Jakuba I był już traktat angielsko-hiszpański z 1604 roku, który ograniczał możliwość Anglików w handlu z Indianami Wschodnimi i Zachodnimi. Tego rodzaju polityka dworu wywołała rozłam nawet wśród arystokracji angielskiej, również zainteresowanej w rozwijaniu handlu zamorskiego. Właściciele wielkich majątków ulokowanych w kompaniach handlowych i innych spółkach na własną rękę i wbrew polityce rządu organizowali wyprawy zamorskie, przynosząc tak wielkie zyski i korzyści burżuazji i szlachcie angielskiej . Od początku XVII wieku szerzyła się w Anglii agitacja na rzecz kolonizacji angielskiej na nie zajętych jeszcze przez inne państwa ziemiach amerykańskich. Ukazała się nawet bogata literatura pamfletowa, łącząca sprawę kolonizacji Ameryki z zagadnieniem przeludnienia oraz motywami religijnymi..
W kwietniu 1606 roku wydał Jakub I patenty dwom kompaniom (Virginia Company oraz London Company) na założenie koloni w Ameryce Północnej, przeciwko czemu ostro zaprotestowała Hiszpania. W 1607 roku statki angielskie przewiozły pierwszych osadników, którzy wylądowali w miejscu , gdzie powstało później miasto Jamestown , będące do końca XVII wieku ośrodkiem administracji angielskiej koloni Wirginii. W 1612 roku założyli Anglicy kompanię dla kolonizacji Bermudów. W1619 roku kapitan Roger North uzyskał zgodę Tajnej Rady na zorganizowanie Kompanii Amazońskiej, lecz w 1625 roku Hiszpanie zlikwidowali angielskie próby osadnictwa w Ameryce Południowej.
W 1620 roku rząd wydał przywilej na osiedlenie się w Ameryce Północnej. Kartę Nowej Anglii otrzymał John Pierce, przedstawiciel angielskich purytanów, którzy w pewnej liczbie jeszcze w 1608 roku w obawie przed represjami opuścili Anglię i osiedlili się w Holandii jako rzemieślnicy. W 1620 roku postanowili oni poszukać szczęścia w Ameryce Północnej i wraz z innymi swymi współwyznawcami wyruszyli z angielskiego portu Plymoth na statku „Mayflower” do Ameryki. Ci Ojcowie Pielgrzymi - jak ich nazywano - ułożyli deklarację, której uroczyście proklamowali prawo stanowienia w założonej przez siebie kolonii praw i ustaw oraz tworzenia instytucji dla swego osiedla. Ta purytańska kolonia zajęła niezależne w stosunku do angielskiej metropolii stanowisko, a legenda, jaka narosła wokół Ojców Pielgrzymów, przypisała im takie cechy jak odwagę, hart ducha i pracowitość, zapominając o okrutnych nieraz metodach stosowanych przez kolonistów stosunku do ludności indiańskiej.
W 1621 roku otrzymał William Alexander, par Szkocji, królewski przywilej na objęcie w posiadanie terytorium dzisiejszej Nowej Szkocji i Nowego

Brunszwiku oraz ziem leżących dalej aż do rzeki Św. Wawrzyńca. W 1629 roku Karol I nadał Robertowi Heath późniejszą Karolinę. W 1634 roku Edward Plowden otrzymał patent na posiadanie wielkich obszarów nad rzeką Delaware, obejmujących dzisiejsze terytorium Long Island, New Jersley, wschodniej Pensylwanii, częściowo Delaware i Maryland. Tę ostatnią posiadłość otrzymał lord Baltimore mający już uprzednio część nowej Funlandii.
W 1628 roku powstała kompania Kanadyjska (Kanadian Company), w 1629 roku Kompania Massachusetts i inne. Wszystkie one były dziełem angielskiego kupiectwa i bogatej arystokracji ziemiańskiej, która korzystając ze swych wpływów na dworze królewskim uzyskała honorowe stanowiska w kompaniach oraz udziały w ich dochodach. Dla dworu zaś, znajdującego się ciągle w tarapatach finansowych, nadawanie patentów i przywilejów kolonialnych stanowiło jeden ze sposobów poprawienia sytuacji, z przyznaniem bowiem monopolu łączyły się poważne opłaty. Tego rodzaju politykę rządu pierwszych Stuartów widać wyraźnie na przykładzie angielskiej ekspansji w Indiach Wschodnich.
Obok motywów handlowych i finansowych ważną rolę w migracji ludności angielskiej do koloni odegrały w pierwszej połowie XVII wieku również momenty polityczne i religijne. Represje i prześladowania przeciwników politycznych oraz purytanów stanowiły istotny powód kolonizacji angielskiej jaka zaczęła się w Anglii już za czasów Jakuba I. Ponieważ powstające za oceanem kolonie angielskie, złożone w dużym stopniu z ludzi wrogo usposobionych do absolutyzmu królewskiego stawały się stosunkowo szybko prężnymi gospodarczo i administracyjnie ośrodkami o wyraźnych tendencjach do zachowania samodzielności, dwór angielski podjął starania o zapewnienie sobie ściślejszej kontroli nad nimi poprzez stworzenie w 1634 roku instytucji komisarzy generalnych do spraw kolonialnych z arcybiskupem Laudem na czele. Faktycznie jednak rząd nie był w stanie kontrolować sytuacji do koloni, a tym bardziej ich wewnętrznego rozwoju. Od połowy lat 40-stych XVII wieku kolonie angielskie były już zakładane bez specjalnych przywilejów metropolii. W1639 roku została wprowadzona do Connecticut konstytucja i ustrój z obieralnymi władzami bez uprzedniego przedstawienia projektu Parlamentowi angielskiemu do zatwierdzenia.
Holendrzy przenikali strefę angielskiej kolonizacji w Ameryce, gdzie nad rzeką Hudson założyli osiedle Nowe Niderlandy. Dzięki świetnej organizacji handlu i żeglugi skutecznie rywalizowali z Anglikami na Wschodzie i Zachodzie. Nie tylko Holandia ale i Francja prowadziła w pierwszej połowie XVII wieku energiczniejszą niż Anglia politykę kolonialną. Kardynał Richelieu popierał powstanie francuskich kompani ( Senegalska, Gwinejska, Przylądka Zielonego), Francuzi opanowali Gwadelupę, Martynikę, Santa Cruz, Gujanę, przedostali się na Haiti stwarzając szczególnie niebezpieczną dla Anglii konkurencję w Kanadzie. W 1628 roku Anglicy próbowali wyprzeć Francuzów z Kanady, lecz
w 1632 roku na mocy traktatu w Saint-Germain Karol I zwrócił Francji zagarnięte jej posiadłości . W sumie nie udolna polityka Stuartów naraziła również i na terenie kolonii Anglię na straty.