Handel zagraniczny USA

Polityka handlowa USA

Amerykański handel zagraniczny i globalna polityka gospodarcza zmieniła dramatycznie kierunek w ciągu ponad dwustuletniej historii kraju. Początkowo amerykańska gospodarka nastawiona była na rozwój rodzimego rynku.
Jednak w czasach Wielkiej Depresji (1929 – 1934, okres niskiej aktywności gospodarczej i wysokich poziomów bezrobocia w USA i Europie) i II wojny światowej światowej, państwo usiłowało znieść bariery handlowe i skoordynować aktywność w światowej gospodarce.
Amerykanie w wolnym handlu ujrzeli szansę nie tylko na poprawienie własnych wyników finansowych, ale także na budowanie przyjaznych relacji między narodami. O wprowadzenie wolnego handlu walczyli przez wiele lat – na swoim podwórku, i poza nim.

Stany Zjednoczone po wojnie zdominowały większosć rynków exportowych głównie dzięki niewielkim stratom przemysłowym w czasie wojny, wrodzonej sile ekonomicznej i postępowi w dziedzinie technologii.
W 1947 Stany odegrały znaczącą rolę w utworzeniu GATT – General Agreement on Tariffs and Trade, wtedy też układ podpisały 23 kraje. (Pod koniec lat ’80 układ GATT zaakceptowało formalnie już ponad 90 krajów.)
W latach siedemdziesiątych różnica między konkurencyjnością Stanów a innych krajów była niewielka. Co więcej, szok na rynku ropy naftowej, światowa recesja, wahania dolara połączone razem odbiły sie negatywnie na bilansie handlowym Stanów.
Na przełomie lat ’80 i ’90 deficyt handlowy USA rósł, gdyż ujawniły się amerykańskie apetyty na dobra z innych krajów, jednak import był mniejszy. Wynikało to z prostego faktu, że Amerykanie więcej pieniędzy wydawali niż oszczędzali – odwrotnie niz w tym czasie w Europie czy nękanej problemami ekonomicznymi Japonii. Ponadto amerykańska gospodarka rosła w siłę szybciej niż europejska czy japońska.

Wzrastający deficyt handlowy osłabił polityczne poparcie Kongresu dla liberalizacji handlu, padło wiele protekcjonistycznych propozycji, zwłaszcza ze strony reprezentantów amerykańskiego przemyślu, odczuwającego coraz silniej zagraniczną konkurencję.
Broniąc rodzimą gospodarkę przed nadmiernym napływem, zalewem wręcz, obcych towarów do kraju, już pod koniec zimnej wojny Kongres wprowadził liczne ograniczenia i sankcje handlowe wobec krajów, które były podejrzewane o łamanie praw człowieka, dysponowanie bronią masowej zagłady czy przemyt narkotyków.
Mimo przeszkód na drodze do free trade, Stany Zjednoczone kontynuowały starania w międzynarodowych negocjacjach w latach ’90 , ratyfikując układ NAFTA (North American Free Trade Association), biorąc aktywny udział w rundach GATT, także w Rundzie Urugwajskiej , która takze przyczyniła sie dalszej liberalizacji free trade (odbywała się w Punta del Este w Urugwaju).


Stany Zjednoczone zawzięcie wierzą w otwarty rynek i wolny handel. Od II wojny światowej amerykańscy prezydenci dowodzili że zaangażowanie w światowym handlu daje amerykańskim producentom akces do wielkich rynków zagranicznych, a konsumentom z USA większy wybór dóbr.
Dzisiaj dowodzi się, ze obca konkurencja pozwala utrzymać ceny na niskim poziomie i pohamować inflację.
System otwartego rynku według Amerykanów (i nie tylko, oczywiście) pozwala na sprawiedliwy i niedyskryminujący dostęp róznych rynków. USA proponują wstęp na rynek amerykański innym krajom, jeśli te zniosa własne bariery handlu, tak by obie strony miały równe szanse na konkurencję. A wszystko to w ramach podpisanych dwu- lub wielostronnych porozumień.
Starania o wolny handel opierały sie na zniesieniu ceł i taryf celnych, a w ostatnich latach skupiono sie na innej kwestii – prawo handlowe każdego kraju powinno byc zliberalizowane, tak by wszyscy znali zasady konkurencji, tym samym dajac każdemu producentowi z każdego kraju równe szanse na konkurencję.
W latach ’90 USA i OECD (Organization for Economic Cooperation and Development) poszli krok dalej, zakazując praktyk korumpowania obcych rządów przez kraje chcące uzyskac przewagę konkurencyjną w zamian za korzyści materialne.
Amerykanie wzywaja także do jak najmniejszego „używania” środowiska i siły roboczej, argumnetujac że obywatele (konsumenci) innych krajów nie odczują korzyści jakie daje wolny handel, jeśli ucierpi na tym środowisko lub gdy pracownik będzie czuł sie niewolnikiem. Ponadto wzrost siły roboczej podwyższa cenę produktu.
Za kadencji poprzedniego prezydenta USA, Billa Clintona, Stany pomagali krajom rozwijającym sie wprowadzić „czynniki bezpiecznych miejsc pracy”, a w niektórych kajach takze starano się o zmniejszenie liczby pracujących dzieci.

Mimo stosowania się USA do zasady niedyskryminacji, pozwalają sobie one na pewne odstępstwa od tej zasady, wprowadzając między innymi bezcłowy import do Stanów produktów z biedniejszych krajów, pomoc producentom z tych krajów wejsć na amerykański rynek, stymulując tym samym ich wzrost gospodarczy ( jest to The U.S. Generalized System of Preferences). Program ten trwa dopóki producent potrzebuje wsparcia Stanów w konkurencji na amerykańskim rynku.
Innym programem jest The Caribbean Basin Initiative, wspierajacy region Karaibów, politycznie ważny dla USA. Duty-free dotyczy wszystkich towarów poza tekstyliami, cukrem, i produktami ropy nafotwej.
Ponadto, co warto zaznaczyć, Stany Zjednoczone wprowadzają resktrykcje handlowe z przyczyn politycznych - wobec krajów, które są podejrzane (jak już wyzej wspomniano) o handel narkotykami, łamanie praw człowieka, wspieraja terroryzm, czy zagrażają światowemu pokojowi. Wśród krajów pod restrykcjami tego typu znalzły sie m. In.: Birma, Kuba, Iran, Irak, Libia, Korea Północna, Sudan i Syria.
W 2000 roku Stany zdjęły z tej listy Chiny, co dało Chinom szansę na walkę w przyłaczeniu do WTO.

Kolejną zasadą, którą USA kierują się w międzynarodowych stosunkach handlowych jest „multilateralizm”, czyli – wielostronność. Przez wiele lat rundy międzynarodowych negocjacji kończące sie sukcesami były prowadzone pod przewodnictwem USA – Runda Kennedy’ego zakończona została podpisaniem The Trade Expansion Act w 1962 (53 kraje zgodziły się zminimalizować taryfy celne dla 80% światowego handlu), Runda tokijska w 1979 zaowocowała zgodą USA i 100 innych krajów na zdjecie dalszych barier celnych, a wspominana już Runda Urugwajska z 1986 wprowadziła w latach ’90 m.in. ochronę dóbr intelektualnych, zdjecie ceł rolniczych, niektórych przemysłowych, a przede wszystkim doprowadziła do powstania WTO.

Poza multilateralizmem, USA „inwestują” także we współpracę bilateralną i regionalną. Przykładem tego pierwszego jest np. amerykańsko – izraelskie porozumienie w sprawie wolnego handlu z 1985 (U.S. – Israel Free Trade), a także U.S. - E.U. Trnasatlantic Economic Partnership podpisane 18. maja 1998 roku; współpracy regionalnej - podpisane w 1989 U.S. – Canada Free Trade Agreement, co później przekształciło się w NAFTA (po dołączeniu Meksyku).
Wtedy to handel między trzema krajami zmienił swe oblicze. Meksykańskie cło na towary amerykańskie spadło z 10 % do 1,68 %; a amerykańskie na meksykańskie towary – z 4% do 0,46%.


Stany Zjednoczone mają podpisane umowy handlowe bilateralne z 78 państwami świata, w tym:
· 11 umów z Chinami
· 17 umów z Unią Europejską
· 43 umowy z Japonią
· 28 umów z Koreą
· 16 umów z Tajwanem

Zwraca uwagę fakt, że większość umów podpisywana jest ze stroną azjatycką. Ma to uzasadnienie w fakcie, że (jak podano niżej) Chiny, Japonia, Tajwan, Republika Korei Płd. znajdują sie w czołówce partnerów handlowych USA.

Wśród umów multilateralnych występują umowy w ramach NAFTA, WTO i APEC. Są to np.:
P Second Ministerial of the World Trade Organization, Ministerial Declaration on Global
Electronic Commerce (May 20, 1998)
P Declaration on an APEC Framework for Strengthening Economic Cooperation and
Development (November 22-23, 1996)
P Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights ( w ramach WTO)




Kilka słów wyjaśnienia:

Powyższy zarys polityki handlowej Stanów Zjednoczonych miał na celu przybliżyć obraz amerykańskiej gospodarki i proces jej przekształcania się w przeciagu kilku dekad.
Poniższe dane liczbowe, odnoszące się do importu i exportu USA pochodzą z:
1. dokumentów U.S. Customs Service
2. obwieszczeń U.S. Department of Commerce (The U.S. Census Bureau and the U.S. Bureau of Economic Analysis) – Nick Orsini
3. The White House’s Economic Statistics Briefing Room
4. Bureau of Economic Analysys

Dane liczbowe zostały obliczone metodą Census Basis – dotyczą przepływu dóbr między 50 stanami USA, Dystryktem Columbia, Puerto Rico, Wyspami Dziewiczymi, a innymi krajami.
W danych nie zawierają się transakcje sił zbrojnych USA, transakcje zawarte między Stanami a ich terytoriami, dobra zwrócone do USA.
Opłaty importowe, cła, ubezpieczenia towarów nie zostały uwzględnione.
Export jest liczony jako f.a.s. – free alongside ship ( wartość towaru przy porcie exportowym), zawiera się w nim ubezpieczenie towaru i wszelkie opłaty eksportowe.

Jako załacznik, podałam w oryginale spis wszystkich podpisanych umów dwu- i wielostronnych od roku 1984.



Główni partnerzy handlowi

Wśród partnerów handlowych Stanów Zjednoczonych w pierwszej dziesiątce (import i export) są:

Kraj Wartość wymiany z listopada 2003 w mld $ Wartość roczna w mld $
Kanada 33,55 361,70
Meksyk 20,37 215,82
Chiny 17,47 164,28
Japonia 14,70 155,39
Niemcy 8,45 87,99
Wielka Brytania 6,20 69,93
Republika Korei 5,60 55,35
Tajwan 4,11 44,31
Francja 4,01 41,94
Malezja 3,17 33,04

Ujmując rzecz procentowo, najwięksi odbiorcy towarów amerykańskich to: Kanada (ponad 20% eksportu), Japonia (ok. 11%), Meksyk (ok. 9%), W. Brytania (powyżej 5%), Niemcy (ok. 5%) oraz pozostałe kraje UE, Tajwan, Korea Pd., Australia i Singapur.
Głównymi dostawcami towarów na rynek amerykański są państwa: Japonia (powyżej 18% wartości importu), Kanada (powyżej 18%), Meksyk (ok. 7%), Niemcy (powyżej 5%), Chiny, Tajwan oraz W. Brytania, Korea Pd., Francja, Włochy i Hongkong.
Pierwsza dziesiątka stanowi 70,81% importu i 65,88% exportu amerykańskiego.

Poniżej dane liczbowe, pokrywające się z wyliczeniami procentowymi!

Lista importerów z którymi USA mają deficyt handlowy (czyli większa ilość pieniędzy wypływa z kraju niz do niego wpływa), zaczyna się następująco:





Kraj Deficyt roczny w mln $
Chiny -114,086,37
Japonia -60,265,59
Kanada -50,238,06
Niemcy -35,064,90
Meksyk -37,474,57
Irlandia -16,165,50
Malezja -13,325,81
Republika Korei -11,461,65
Wenezuela -12,792,15
Francja -10,738,43



Kraje – exporterzy z którymi USA uzyskały surplus handlowy, nie należą do czołówki partnerów handlowych Stanów:
Kraj Surplus roczny w mln $ Surplus listopada 2003 w mln $
Holandia 8,732,40 1,151,35
Hong Kong 4,000,25 497,72
Australia 6,167,61 481,09
Belgia 4,756,81 474,45
Singapur 1,463,11 214,95
Etiopia 368,34 197,69
Zjednoczone Emiraty Arabskie 2,258,53 189,59
Panama 1,430,52 165,20
Egipt 1,373,00 122,75
Hiszpania -614,82 102,57



Do dnia dzisiejszego całkowite kwoty ROCZNE uzyskane z importu i exportu nie zostały jeszcze policzone, istnieją za to dane orientacyjne na podstawie zebranych miesiecznych kwot.
I tak, całkowita kwota exportu z listopada wynosi 90,6 miliarda $ a importu – 128,6 miliarda $. Kwota ta „zaowocowała” deficytem miesięcznym w kwocie 38 miliardów $, czyli $3,6 mld mniej niz w październiku.
Listopadowy eksport był o 2,5 mld dolarów większy niz w październiku, a zmiana w imporcie wynosi 0,1 mld dol. w porównaniu z poprzednim miesiacem ( 129,7 mld dol.).
W listopadzie deficyt na dobrach spadł o 3,5 mld $ do 43,6 mld $, a surplus na usługach – wzrósł o 0,1 mld $ do 5,6 mld $.
Export dóbr wzrósł o 2,2 mld $ do 63,8 mld $ a ich import spadł o 1,3 mld $ do 107,4 mld $.
Export usług zwiększył się z 26,4 mld $ do 26,8 mld $, a import – od 20,9 mld $ do 21,2 mld $.

Zmiana deficytu dóbr i usług w porównaniu z listopadem 2002 wynosi 0,6 mld $, export zwiększył wartość o 7,7 mld $ (9,3%), import – 7,1 mld $ (5,8%).



Export

dobra (goods)
Wzrost w stosunku do października objawił się w:
- dobrach kapitałowych (capital goods) – 1,7 mld $
- dobrach konsumenckich, podstawowych (consumer goods) – 0,6 mld $
- żywność (także pokarmy dla zwierząt), napoje (foods, feeds, beverages) – 0,4 mld $
Spadek nastąpił w następujących działach dóbr:
- części motoryzacyjne, silniki do pojazdów (automotive vehicles, parts and engines) – 0,3 mld $
- inne dobra (other goods) – 0,1 mld $
- materiały przemysłowe (industrial supplies and materials) – 0,1 mld $

usługi (services)

Wzrost w exporcie w stosunku do października wynosi 0,4 mld $. Największy wzrost osiągnięto w sektorze turystyki (travel) i opłat pasażerskich – komunikacja kolejowa, autobusowa itp. W pozostałych sektorach export był bardzo mały.
Zmiana listopad 2002 – listopad 2003 w exporcie usług wyniosła 1,7 mld $.
Największy wzrost nastąpił w sektorze innych usług prywatnych (other private services), czyli m. in. usługi biznesowe, finansowe, techniczne, ubezpieczeniowe – 0,8 mld $; także w sektorze licencji i tantiemów – 0,4 mld $.


Import

dobra

Zmiana inminus z października w stosunku do listopada dotyczyła:

- materiały przemysłowe – 1,3 mld $
- dobra podstawowe – 0,2 mld $
- części motoryzacyjne, silniki do pojazdów – 0,1 mld $

Wzrost nastąpił w sektorze żywności i napojów (0,1 mld $) oraz dóbr kapitałowych (0,2 mld$).

W porównaniu z listopadem 2002, wzrost w ciągu roku nastąpił w sektorze:
- materiałów przemysłowych – 1,7 mld $
- dóbr podstawowych – 1,3 mld $
- dóbr kapitałowych – 1,3 mld $
- motoryzacyjnym – 0,7 mld $
- żywności i napojów – 0,5 mld $

usługi

Wartosć importu USA wzrosła o 0,4 mld $ w ciągu miesiaca. Tak jak w przypadku exportu, zmiany zaszły w sektorze turystyki i przewozów pasażerskich.
W ciągu roku import usług wzrósł o 1,6 mld $.

Inne

Wartość exportu produktów zaawansowanej technologii (ATP) wyniosła w listopadzie 16,7 mld $ a ich importu 18,6 mld $, dając deficyt 1,9 mld $.
W roku 2003 (w okresie dla którego została już obliczona kwota=Jan-Nov) kwota całkowita importu wynosi 1,374,940 mln $, z czego 1,151,937 mln $ przypada na import dóbr, a 223,003 mln $ na usługi. Średnia miesięczna importu wynosi 125 mln $.
Kwota exportu za ten sam okres wynosi 928,128 mln $, z czego 650,785 mln $ to wynik exportu dóbr, a 277,343 mln $ stanowi wartość eksportu usług.

Amerykanie dzielą dobra i usługi na kilka grup. Aby dobrze czytać wyniki handlowe USA, należy poznać ów podział, i co w sobie zawiera.

1. Dobra:
- foods, feeds, beverages – 19 pozycji produktów jadalnych, takich jak warzywa, owoce, napoje alkoholowe, produkty piekarnicze, mięso, zboże
- industrial supplies and materials – 47 pozycji, m.in. ropa naftowa i jej produkty, chemikalia, energia elektryczna, aluminium, plastik, stal, tekstylia, gaz ziemny
- capital goods, except automotive – 33 pozycje: komputery, maszyny do szycia, ciągniki, narzędzia laboratoryjne, urządzenia przetwarzania olejów, generatory mocy, lotnictwo cywilne, półprzewodniki, mierniki drewno, szkło
- automotive vehicles, parts and engines
- consumer goods – 25 pozycji – antyki, klejnoty, biżuteria, meble, tytoń, telewizory, instrumenty muzyczne, sprzęt RTV i AGD, łodzie, jachty, książki
- other goods – czyli dobra nie kwalifikujące sie do żadnej z kategorii
2. Usługi:
- travel – przychody z pobytu turystów na terenie USA, zawierają się w tym wydatki turysty na zakwaterowanie, wyżywienie, rozrywkę, wycieczki, pamiątki; także w przypadku pobytu Amerykanów za granicą – wtedy są to kwoty zostawiane przez amerykańskich turystów za granicą
- passenger fares – pozwolę sobie podać objaśnienie amerykańskie, gdyż po polsku nie przedstawia żadnego sensu: Fares paid by residents of one country to residents of other countries. Receipts consist of fares received by U.S. carriers from foreign residents for travel between the United States and foreign countries and between two foreign points.
- other transportation – opłaty za transport dóbr przez ocean, powietrze, drogą wodną, kolejową, rurociągiem, z i do Stanów. Zawiera opłaty przewozowe, koszty operacyjne, wszelkie opłaty przy wchodzeniu do/ wychodzeniu z portu
- royalties and license fees – transakcje z obywatelami obcych państw, dotyczące zasobów niematerialnów, praw własności, jak np. użycie patentów, design’ów, technologii, marek, know – how, praw autorskich, franczyz. Termin „royalties” odnosi się do używania znaków handlowych i praw autorskich, a license fees – płatności za użytkowanie patentów czy technik przemysłowych.
- other private services – usługi niezwiązane z powyższymi kategoriami, usługi prywatne, jak reklamy, usługi komputerowe, serwisy public relations, consulting, architektura, usługi medyczne



Wartosci importu i eksportu dóbr w sześciu głównych kategoriach w roku 2002 i 2003,
Export
2002 2003
1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6
45,261 143,212 268,035 72,460 77,386 30,070 49,274 157,922 267,574 73,151 82,023 30,292
Import
45,184 243,419 258,628 186,062 280,160 44,920 50,891 290,023 268,859 191,570 303,703 43,662
liczone w milionach dolarów :

Legenda: 1 – Foods, Feeds and Beverages, 2 – Industrial Supplies, 3 – Capital Goods, 4 – Automotive Vehicles etc. , 5 – Consumer Goods, 6 – Other Goods



Wybrane kategorie dóbr i wartości exportu w 2003 roku, w mln $:

Foods, feeds and beverages – 49,274

Mięso, drób etc. – 7,247
Kiełki sojowe – 6,364
Kukurydza – 5,208
Owoce, soki – 3,929
Pszenica – 3,639

Industrial supplies and materials – 157,922

Chemikalia organiczne – 15,933
Materiały plastikowe – 14,104
Produkty paliwowe – 7,796
Chemikalia inne – 13,138
Metal – 8,181
Materiały przemysłowe inne – 13,786
Węgiel i paliwa inne – 703
Odzież – 4,613

Capital goods, except automotive – 267,574

Półprzewodniki – 41,853
Akcesoria komputerowe – 28,305
Lotnictwo cywilne – 22,260
Sprzęt telekomunikacyjny – 18,769
Statki – 61
Komputery – 7,935
Silniki do samolotów cywilnych – 10,280
Tekstylia, maszyny do szycia – 948

Automotive vehicles, parts and engines – 73,151

Consumer goods – 82,023

Preparaty farmaceutyczne (leki) – 18,851
Sprzęt RTV – 3,005
Kosmetyki – 4,173
Meble – 2,196
Dobra domowego użytku – 8,577
Sprzęt stereo – 1,411
Zabawki, gry, dobra sportowe – 5,148
Artykuły papiernicze – 4,289
Biżuteria – 2,759
Książki itp. – 3,806

Other goods – 30,292

Wybrane wartości niektórych dóbr z importu, w mln dolarów:

Foods, feeds, beverages – 50,891

Wina i podobne – 5,492
Ryby i owoce morza – 10,109
Zielona kawa (?) – 1,512
Napoje alkoholowe, poza winem – 3,384
Mięso i produkty mięsne – 5,095
Produkty piekarnicze – 4,120
Owoce, soki – 5,052

Industrial supplies and materials – 290,023

Ropa naftowa – 90,812
Gaz ziemny – 19,521
Guma naturalna – 951
Nikiel – 1,005
Cynk – 783
Inne produkty paliwowe – 15,179
Papier – 5,770
Boksyty i aluminium – 6,344


Capital goods, except automotive – 268,859

Akcesoria komputerowe – 51,059
Komputery – 18,483
Generatory mocy – 9,617
Sprzęt medyczny – 14,089
Sprzęt elektryczny – 20,750
Urządzenia przemysłowe – 8,423

Automotive vehicles, parts, engines – 191,570

Consumer goods – 303,703

Leki – 44,401
Meble – 16,328
Odzież niewełniana – 24,803
Motocykle – 30,79
Diamenty – 11,770
Zabawki, gry, artykuły dla dzieci – 22,119
Biżuteria – 8,839

Other goods – 43,662



Jak widać, wartość importu przewyższa wartość exportu. Import amerykański stanowi ok. 17% importu światowego a export - 13,8% exportu swiatowego.
Ujemny bilans handlowy, występujący od lat '70 spowodowany jest rosnącym importem surowców mineralnych (zwłaszcza ropy naftowej) i zmniejszajacym się exportem wyrobów przemysłowych (co podano wyżej), mniej konkurencyjnych na rynku światowym od japońskich i innych krajów azjatyckich oraz zachodnioeuropejskich.
Mimo to, Stany Zjednoczone niezmiennie dominują w światowym imporcie, jak i eksporcie.