Obrana Cywilna Wielkiej Brytanii

Wielka Brytania jest wyspiarskim państwem położonym w zachodniej Europie. Oficjalna nazwa państwa to Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (The United Kingdom of Great Britain and the Northern Ireland). Jest położona na wyspach: Wielka Brytania (230 tys. km²), Irlandia (13, 9 tys. km²), Hebrydy, Szetlandy, Orkandy, Anglesey, Wight oraz na wielu małych wyspach przybrzeżnych (łącznie ok. 5500 wysp, z tego 140 zamieszkałych). Wyspy Brytyjskie są oddzielone od lądu europejskiego wąskimi cieśninami: Kaletańską i La Manche, od zachodu oblewa je Ocean Atlantycki, od wschodu – Morze Północne. Między wyspami – Irlandią i Wielką Brytanią – znajduje się Morze Irlandzkie, połączone z Oceanem Atlantyckim cieśninami: Kanałem Północnym i kanałem św. Jerzego. Rozciągłość południkowa kraju wynosi 1224 km, a rozciągłość równoleżnikowa wynosi 865 km. Wielka Brytania zajmuje w sumie powierzchnię 243 307 km². Przez terytorium brytyjskie przebiega południk zerowy (m. in. obserwatorium Greenwich w Londynie).

Wybrzeże Wielkiej Brytanii jest silnie rozczłonkowane (długość linii brzegowej przekracza 7500 km). Charakterystyczne są głęboko wcięte zatoki i szerokie estuaria rzek, w których podczas przypływu poziom wody podnosi się o kilka metrów. Zróżnicowane budowy geologicznej wpływa na różnorodność typów wybrzeży; przeważają strome wybrzeża klifowe, oprócz klifów występują wybrzeża fiordowe, riasowe i akumulacyjne. Większą część powierzchni kraju stanowią stare bezleśne góry średniej wysokości oraz wyżyny i faliste równiny. Najbardziej urozmaiconą rzeźbę ma część północna (Szkocja), którą zajmują Góry Kaledońskie i Grampian (z największym wzniesieniem Ben Nevis 1343 m. n. p. m). Górzysty charakter na także Walia, gdzie leżą Góry Kambreyjskie (Snowdon 1085 m. n. p. m) oraz północno-zachodnia część Anglii (Góry Kumbryjskie, Scafell 978 m. n. p. m.). Wyżynnym typem krajobrazu cechuje się Anglia Środkowa (Góry Pennińskie), Półwysep Kornwalijski oraz wschodnia o północno-zachodnia część Irlandii Północnej. Najmniej urozmaiconym obszarem jest Anglia Wschodnia (nizina angielska). Wyspiarskie położenie, a zwłaszcza sąsiedztwo ciągłego prądu, opływającego Wyspy Brytyjskie od północy i zachodu, powodują, że panuje klimat umiarkowany ciepły, wybitnie morski. Amplitudy roczne temperatury są niewielkie od 8C na zachodzie kraju do 12C na wschodzie. Średnia temperatura w styczniu waha się od 3-4C na południowym-zachodzie do 7C, w lipcu od 12C na północy do 17C na południowym-wschodzie, opady są obfite i występują w ciągu całego roku głównie w postaci deszczu. Średnia roczna suma opadów rozkłada się od powyżej 3000 mm w górach Szkocji do 1000 mm w zachodniej Anglii i około 700 mm we wschodniej Anglii. Charakterystycznym elementem klimatu Wielkiej Brytanii są mgły, w lecie na wybrzeżu, zimą i jesienią w głębi wysp. Sieć rzeczna jest bardzo gęsta; rzeki są krótkie, o wyrównanych stanach wód w ciągu roku. Główną rzeką kraju jest Tamiza (338 km), większość rzek jest uregulowana (śluzy, zapory, obwałowania koryt rzecznych) i skanalizowana. Jeziora najliczniej występują w górach Szkocji, Górach Kambryjskich oraz w Irlandii Północnej. Największym jest Lough Neagh (396 km²). Lasy zajmują 9, 9% powierzchni kraju (jeden z najniższych wskaźników w Europie). Charakterystycznymi dla Wielkiej Brytanii zbiorowiskami roślinnymi są torfowiska oraz wrzosowiska.

Ludność:
Liczba ludności Wielkiej Brytanii wynosi 58 830 tys.
Tempo wzrostu liczby ludności jest wolne i w znacznym stopniu związane z napływem imigrantów (ponad 200 tys. rocznie). Przyrost naturalny od lat siedemdziesiątych utrzymuje się na bardzo niskim poziomie. Postępujący proces starzenia się społeczeństwa (ok. 19% ludności w wieku do 14 lat, ponad 65% w wieku 15-64 lat i około 16% w wieku powyżej 64 lat), spowodowany jest niskim przyrostem naturalnym i wydłużającym się czasem życia (mężczyźni 74, 3 roku, kobiety 79, 5 roku). W strukturze płci występuje liczebna przewaga kobiet nad mężczyznami ( 103 kobiety na 100 mężczyzn). Wielka Brytania należy do najgęściej zaludnionych krajów Europy, przy czym rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne. Ponad połowa ludności skupia się na obszarze środkowej i południowej Anglii, gdzie gęstość zaludnienia przekracza 400 mieszkańców na km². Najsłabiej zaludnione są regiony górskie i wyspy Szkocji – poniżej 20 mieszkańców na km². Trwający od XIX w. proces urbanizacji powoduje stały wzrost ludności miejskiej. Koncentracja różnorodnego przemysłu w okręgach górniczych i miastach portowych przyczyniła się do powstania rozległych stref zurbanizowanych. Struktura zatrudnienia ludności ulega stałym, powolnym zmianom. Wielka Brytania jest krajem wielonarodowościowym, zamieszkałym przez 4 główne grupy narodowościowe, zachowujących wiele odrębności etnicznych i kulturowych. Anglicy stanowią ok. 80% ogółu ludności, Szkoci 10%, Irlandczycy 4% i Walijczycy 2%. W Szkocji, Walii, i Irlandii Północnej oprócz języka angielskiego, który jest językiem urzędowym, używane są języki należące do grupy goidelskiej języków celtyckich: walijski, gaelic szkocki, gaelic irlandzki, zaś na Wyspach Normandzkich językami urzędowymi są angielski i francuski. Około 6% mieszkańców Wielkiej Brytanii to imigranci z krajów europejskich (Żydzi, Włosi, Polacy) i spoza Europy (z Azji: Indusi – najliczniejsi wśród ludności napływowej, Pakistyńczycy, Arabowie, Cypryjczycy, imigranci z Afryki i Ameryki Środkowej). W strukturze wyznaniowej przeważają wyznawcy Kościoła Anglikańskiego (57%) oraz protestanci (15%). Katolicy stanowią 13% ogółu wierzących ( najliczniejsi w Szkocji i Irlandii Północnej), a wśród ludności napływowej dominują Muzułmanie, Sikhowie i Hindusi.




Podział administracyjny:
Wielka Brytania składa się z trzech krajów (countries):
 Anglia
 Szkocja
 Walia

W skład Zjednoczonego Królestwa wchodzą:
 Anglia
 Szkocja
 Walia
 Irlandia Północna

Kraje te z kolei dzielą się na własne jednostki administracyjne:
 9 regionów (Regions) w Anglii
 32 Council Areas w Szkocji
 22 Unitary Authorities w Walii
 26 dystryktów (Districts) w Irlandii Północnej

Wyspa Man i Wyspy Normandzkie nie są częściami Zjednoczonego Królestwa, lecz stanowią dependencje Korony brytyjskiej, których polityką zagraniczną kieruje Londyn.
Wielka Brytania posiada także szereg terytoriów zależnych w wielu rejonach globu.


Ustrój polityczny Wielkiej Brytanii
Wielka Brytania jest monarchią konstytucyjną z rządem odpowiedzialnym przed parlamentem.
Specyficzną cechą ustroju Wielkiej Brytanii jest brak konstytucji w znaczeniu formalnym (konstytucji spisanej). Zamiast tego, o ustroju państwa stanowi konstytucja w sensie materialnym, to znaczy ogół norm i zasad dotyczących wykonywania władzy. Składają się na nią pochodzące z różnych okresów akty prawne, oraz instytucje i zasady odzwierciedlone w konwenansach i maksymach.
Dzisiejsze instytucje i zasady ustrojowe powstawały w Wielkiej Brytanii poprzez adoptowanie dawnych instytucji do nowych warunków i aktualnych potrzeb. Zmiany następowały powoli i w sposób płynny. Rewolucja przemysłowa przyniosła następnie demokratyzację tak ukształtowanego systemu.
Dziedzicznym władcą Wielkiej Brytanii jest monarcha. Należy jednak pamiętać, że - zgodnie z uznaną maksymą - w Zjednoczonym Królestwie król panuje, ale nie rządzi. Władza królewska została w całości przeniesiona na parlament, gabinet i sądy. Pozostałe uprawnienia (tak zwane prerogatywy królewskie) mają formalnie dosyć szeroki zakres: król jest zwierzchnikiem i naczelnym wodzem sił zbrojnych, ma prawo wypowiadania wojny i zawierania pokoju, może zwoływać i rozwiązywać parlament, ma prawo sankcji ustaw, oraz prawo łaski, ponadto mianuje wszystkich wyższych urzędników (w tym członków rządu). W praktyce, wszystkie decyzje królewskie wymagają ministerialnej kontrasygnaty, co oznacza, że król nie podejmuje decyzji, a tylko je uprawomocnia (z drugiej strony, król nie ponosi również za żadną decyzję odpowiedzialności, zgodnie z maksymą: Król nie może czynić źle). Obecnym monarchą brytyjskim jest królowa Elżbieta II, która zasiadła na tronie w 1952 i została koronowana w 1953.
Parlament brytyjski składa się z trzech członów: z Izby Gmin [izba niższa], Izby Lordów [izba wyższa] oraz z monarchy. Członkowie Izby Gmin wybierani są w czteroprzymiotnikowych wyborach powszechnych; jej kadencja może trwać maksymalnie pięć lat. Izba Lordów składa się z dziedzicznych i dożywotnich lordów, z lordów duchownych oraz z dziewięciu lordów prawa. W roku 1999, po wprowadzeniu pierwszego stadium reformy Izby Lordów ograniczono ilość dziedzicznych lordów uprawnionych do zasiadania w Izbie do stu.
W gestii parlamentu leży:
 Władza ustawodawcza. Teoretycznie, wszystkie trzy człony parlamentu muszą zgodzić się na wprowadzenie nowego prawa; przy czym udział króla w pracach parlamentu dawno już wyszedł z użycia, natomiast Izba Lordów posiada jedynie prawo veta zawieszającego, które w dodatku nie ma zastosowania przy uchwalaniu budżetu.
 Nadzór nad pracą rządu. Izba Gmin oraz Izba Lordów nadzorują prace rządu poprzez system debat, interpelacji oraz powoływanie specjalnych komisji. Dzięki tym procedurom, gabinet jest zmuszony do udzielania społeczeństwu wyjaśnień na temat prowadzonej polityki.
 Kontrola finansów państwa. Ustalanie podatków oraz stanowienie budżetu należy do obowiązków Izby Gmin.
 Obrona praw jednostki. Każdy obywatel, który czuje, że został potraktowany niesprawiedliwie może zwrócić się o pomoc do swojego przedstawiciela w Izbie Gmin, który - o ile uzna to za wskazane - powinien zbadać sprawę i pomóc w rozwiązaniu problemu.
 Wdrażanie dyrektyw Unii Europejskiej. W obydwu Izbach działają specjalne komisje których zadaniem jest dokładne badanie unijnych dyrektyw przed wprowadzeniem ich jako praw. Parlament wprowadza również niezbędne zmiany w przepisach prawnych dostosowując je do wymogów prawa europejskiego.
 Dyskusja nad aktualnymi problemami. Obydwie izby Parlamentu debatują nad kwestiami o istotnym znaczeniu dla społeczeństwa brytyjskiego oraz nad ważnymi wydarzeniami międzynarodowymi. Tematyka tego rodzaju debat nie jest niczym ograniczona.

Do 1911 roku obydwie izby parlamentu były równoprawne. Obecnie Izba Lordów pełni przede wszystkim funkcję doradczą, zgłaszając poprawki do ustaw opracowywanych w Izbie Gmin. Ponadto, Izba Lordów pełni funkcję sądu apelacyjnego najwyższej instancji. Władza ta jest wykonywana przez dziewięciu powoływanych w tym celu lordów sądowych.
Charakterystyczną cechą ustroju Anglii jest rozróżnienie pomiędzy rządem a gabinetem. Rządem nazywa się ogół ministrów powoływanych przez premiera lub monarchę; ich liczba sięga stu osób. Gabinet to znacznie węższy, właściwy organ rządowy.
Po ogłoszeniu wyników wyborów do Izby Gmin monarcha powierza liderowi zwycięskiej partii stanowisko premiera i powierza mu sformowanie rządu. Premier musi być członkiem Izby Lordów lub Izby Gmin. Lider najsilniejszej w parlamencie partii opozycyjnej obejmuje stanowisko Lidera Opozycji Jej Królewskiej Mości. Otrzymuje przy tym służbową pensję w wysokości połowy pensji premiera. Partia opozycyjna powołuje własny rząd z pełną obsadą ministerialną (tak zwany gabinet cieni), dzięki czemu w jest każdej chwili gotowa by przejąć władzę. Ponadto, członkowie gabinetu cieni mają rywalizować w trakcie debat parlamentarnych ze swoimi rządowymi odpowiednikami.
Skład oraz strukturę gabinetu oraz liczbę ministerstw i zakres ich obowiązków ustala premier. Ilość członków gabinetu nie jest limitowana prawnie. Odpowiednia ustawa z 1975 r. reguluje jedynie liczbę opłacanych z budżetu państwa Sekretarzy Stanu (może być ich maksymalnie dwudziestu jeden). Od czasów Roberta Walpole’a obowiązuje zasada, wedle której wszyscy członkowie gabinetu powinni być członkami parlamentu. Większość stanowisk obejmują zazwyczaj członkowie Izby Gmin, ale kilka z nich przysługuje zawsze przedstawicielom Izby Lordów.
Rząd dzieli się na senior ministers (ministrów właściwych), kierujących pracą poszczególnych resortów, oraz podporządkowanych im junior ministers (ministrów młodszych), zadaniem których jest przede wszystkim zapewnianie łączności pomiędzy rządem a Izbą Gmin. Rząd w całości ponosi solidarną odpowiedzialność polityczną przed Izbami.
Struktura sądownictwa w Wielkiej Brytanii jest względnie prosta. Najniższy szczebel stanowią sądy pokoju, w których orzekają (bezpłatnie) niezawodowi sędziowie pokoju. Kadra sędziów zawodowych jest bardzo nieliczna, a większość spraw sądowych załatwiana jest w sądach pokoju. Wyższą instancję stanowią sądy hrabstw (county courts). Sądem Najwyższym jest Supreme Court w Londynie, a trybunałem apelacyjnym - Sąd Izby Lordów. W sądownictwie angielskim nie funkcjonuje instytucja sądów administracyjnych - ich funkcję pełnią sądy hrabstw i sądy pokoju.




OBRONA CYWILNA jest to system przedsięwzięć mających na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i usuwanie ich skutków. Obrona cywilna obejmuje głównie zorganizowany system alarmowania i powiadamiania ludności o grożącym niebezpieczeństwie, przygotowanie budowli ochronnych i urządzeń specjalnych, środków ochrony indywidualnej, szkolenie ludności w zakresie obrony cywilnej, prowadzenie akcji ratowniczych.


Stosunkowo mało doniesień poświeconych jest zarządzaniu kryzysowemu w Wielkiej Brytanii. Zjednoczone Królestwo należy jednak do najważniejszych członków NATO i Unii Zachodnioeuropejskiej, stad poznanie przyjętych tam rozwiązań w zakresie bezpieczeństwa może być pouczające. W Wielkiej Brytanii, jak prawdopodobnie we wszystkich krajach wysoko rozwiniętych, przestrzega się podstawowej zasady oparcia odpowiedzialności za bezpieczeństwo w sytuacjach kryzysowych na niższym szczeblu administracji, tj. władzy lokalnej.
Brytyjczycy za katastrofę uznają każde nieszczęśliwe wydarzenie (zagrażające i powstałe), które prowadzić może do dużej liczby ofiar (zmarłych i rannych), zniszczenia własności (nieruchomości), jak również środowiska, przy czym skala tego wydarzenia jest tak duża, że nie może być opanowane przez miejscowe służby ratownicze w ramach ich codziennej działalności. Służby ratownicze zobowiązane są do prowadzenia prac planistycznych, w których uwzględnia się przygotowanie do dużych wypadków, wymagających szczególnej mobilizacji, jednakże unika się tu sformułowania „przygotowanie do katastrofy", podkreślając tym samym fakt niemożności sprostania tego typu wydarzeniom własnymi środkami. Wszystkie służby ratownicze i inne instytucje prowadzą prace planistyczne, jednakże żaden z tych planów oddzielnie nie jest przydatny w katastrofie. Wielokrotnie podkreśla się znaczenie wspólnego, skoordynowanego działania wszystkich dostępnych instytucji i organizacji. Przygotowanie do takiej właśnie reakcji definiuje się jako ochronę cywilną, a więc nie chodzi tu o jakąś strukturę „obrony cywilnej", lecz raczej o zadania, dziedzinę zainteresowań.
Na szczeblu centralnym w Zjednoczonym Królestwie politykę w zakresie ochrony cywilnej i bezpieczeństwa kształtuje Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (Home Office), a w jego obrębie Departament Planowania na Wypadek Zagrożeń (The Emergency Planning Dmsion). Departament ten wspiera finansowo władze lokalne, przydzielając urzędnikom planowania na wypadek zagrożeń. Ponadto w imieniu władz centralnych działają agencje rządowe, które nadzorują i wspierają działalność między innymi służb ratowniczych, w tym także w dziedzinie planowania. Zgodnie z ostatnimi zmianami legislacyjnymi (1989 r) władze lokalne pełnią główną rolę w działaniach ochrony cywilnej w sytuacji kryzysowej. W związku z tym współpracują ściśle ze służbami ratowniczymi, przedstawicielami różnych gałęzi przemysłu i handlu (będących potencjalnym źródłem zagrożeń, np. chemicznych), służbami komunalnymi (elektryczność, woda, łączność), ale także z przedstawicielami władz rządowych np. Ministerstwem Zdrowia oraz organizacjami ochotniczymi. Współpraca ta pozwala na skonstruowanie zintegrowanego planu reakcji w razie sytuacji kryzysowej. Plan musi być uniwersalny - modyfikować liczbę uczestników proporcjonalne do potrzeb, działać w dni wolne od pracy (niedziele i święta), niezależnie od warunków atmosferycznych (śnieżyce, burze) i innych czynników, opierać się na rutynowych procedurach poszczególnych wykonawców, tzn. nie zaburzać ich codziennej, rutynowej pracy. To ostatnie jest warunkiem płynnego przejścia od pracy w warunkach normalnych do pracy w warunkach kryzysu. Ważną zasadą jest pozostawienie podmiotom uczestniczącym w akcji możliwości stworzenia własnego planu, co wyklucza tworzenie planu reagowania przez jeden podmiot dla innego podmiotu. Plan musi być uzgodniony z innymi organizacjami, np. przedstawicielami przemysłu, a także uwzględniać katastrofy, które obejmą obszar wykraczający poza granice własnego rejonu.

Plan powinien zawierać:
1. Szacowanie zagrożeń: wymagane jest przy tym poinformowanie stosownych organizacji i społeczeństwa;
2. Zapobieganie: wyliczenia będące następstwem szacunków, dążenie do zmniejszenia skutków przewidywanych wydarzeń;
3. Przygotowanie: przewidywanie wydarzeń, gromadzenie zasobów, szkolenie personelu, testowanie własnej gotowości cywilnej, ćwiczenia.
4. Reakcja: zapoczątkowana przez służby ratownicze, w miarę potrzeby rozwijająca się przez włączanie kolejnych uczestników.
5. Odtworzenie: powrót do stanu wyjściowej gotowości służb ratowniczych oraz zadośćuczynienie poszkodowanym.

Za podstawową zasadę w planowaniu postępowania w razie katastrofy uznaje się początkowy udział w likwidacji jej skutków zawodowych służb ratowniczych i dopiero w razie ich niewydolności włączanie kolejnych elementów. Struktura zarządzania kryzysowego jest w każdym wypadku podobna, oparta na władzy lokalnej, jednakże po wcześniejszej akceptacji przez władzę centralną, co nie oznacza braku możliwości komponowania składu zespołu zarządzającego w zależności od potrzeb.
Oprócz władz lokalnych własne plany sporządzają także agencje ministerstw (np. obrony, rolnictwa, rybołówstwa i żywności), służby komunalne, organizacje ochotnicze, związki wyznaniowe. Ich celem jest wspieranie władz lokalnych w reakcji na katastrofy. Pierwsze reagują na sytuacje kryzysową służby ratownicze, potem inne organizacje.

Oto ich podstawowe zadania:

Policja: dbałość o przestrzeganie porządku publicznego wokół rejonu katastrofy przez tworzenie zamkniętego kordonu, o drożność traktów komunikacyjnych oraz bezpieczeństwo innych służb ratujących życie ofiarom katastrofy. Zapobieganie przestępstwom kryminalnym na miejscu katastrofy i ściganie przestępców Współdziałanie z komisjami uczestniczącymi w badaniu wypadków.

Straż pożarna: ratowanie ludzi z pożarów, rumowisk i rejonów skażonych chemicznie. Dbałość o bezpieczeństwo i zdrowie ratowników oraz określanie osób mających prawo przebywać w rejonie katastrofy (w obrębie kordonu utworzonego przez policje), z wyjątkiem ataku terrorystycznego, gdy zadanie to wykonuje policja.

Służba zdrowia:
1. Władze administracyjne służby zdrowia: przygotowywanie kontraktów ze szpitalami, społeczną służbą zdrowia i lekarzami rodzinnymi dotyczących opieki " zdrowotnej w czasie katastrofy; zbieranie danych na temat zagrożeń.
2. Szpitale posiadające oddziały stanów nagłych lub urazowe: przygotowanie i szkolenie personelu, w tym także zespołów wyjazdowych.
3. Pogotowie ratunkowe (służba ambulansowa): wykonywanie zadań w terenie we współpracy z urzędnikiem wypadkowym i strażą pożarną.

Agencja Straży Przybrzeżnej:
1. Akcje poszukiwawcze - ratownicze (SAR), wspólnie z policją;
2. Badanie zanieczyszczeń na morzu i uczestnictwo w akcjach oczyszczania.

Władza lokalna: wsparcie dla innych służb ratowniczych, społeczności, użycie rezerw, uruchamianie działalności innych organizacji, w późniejszym okresie uczestnictwo w naprawie szkód społecznych i materialnych, także finansowanie służb ratowniczych.

Ochotnicy: zarówno organizacje, jak i osoby indywidualne pozostają pod kontrolą władzy lokalnej.

Wojsko: wsparcie całego sektora cywilnego. Udział wojska w akcjach ratowniczych (współpraca cywilno-wojskowa) wynika z umów z ministerstwem obrony (Ministry of Defence). Ogólnie udział sił zbrojnych przyjmuje formę pomocy w jednej z kategorii:
1. Doraźna pomoc w wypadku katastrof (rekonesanse z użyciem śmigłowców, akcje poszukiwawczo - ratownicze wsparcie lokalnej służby zdrowia, prace inżynieryjne).
2. Krótkoterminowe planowane projekty pomocy w sferze socjalnej.
3. Długoterminowe zaangażowanie sprzętem, wiedzą specjalistyczną, ludźmi.

Rząd centralny: doradztwo, wsparcie.

Agencja Środowiska: Ochrona środowiska, monitoring skutków.

Organizacje przemysłowe i handlowe: jeżeli mają takie możliwości, służą
sprzętem, wiedzą specjalistyczną, ludźmi.

Cele wspólne dla wszystkich organizacji:
- Ratowanie życia.
- Zapobieganie rozszerzaniu się katastrofy.
- Zmniejszenie cierpienia.
- Ochrona środowiska.
- Ochrona własności.
- Ułatwienia dla ścigających przestępstwa kryminalne.
- Umożliwienie kontynuowania pracy służb na normalnym poziomie.
- Informowanie społeczeństwa.
- Zachęcanie do samopomocy i naprawy.
- Jak najszybsze uzupełnianie zapasów.
- Ocena działalności własnej jako lekcji na przyszłość.
Dla dokładnego zlokalizowania miejsca katastrofy pierwszy członek personelu służb ratowniczych przybyły na miejsce wydarzenia przekazuje niezwłocznie raport, zawierający podstawowe informacje o lokalizacji, liczbie ofiar, typowych obrażeniach ludzi, innych potencjalnych niebezpieczeństwach i najpilniejszych potrzebach do specjalnie przygotowanego centrum przyjmowania i przetwarzania informacji (dyspozytorni), gdzie następuje zainicjowanie akcji ratowniczej przez powiadomienie wszystkich niezbędnych służb ratowniczych, przedstawicieli władzy lokalnej, organizacji. Służby ratownicze, które docierają pierwsze, koordynują akcje na miejscu zdarzenia w najwcześniejszej jego fazie. Ostateczną kontrolę na miejscu wydarzenia przejmuje policja. W dalszej kolejności następuje uruchomienie zasobów agencji. W fazie odbudowy kontrolę przejmują władze lokalne, zaś udział służb ratowniczych staje się minimalny.

Zarządzanie (sterowanie) kryzysowe przebiega na trzech szczeblach:
1. Operacyjnym: zarządzanie na miejscu zdarzenia, wewnątrz szczelnego kordonu organizowanego przez policję
2. Taktycznym: włączane jest w wypadku wymagającym alokacji środków i uruchomienia dodatkowych zasobów. Szefem zarządzania na szczeblu taktycznym jest najczęściej miejscowy dowódca policji. Zarządzanie na szczeblu taktycznym rozwija się z reguły w przypadkach, gdy zarządzanie operacyjne jest niewystarczające.
3. Strategicznym: szczebel nie zawsze uruchamiany (głównie przy dużych katastrofach), stanowi punkt kontaktowy do łączności z wyższymi szczeblami zarządzania kryzysowego, a przede wszystkim kryzysowym. Zespół koordynacyjny na szczeblu strategicznym zajmuje się pozyskiwaniem pomocy od sąsiednich jednostek samorządowych, a także organizacją kontaktów z mediami. Na siedzibę zespołu koordynacyjnego na szczeblu strategicznym wybiera się zwykle kwaterę główną policji (regionalnej), w pewnej odległości od rejonu katastrofy.

Taki podział obowiązuje niezależnie od rodzaju katastrofy i jest podstawą do współpracy miedzy różnymi agencjami zaangażowanymi w działania podczas katastrofy. Podział na szczeble zarządzania: operacyjny, taktyczny i strategiczny, odnosi się do reagowania na szczeblu lokalnym.

Zalecenia organizacji pracy w miejscu zdarzenia:
1. Ocena przez wszystkie służby uczestniczące w działaniu:
- skali zdarzenia,
- własnych możliwości.
2. Szybka gotowość służb komunalnych do wspomagania służb ratowniczych (gaz, woda, energia elektryczna)
3. Po utworzeniu kordonu bezpieczeństwa należy zadbać o bezpieczeństwo pracujących wewnątrz niego ratowników (na szczeblu operacyjnym), w tym celu należy rejestrować każde wejście i wyjście w specjalnych punktach kontrolnych.
4. W bezpośrednim sąsiedztwie miejsca katastrofy należy przewidzieć zorganizowanie punktu zbiórki poszkodowanych przed ich przetransportowaniem do szpitali, w tym także drogą lotniczą - lądowisko dla śmigłowców - (szczebel taktyczny).
5. Dokładne przewidywanie miejsca lokalizacji służb, których udział jest niezbędny, ale które pracują poza rejonem.
6. Wyznaczenie traktów komunikacyjnych dla specjalnie oznakowanych pojazdów.
7. Wyznaczenie miejsca grzebania zmarłych.
8. Wyznaczenie punktu do kontaktów z mediami (szczebel strategiczny).
9. Jak najszybsze określenie ewentualnych potrzeb związanych z ewakuacją ludzi.


W razie przedłużania się akcji ratowniczej może być konieczne rozwinięcie punktu koordynacyjnego, np. w pojeździe wyposażonym w specjalne środki łączności.
Najważniejszym celem każdej akcji ratowniczej jest ratowanie ludzi. Przyjmuje się, że opieki wymagają ofiary katastrofy, ich rodziny oraz ratownicy. Potrzebujących pomocy podzielić można na dwie kategorie:
1. Lekko rannych bądź poddanych działaniu czynnika stresowego oraz
2. Ciężko rannych, wymagających leczenia szpitalnego.

Pierwsza grupa wymaga pierwszej pomocy medycznej, pomocy socjalnej (odzież, posiłek, napoje, środki higieny, tymczasowe zakwaterowanie) psychologicznej, religijnej, prawnej, finansowej.

Druga grupa, po udzieleniu pomocy w punkcie segregacji medycznej (organizowanym na szczeblu taktycznym) oraz wykonaniu zabiegów umożliwiających ewakuacje trafia do szpitali. Zwraca się przy tym uwagę na osoby wymagające szczególnego traktowania: między innymi na pacjentów ewakuowanych ze szpitali i domów opieki społecznej, dzieci i osoby w wieku podeszłym. Zmarli umieszczani są w wyznaczonym przez koronera miejscu aż do przeniesienia ich do tymczasowej kostnicy (odpowiednio szczebel taktyczny i strategiczny). Problem identyfikacji zmarłych oraz stwierdzenie zgonu to zadania, których wykonanie nadzoruje koroner. Stwierdzenie zgonu powinno nastąpić już w miejscu śmierci przez lekarza lub paramedyka (szczebel operacyjny), a jeżeli to niemożliwe, bezpośrednio potem. Identyfikacja zmarłych może być dokonana przez każdego ratownika (jednak głównie policjanta), przy czym w każdym przypadku powołuje się specjalną komisję z udziałem lekarza patomorfologa oraz policji i innych specjalistów (ortodontów, specjalistów od odcisków palców itp.). Istotną sprawą jest zorganizowanie biura informacji o ofiarach, zbierającego dane od wszystkich wymienionych podmiotów, wyposażonego w odpowiednie środki łączności. W pewnych wypadkach istotne może być przekazywanie informacji dla społeczeństwa, np. ostrzeżeń o potencjalnych zagrożeniach czy o drogach ewakuacji. Pozostaje to w gestii zespołu koordynującego na szczeblu strategicznym, bardzo pożyteczną rolę mogą spełnić tutaj media. Do sterowania kryzysem włączane są także organizacje pozarządowe. W fazie przygotowawczej odpowiedzialna za całość planowania kryzysowego komórka w imieniu władz samorządowych, poszukuje wiarygodnych organizacji, które mogą być przydatne w sytuacjach kryzysowych (np. British Red Cross - Czerwony Krzyż, St John Ambulance Brigade - organizacja ambulansowa Św. Jana, The Salvation Army - Armia Zbawienia itp.). W następnej fazie typuje się spośród nich te, które są w stanie wypełnić bardziej specjalistyczne zadania. Typuje się także osoby posiadające specjalne umiejętności i wiedzę przydatną w razie katastrofy. Wyróżnia się te organizacje, które świadczą pomoc psychologiczną i socjalną. Organizacje wytypowane do udziału w zarządzaniu kryzysowym muszą spełnić szereg warunków (np. uregulowanie problemu ubezpieczenia ochotników przed przystąpieniem do akcji ratowniczych). Planowanie udziału organizacji pozarządowych powinno obejmować ustalenie procedur powiadamiania i powoływania do działania w okresie kryzysu, ale także codzienne rutynowe kontakty.

Choć podstawową rolę w zarządzaniu kryzysowym odgrywa samorząd, to jednak gdy władza lokalna nie jest w stanie sprostać sytuacji kryzysowej, rolę wiodącą przejmuje władza szczebla centralnego. Jeżeli szczebel strategiczny nie zgłasza uzasadnionego zapotrzebowania na wsparcie ze strony rządu, rola rządu centralnego ogranicza się do asygnowania swoich doradców - specjalistów w potrzebnych dziedzinach oraz informowania mediów o sytuacji z punktu widzenia władzy centralnej.

W okresach spokoju, codzienną rutynową pracą rządu w zakresie przygotowań do kryzysu kieruje Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (Plonie Office). Zajmuje się doskonaleniem prawa, wydawaniem poradników i innych dokumentów promujących i ułatwiających zarządzanie kryzysowe. W sytuacji kryzysu zwoływane jest posiedzenie Gabinetu, w czasie którego zapada decyzja o powołaniu ministerstwa (departamentu) przewodzącego w sterowaniu kryzysem w danej sytuacji. Jednocześnie dochodzi do powołania Rządowego Komitetu Wsparcia Obywatelskiego (The Civil Contingencies Committee), którego pracom przewodzi sekretarz reprezentujący Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i w ramach którego działają ministerstwo przewodzące oraz inne ministerstwa i instytucje. Dla typowych katastrof funkcje ministerstw przewodzących są dokładnie określone w osobnym dokumencie rządowym, wówczas decyzja powołująca takie ministerstwo na wypadek katastrofy jest praktycznie formalnością, pozostają jednakże sytuacje wyjątkowe, z pogranicza.





Oto typowe sytuacje kryzysowe i przypisane do nich przewodzące ministerstwa:
- Powódź - Ministerstwo Rolnictwa, Rybołówstwa i Żywności odpowiednie komórki rządowe w Szkocji, Walii, Irlandii Północnej.
- Zanieczyszczenia na morzach i wybrzeżu (ropa, związki chemiczne, gaz) - Departament
Środowiska, Transportu i Regionów (Oddział Kontroli Zanieczyszczeń na Morzach).
- Skażenia radiacyjne - (w obrębie Zjednoczonego Królestwa) Departament Handlu i Przemysłu dla Cywilnych Instalacji Nuklearnych w Anglii i Walii oraz Biuro do Cywilnych Instalacji Nuklearnych w Szkocji, Ministerstwo Obrony dla instalacji i transportu materiału radioaktywnego lub Departament Środowiska, Transportu i Regionów dla transportu materiałów radioaktywnych. W Irlandii Północnej Departament Środowiska dla transportu materiałów radioaktywnych sektora cywilnego.
- Skażenia radiacyjne (poza obszarem Zjednoczonego Królestwa) -Departament Środowiska,
Transportu i Regionów.
- Wypadki satelitarne - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.
- Wypadki instalacji na morzach - Departament Środowiska, Transportu i Regionów.
- Katastrofy w rejonach zamorskich - Biuro Spraw Zagranicznych Zjednoczonego Królestwa (Departament do Spraw Rozwoju Międzynarodowego).
- Poszukiwanie i ratownictwo - Departament Środowiska, Transportu i Regionów (Agencja Straży Ochrony Wybrzeża) dla okrętów cywilnych; Ministerstwo Obrony dla okrętów i statków powietrznych wojskowych nad morzem lub cywilnych nad lądem, gdy lokalizacja nie jest znana.
- Sztormy - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i odpowiednie komórki w Szkocji, Walii, Irlandii Północnej w fazie początkowej Departament Środowiska w fazie późniejszej.
- Inne katastrofy związane z pogodą - Departament Środowiska, Transportu i Regionów i
odpowiedniki w Szkocji, Walii, Irlandii Północnej.
- Wypadki związane z transportem - (łącznie ze statkami morskimi i powietrznymi zarejestrowanymi pod banderami Zjednoczonego Królestwa) - Departament Środowisk, Transportu i Regionów.
- Wypadki związane ze sportem - Departament Kultury Mediów - Sportu i odpowiedniki w Szkocji, Irlandii Północnej i Walii.
- Wielkie eksplozje, podpalenia urządzeń gazowych, trzęsienia ziemi, katastrofy budowlane - Departament Środowiska, Transportu i Regionów i odpowiedniki w Szkocji, Walii, Irlandii Północnej.
- Poważne katastrofy przemysłowe - w zależności od rodzaju wypadku Ministerstwo Spraw
Wewnętrznych, Departament Środowiska, Transportu i Regionów i odpowiedniki w Szkocji, Walii, Irlandii Północnej, ale w tych przypadkach nadzór sprawuje sekretarz stanu i jego odpowiednicy w Szkocji, Walii i Irlandii Północnej.

Reasumując rozwiązania te nie odbiegają wiele od planowanych i wdrażanych w naszym kraju w dziedzinie sterowania kryzysem. Obrona czy jak się coraz częściej mówi - ochrona cywilna to nie tylko schrony, maski i ewakuacja. To również straż pożarna, służba zdrowia, ochrona środowiska, ratownictwo chemiczne itp. Wszystkie służby powinny być ze sobą, przynajmniej w okresie zagrożeń, ściśle powiązane.

Bibliografia:
1. http://www.obronacywilna.pl/ocizkik/wlkbryt.htm