Konstytucje RP - opisana każda z nich

KONSTYTUCJA - [łac.], prawo ustawa zasadnicza wyposażona w najwyższą moc prawną, określająca podstawy ustroju społeczno-gospodarczą i politycznego, gł. organizację i sposób powoływania najważniejszych organów państw. oraz normująca podstawowe prawa i obowiązki obywatela; k. jest aktem nadrzędnym w stosunku do całości porządku prawnego.

KONSTYTUCJE POLSKIE

- Ustawa Rządowa Rzeczypospolitej Polskiej z 3 maja 1791 r. (Konstytucja 3 Maja)
- Konstytucja Księstwa Warszawskiego z 22 lipca 1807 r.
- Konstytucja Królestwa Polskiego z 1815 r.
- Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa i jego okręgu z 1818 r
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 23 marca 1921 r. (Konstytucja Marcowa)
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 17 kwietnia 1935 r. (Konstytucja Kwietniowa)
- Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 r.
- Ustawa Konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władza ustawodawcza i wykonawcza Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Mała Konstytucja)
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.

KONSTYTUCJA 3 MAJA 1791- (oficjalnie Ustawa rządowa), pierwsza w Europie ustawa zasadnicza, uchwalona na Sejmie Czteroletnim 1788–92, ustalała ustrój Rzeczypospolitej zgodnie z ideami oświecenia; pozostawiając ustrój stanowy, wzmocniła władzę wykonawczą, z zasadą dziedzicznego tronu; zniosła liberum veto, rozszerzyła prawa mieszczan, osłabiła pozycję magnatów (ograniczenie roli senatu i sejmików); gł. twórcy: król Stanisław August Poniatowski, I. Potocki, H. Kołłątaj; obalona 1792 przez zbrojną interwencję Rosji i konfederację targowicką 1792.

KONSTYTUCJA KSIĘSTWA WARSZAWSKIEGO - nadana 1807 przez Napoleona I; wprowadzała zasady ustrojowe wzorowane na napoleońskiej Francji; ustanawiała zasady równości wobec prawa oraz wolności osobistej (m.in. zniesienie poddaństwa chłopów bez ich uwłaszczenia); zapoczątkowała prawną likwidację systemu feudalistycznego na ziemiach pol., stworzyła podwaliny nowoż. państwowości pol.; 1815 zastąpiona Konstytucją Królestwa Polskiego.

KONSTYTUCJA KRÓLESTWA POLSKIEGO - nadana 1815 przez Aleksandra I Romanowa, wiązała autonom. Królestwo Pol. unią personalną z Imperium Ros. (car — królem pol.); formalnie liberalna, łamana przez cara i władze Królestwa Pol.; obalona przez powstanie listopadowe 1830–31, zastąpiona 1832 Statutem Organicznym dla Królestwa Polskiego.

KONSTYTUCJE WOLNEGO MIASTA KRAKOWA
1) konstytucja 1815, nadana na kongresie wiedeńskim, oprac. przez ces. Aleksandra I, określiła ogólne zasady ustrojowe Wolnego Miasta Krakowa;
2) konstytucja 1818 (tzw. Konstytucja rozwinięta) dokładniej precyzowała niektóre artykuły konstytucji 1815;
3) konstytucja 1833 m.in. wzmocniła rolę Senatu wobec Zgromadzenia Reprezentantów oraz znacznie powiększyła kompetencje rezydentów Rosji, Austrii i Prus.

KONSTYTUCJA MARCOWA - (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 17 III 1921), pierwsza konstytucja uchwalona po odzyskaniu przez Polskę niepodległości po okresie zaborów; przyjęła republiki formę państwa i ustrój parlamentarno-gabinetowy; ustanawiała jako najwyższe organy władzy ustawodawczej — sejm i senat, wykonawczej — prezydenta i rząd, wymiaru sprawiedliwości — niezawisłe sądy; zawierała szeroki katalog praw obywatelskich; 2 VIII 1926 znowelizowana (tzw. nowela sierpniowa), zwiększenie uprawnień prezydenta kosztem parlamentu; 1935 zastąpiona Konstytucją kwietniową.

KONSTYTUCJA KWIETNIOWA - (Ustawa konstytucyjna 23 IV 1935), wprowadzona w życie z naruszeniem postanowień Konstytucji marcowej z 1921; ustanowiła w Polsce system prezydencki z tendencjami autorytarnymi; wzmocniła i wyodrębniła władzę prezydenta; ograniczyła zakres działania sejmu i senatu, zmniejszyła ich skład liczbowy; prezydent powoływał rząd (odpowiedzialny przed sejmem), miał prawo rozwiązywania sejmu i senatu, powoływał 1/3 składu senatu, mianował Nacz. Wodza i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych, mógł wydawać dekrety, w stosunku do ustaw miał prawo weta zawieszającego; od 1939 K.k. pozostawała podstawą działania rządu RP na emigracji; 1944 władze komunistyczne ogłosiły w manifeście PKWN jej nieważność.

KONSTYTUCJA POLSKIEJ RZECZYPOSPOLITEJ LUDOWEJ - (zw. Konstytucją lipcową), uchwalona 22 VII 1952; po gruntownych zmianach przekształcona 29 XII 1989 w Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej; oprac. w pierwotnej postaci wg wzoru stalinowskiej konstytucji ZSRR z 1936, legalizowała komunistyczne ustawodawstwo i praktykę sprawowania władzy po 1944; nowelizowana 24 razy; nowelizacja: z 7 IV 1989 wprowadziła 2-izbowy parlament (sejm i senat łączące się w Zgromadzenie Nar.), instytucję prezydenta jako głowy państwa o rozległych uprawnieniach, z 29 XII 1989 zmieniła ustrój państw., stanowiąc, że Polska jest demokratycznym Państwem prawnym, w którym władza należy do narodu, przywróciła dawną nazwę państwa (RP w miejsce PRL) i jego godło (wizerunek orła białego w koronie); wprowadziła swobodę tworzenia partii politycznych i gwarancję swobodnej działalności gosp.; Konstytucja mała 1992 uchyliła K. PRL, pozostawiając w mocy część jej przepisów do czasu uchwalenia nowej konstytucji RP.

KONSTYTUCJA MAŁA 1992 - (Ustawa konstytucyjna o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą RP oraz o samorządzie terytorialnym z 17 X 1992), tymczasowy akt konstytucji, regulujący ustrój, funkcje i kompetencje sejmu i senatu, prezydenta i rządu; określiła podstawowe zasady samorządu terytorialnego do czasu uchwalenia nowej konstytucji RP; wprowadziła zasadę trójpodziału władzy (władza ustawodawcza — sejm i senat, wykonawcza — prezydent i rząd, sądownicza — niezawisłe sądy) i wzmocniła władzę wykonawczą; uchyliła najważniejsze postanowienia Konstytucji PRL z 1952 dotyczące działalności nacz. władz państwa i samorządu.

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ - uchwalona 2 IV 1997 przez Zgromadzenie Nar., przyjęta przez naród 25 V 1997 w referendum; zawiera uroczysty wstęp (preambułę) poprzedzający część normatywną tekstu oraz szeroki katalog zasad konstytucji., np. demokracji państwa prawnego, zwierzchnictwa narodu, legalizmu, trójpodziału władzy, pluralizmu politycznego, Wolności zrzeszania się; wprowadza m.in.: obywatelską skargę konstytucji, możliwość zgłaszania projektów ustaw przez 100 tys. obywateli, ostateczny charakter orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, wzmocnienie gwarancji niezawisłości sądu, instytucję rzecznika praw obywatelskich i rzecznika praw dziecka, ochronę własności i prawo dziedziczenia, zakaz stosowania kar cielesnych oraz przeprowadzania eksperymentów nauk. (med.) bez zgody osoby zainteresowanej; rozszerza katalog wolności i praw osobistych; ustaliła podstawy stosunków między państwem a Kościołem i związkami wyznaniowymi, gwarantując ich uprawnienie, autonomię, bezstronność państwa w sprawach światopoglądowych.