Tkanka łączna

Zbudowana jest z komórek z bardzo obfitej istocie międzykomórkowej. Istota międzykomórkowa składa się z istoty podstawowej, włókien. Wyróżniamy następujące rodzaje włókien: kolagenowe, siateczkowe oraz sprężyste. Istota podstawowa jest bezpostaciowa, ma charakter żelu wiążącego znaczne ilości wody oraz podtrzymującego komórki i włókna.
FUNKCJE tkanki łącznej: 1) podporowe, ochronne- podpora i ochrona mechaniczna dla innych tkanek. 2) odżywcze – transport substancji odżywczych i metabolitów za pośrednictwem płynu tkankowego i krwi. 3) obronne- wykazuje reakcje obronne przed obcym strukturami ( np. bakterie, wirus, obce komórki, związki chemiczne itp.)

W istocie międzykomórkowej krąży płyn tkankowy z krwi do tkanki łącznej i z powrotem do krwi a wraz z nim substancje odżywcze, metabolity. Istota międzykomórkowa działa jak filtr zatrzymujący szkodliwe cząsteczki, a występujące w niej kom. Pożerają ciała obce w procesie fotosyntezy. Tkanki łączne cechuje zdolność do metoplazji tzn., że mogą zmieniać swą czynność, a nawet strukturę w zależności od wymagań organizmu oraz działania czynników zewnętrznych. Tkanka łączna ma zdolności regeneracyjne tzn. z łatwością regeneruje swoje elementy komórkowe i włókniste.
KLASYFIKACJA TKANEK ŁĄCZNYCH) Podział tkanek łącznych oparty jest na budowie i właściwościach istoty podstawowej i elementów komórkowych. Tk. Łączne maja istotę podstawową wiotką, miękką, natomiast tkanki chrzęstne i kostne twardą. W krwi istota podstawowa jest płynna. A) Tkanki łączne właściwe – tkanka mezendzymatyczna lub zarodkowa – tk. łączna włóknista luźna (czyli wiotka) –tk. łą. siateczkowa – tkanka ł. włóknista zwarta galaretowata – tk. tłuszczowa, - tkanka ł. Barwnikowa. B) tkanki chrzęstne: szklista, włóknista, sprężysta C) tkanki kostna: blaszkowata, o równoległym ułożeniu włókiem, grubowłóknista D) krew i limfa.

1. KOMÓRKI TKANKI ŁĄCZNEJ WŁAŚCIWEKJ: a) fibroblasty – występują w tk. łącznej najliczniej, wytwarzają włókna oaz proteoglikany istoty podstawowej; komórki mają kształt wrzecionowaty z kilkoma wypustkami oraz jednym okrągłym lub owalnym jądrem komórkowym z wyraźnym jąderkiem; fibroblastami nazywamy młode, sprawne metaboliczne komórki, natomiast fibrocytami starsze i mniejsze komórki o podłużnym jądrze komórkowym i o zbitej chromatynie. b) Histiocyty (makrofagi) przechodzą do postaci monocytów z krwi do tkanki łącznej właściwej, gdzie dojrzewają i stają się histiocytami, żyją tu kilka miesięcy, występują we wszystkich narządach organizmu; ich jądro komórkowe ma kształt owalny lub nerkowaty, główną funkcją histiocytów jest fagocytoza oraz trawienie sfagocytowanego Materiału ( zawierają enzymy trawienne- hydrolazy; makrofagi wydzielają także cytokiny, które biorą udział w reakcjach w procesach zaplanowanych lub reperacyjnych tkanek
c) komórki tuczne (mastocyty)- owalne z okrągłym jądrem komórkowym umieszczonym centralnie; pochodzą z komórek szpiku kostnego; ziarna wypełniające cytoplazmę kom. tłuszczowych zawierają substancje czynne tj. np. heparyna, histamina, czynnik niszczący nowotwory, polipeptyd rozszerzający naczynia; heparyna- naturalny środek przeciw krzepliwy działa przeciw miażdżąco, histamina rozszerza małe żyły oraz zwiększa przepuszczalność naczyń krwionośnych; niektóre substancje uwalniane przez kom. tuczne odgrywają ważną rolę w wywołaniu i likwidowaniu skutków zapalenia.
d) Komórki plazmatyczne ( plazmocyty) – powstają z limfocytów B jak wynik ich zróżnicowania, maja okrągłe jądra z chromatyną ułożoną promieniście, komórki te syntezują się głównie immunoglobuliny, które znajdują się głównie w surowicy krwi.
e) komórki napływowe; leukocyty – limfocyty, wszystkie rodzaje gatunków kom. tłuszczowej.
a)Tkanka łączna włóknista = tk. ł. Właściwej luźnej. W jej istocie podstawowej luźno, w oddaleniu od siebie, są rozmieszczone komórki i włókna. WYSTĘPOWANIE – wypełnia przestrzenie między komórkami miąższowymi różnych narządów. – występuję w skórze właściwej i tk. podskórnej. – wchodzi w skład blaszek właściwych błon śluzowych oraz tworzy błony surowicze wyścielające jamy ciała oraz otacza i mocuje różnego rodzaju przewody ( np. naczynia krwionośne, przewód pokarmowy)
b) tk. łączna włóknista zwarta= tk. łącznej właściwej zbitej – w tk. tej występuje wyraźna przewaga włókien, istota podstawowa jest skąpa i liczba komórek niewielka WYSTEPOWANIE – warstwa siateczkowa skóry właściwej. – torebki narządów wewnętrznych, ścięgna i więzadła. -) tk. łączna wł. Zwarta równolegle, tworzą pęczki, istota podstawowa skąpa; między pęczkami włókien leżą ułożone w szeregu nieliczne fibrocyty; występuje w ścianach -) tk. łączna wł. Zwarta o utkaniu nieregularnym włókna kolagenowe zgrupowane w pęczki biegną w różnych kierunkach i są często faliste, włóknom tym towarzyszą włókna sprężyste WYSTEPOWANIE warstwa siateczkowata: skóry właściwej, torebki narządów wewnętrznych otoczki nerwów.

2. Tkanka tłuszczowa zbudowana jest głównie z komórek ( adiopocytów), istoty międzykomórkowej jest niewiele, kom. zawierają krople tłuszczu i dlatego są magazynem substancji energetycznych na potrzeby organizmu. Kom. tk. tłuszczowej grupują się w płaciki otoczone pasmami tk. łącznej właściwej, w której są naczynia krwionośne i nerwy. Tkanka łączna wypełnia przestrzenie między innymi tkankami i narządami, otacza narządy np. nerki lub serce, a także duże jej nagromadzenie znajduje się w tk. podskórnej. U kobiet tk. tł. Stanowi ok. 25 % ciała a u mężczyzn 15%. Rezerwa tłuszczowa powinna wystarczyć na około 40 dni, dostarczając niezbędnej energii. Wyróżniamy tk. tł. żółtą (=biała) oraz tk. Tł. brunatną

3. Tkanka chrzęstna (chrząstka) dzięki swojej sprężystości i sztywności zaliczana jest do tkanek podporowych. Istota podstawowa jest twarda, sztywna i obfita. Występują włókna kolagenowe i sprężyste. Komórki chrząstek nazywamy chondrocytami, leżą one w jamkach pojedynczo lub po kilka, a wtedy mówimy, że są to grupy izogeniczne. Komórki mają kształt kulisty, wieloosiowy lub są spłaszczone. Komórki w jamach otoczone są macierzą około komórkową czyli tzw. torebką chrząstną. Chondrocyt lub grupa izogeniczna w jamce chrzęstnej otoczona torebką chrzęstną stanowi podstawową jednostkę strukturalno- czynnościową zwaną chondronem. Przemiana materii w chrząstce jest wolna, bo brak jest naczyń krwionośnych. Tkanka chrzęstna utrzymuje kształt niektórych narządów np. tchawica. Większość chrząstek z wczesnego okresu rozwoju człowieka przekształca się w kości. Tkankę chrząstek wytwarzają chondroblasty produkując substancję międzykomórkową. Na skutek tej produkcji chondroblasty rozsuwają się tak, że odległości między nimi wzrastają. Chondroblast w jamce otoczonej substancją podstawową przekształca się w chondrocyt. Włókna kolagenowe pojawiają się bardzo wcześnie w młodej tkance chrzęstnej. Chrząstka sprężysta powstaje z tkanki łącznej zawierającej fibroblasty i pęczki włókien. Z fibroblastów powstają chondrocyty, natomiast włókna przekształcają się we włókna sprężyste. Chrząstka włóknista powstaje w podobny sposób. Wyróżniamy 3 rodzaje tkanki chrzęstnej, tkankę chrzęstną szklistą, sprężystą i włóknistą. A) tkanka chrzęstna szklista – istota podstawowa jest bezpośrednia i jednorodna pod mikroskopem. W istocie podstawowej zatopione są włókna kolagenowe. Występowanie: powierzchnie stawowe, dośrodkowe części żeber, ruszanie w drogach oddechowych. B) tkanka chrzęstna sprężysta występuje w niej obfita sieć włókien sprężystych, liczne komórki, ułożone w grupy izogeniczne wśród włókien sprężystych zatopione są w istocie podstawowej. Występowanie: w małżowinie usznej, w ścianach zewn. przewodu słuchowego, w krtani w torebce słuchowej. c) tkanka chrzęstna włóknista istota podstawowa bardzo skąpa, natomiast obficie występują włókna kolagenowe tworzące pęczki, chondrocyty utworzone są pojedynczo lub parami i są otoczone torebką chrzęstną. WYSTĘPOWANIE w chrząstkach międzykręgowych, w stawach, spojeniu łonowym, w niektórych miejscach przyczepu niektórych ścięgien do kości.

4. tkanka kostna istota podstawowa jest wysłana solami wapnie, dzięki czemu jest twarda. Tkanka kostna i szkliwo zębów są najtrwalszymi tkankami organizmu. W tkance kostnej występują komórki kostne: 1) osteoblasty- wytwarzające istotę międzykomórkową, tworzą tkankę od początku, mówimy że są kościotwórcze. 2) osteocyty- dojrzałe komórki w utworzonej już tkance 3) osteoklasty- czyli komórki kościogubne w istocie międzykomórkowej są włókna kolagenowe. Istota podstawowa zbudowana jest z osseiny i soli mineralnych, jest nieprzepuszczalna dla składników odżywczych i tlenu, dlatego w kości tworzą się w tym celu specjalne kanały, np. kanały odżywcze Volkmana w kości zbitej (blaszkowatej). Sole wapniowe stanowią ok. 35% istoty podstawowej kości (fosforan wapnia, węglan wapnie, fosforan magnezu) Osseina zbudowana jest ze związków organicznych ok. 40%. Woda stanowi ok. 15%. Osteocyty pochodzą z osteoblastów, które wytwarzały wokół siebie istotę międzykomórkową. Wypustki osteocytów leżą w specjalnych kanalikach kostnych odchodzących z jamki kostnej. Istnieje łączność między kanalikami kostnymi i jamkami kostnymi tak, że komórki kostne kontaktują się ze sobą. FUNKCJE: - podporowe, tworzy szkielet ciała, chroni narządy wewnętrzne np. klatka piersiowa, mieści w sobie szpiki; jest magazynem wapnia. Wyróżniamy 3 typy kości: - kość zbitą (np. w trzonie kości długiej oznacza jamę szpikową) –gąbczastą(np. nasady k. Długich, jamy miedzy beleczkami wypełnione są szpikiem) – mieszaną. Tkanka kostna grubo włóknista przekształca się w życiu poza zarodkowym w kość blaszkowatą (patrz podział tkanek łącznych) a) kość zbita, blaszkowata zbudowana jest z osteonów, które są jednostkami strukturalno czynnościowymi; budowa osteonu: wokół kanału Haversa układają się koncentrycznie blaszki systemowe, między nimi znajdują się jamki kostne z licznymi kanalikami, w jamkach leżą żywe komórki kostne- osteocyty; między osteonami przestrzeń wypełniają blaszki międzysystemowe. Kanały Haversa łączą poprzeczne w stosunku do nich i osi kości kanały Volkmana (tzn. odżywcze) W kanałach Haversa i Volkmana biegną naczynia krwionośne.

5. krew Istota międzykomórkową krwi jest płynne osocze, w którym luźno są zawieszone komórki krwi, tzn. krwinki czerwone (erytrocyty) i krwinki białe (leukocyty), oraz płytki krwi. Krew oraz limfa naczyniowa i tkanka są środowiskiem wewnętrznym, które opływa wszystkie komórki organizmu i zawiera składniki niezbędne do ich życia i funkcjonowania. Krew jest złożonym płynem ustrojowym. W osoczy zawieszone są: krwinki czerwone (erytrocyty), krwinki białe( leukocyty) oraz płytki krwi. FUNKCJE transportuje substancje pokarmowe i tlen do różnych tkanek i narządów, odbiera od nich metabolity: reguluje ciepłotę ciała: utrzymuje równowagę kresowo- zasadniczą organizmu; spełnia funkcje obronne (przeciwciało). A) erytrocyty (czerwone ciałka krwi)- jest komórką bezjądrzastą, ma kształt dysku wklęsłego z obu stron w części środkowej, na przekroju poprzecznym ma kształt biszkopta. Liczba krwinek czerwonych w 1mm3 krwi wynosi w mężczyzn – ok. 5mln. U kobiet 4,5 mln. Krwinka żyje ok. 100 dni, przenosi tlen i CO2, bierze udział w wymianie gazowej w płucach. B) leukocyty (biała krwinki) posiadają jądro komórkowe i cytoplazmę, maja zdolność poruszania się (sposób pełzowaty); zdolność do fagocytozy, bakterii; wskazują zdolności obronne ustroju (limfocyty T i B) – granulocyty- jądro komórkowe jest przywężona, tzn. wielopłatowe lub segmentowane występują w trzech rodzajach: 1) obojętnochłonne ( neutrofile)- są najliczniejsze; jądro komórkowe podzielone przewężeniami na segmenty (przeważnie 3,4) 2)kwasochłanne (egzynofile) – powinowactwo do barwników kwaśnych) jądro komórkowe jest nieregularne dwupłatowe lub wielopłatowe; ziarnistości cytoplazmy barwią się na kolor czerwony; w chorobach pasożytniczych ich liczba znacznie się zwiększa. 3) zasadochłonne (bazogile)- powinowactwo do barwników zasadowych) –występują rzadko we krwi (ok. 0,5% krwinek białych); ich jądro komórkowe jest grube, wielokształtne, przewężone w kilku miejscach, przypominające postać litery S; ziarnistości cytoplazmy barwią się na niebiesko, - limfocyty- komórki jednojądrzaste, kształtu kulistego, ich jądro wypełnia prawie całą komórką; czas przebywania limfocytów w krwi obwodowej wynosi 12 godzin. Limgacyty wstępują z krwi do tkanki łącznej i z powrotem do limfy.

-monocyty-największe białe krwinki intensywnie fagocytują; cytoplazma jest bezziarnista i jest jej więcej w stosunku do jądra nią np. w limfocytach, jądro komórkowe jest podkowiaste lub nerkowate. C) płytki krwi są to drobne twory, powstały przez oddzielenie fragmentów cytoplazmy komórki szpiku kostnego, tzn. megakariocytów; biorą udział w hamowaniu krwawienia, tworząc skupienie naczynia; uwalniają substancje konieczne do krzepnięcia krwi.