Historia administracji

KSIĘSTWO WARSZAWSKIE

Powstało na podstawie konstytucji podpisanej przez Napoleona w 1807 roku. Opracowana została ona według jego wskazówek, w niewielkim stopniu uwzględniała propozycje zgłaszane przez stronę polską. Ustrój polityczny, sądowy i administrację Księstwa Warszawskiego skopiowano z modelu francuskiego. Jednocześnie przyjęto wiele rozwiązań opartych na systemie zarządu pruskiego czy austriackiego.
Administracja
Dominował model francuski. Samodzielność była minimalna – ograniczona. Absolutyzm policyjny.
Administracja centralna:
· Król – najwyższa władza wykonawcza – obejmował wszystkie funkcje z wyjątkiem ustawodawstwa zastrzeżonego dla sejmu oraz wymiaru sprawiedliwości.
· Rada Ministrów - wszyscy ministrowie z osobnym mianowanym przez króla Prezesem na czele. Ministrowie – sprawiedliwości, spraw wewnętrznych i religijnych, wojny, przychodu i skarbu, policji. Władza ministrów była jednoosobowa.
· Rada Stanu – powołana przez konstytucję, jako organ pomocniczy władzy królewskiej. Skład jak w Radzie Ministrów.

Administracja lokalna:
· Departamenty – na jego czele stał prefekt, który działał jednoosobowo i podlegał służbowo ministrowi spraw wewnętrznych. Do kompetencji prefekta należały wszelkie sprawy z zakresu administracji, bezpośrednio sprawy resortu spraw wewnętrznych.
· Powiaty – na czele podprefekt, podlegał pod prefekta. Pełnił te same funkcje co prefekt.
· Miasta – na czele burmistrz lub prezydent.
- W miastach powołano prezydentów municypalnych, mianowanych przez króla, a podległych prefektom. Mieli do pomocy personel kancelaryjno – usługowy –zawodowych ławników mianowanych przez ministra spraw wewnętrznych.
- W stolicy –osobny prezydent policji z dwoma asesorami i osobną kancelarią, podległy pod ministra policji.
- W pozostałych miastach burmistrz mianowany przez króla, mający do pomocy honorowych ławników mianowanych przez podprefekta, a zatwierdzanych przez ministra spraw wewnętrznych

Gminy – na czele wójt, którego wyznaczał prefekt, zatwierdzał zaś minister spraw wewnętrznych. W każdej wsi miał swego zastępcę –sołtysa – zatwierdzanego przez podprefekta. Nie pobierali żadnego wynagrodzenia.



Organy samorządu:

Rady departamentalne – w departamentach i powiatach były rady o charakterze samorządowym. Zbierały się raz do roku na 15 dniowe sesje. Do funkcji rad należał min. rozkład na powiaty ciężarów publicznych uchwalonych przez sejm.
Rady powiatowe
Rady miejskie – municypalne –powoływane przez króla – zajmowały się sprawami majątku i urządzeń miejskich. Organem wykonawczym rad był prezydent municypalny.
Rady wiejskie – ich kompetencje były ograniczone przez wójta, więc na ogół nie były zwoływane.

Charakterystyka sądownictwa administracyjne w Księstwie Warszawskim

Sądownictwo dwuinstancyjne i połączone z organami administracji:

I INSTANCJA
W każdym Departamencie – Rada Prefekturalna (Rada Interesów Spornych) składająca się z 3-5 mianowanych przez Króla Radców

Rozstrzygano :
a) spory między administracją a dzierżawcami dób narodowych;
b) spory między wykonawcami robót publicznych, dostawcami oraz innymi osobami
prywatnymi o uznanie brzmienia zatwierdzonego kontraktu i jego wykonanie;
c) prośby osób prywatnych o ulgi w podatkach i ciężarach publicznych z przyczyn
nadzwyczajnych.

II INSTANCJA –

RADA STANU – obok innych kompetencji – prawo decydowania „co w administracji
pod spór podpada”. Funkcja Rady jako Sądu Administracyjnego II Instancji określił Dekret z 19 września 1810 r.

Rada Stanu, jako organ II Instancji rozpoznawała odwołania od decyzji Rad Prefekturalnych. W pewnej kategorii spraw występowała ona jako Organ I Instancji
(umowy zawierane przez Ministrów na potrzeby Kraju).


Tryb postępowania przed Sądami Administracyjnymi został poddany regulacji prawnej jedynie w Instancji odwoławczej. Strony obowiązywał przymus adwokacki.
Termin do wniesienia odwołania od decyzji Rady Prefekturalnej wynosił 3 miesiące od chwili jej doręczenia stronie. Orzeczeń Rady nie nazywano wyrokami lecz Decyzjami a rozprawa nie była jawna.






KRÓLESTWO POLSKIE

Administracja
Monarchia miała charakter ograniczony.
· Miastami zarządzały urzędy municypalne – od 1842 roku nazywane magistratami. Członkami byli: prezydent municypalności i wiceprezydent od 1839 roku oberpolicmajster. Władze miejskie w ogóle i nie miały charakteru samorządowego.
W Warszawie - radni i ławnicy
W miastach wojewódzkich – prezydenci i radni
W pozostałych miastach - burmistrzowie i ławnicy
Powoływani byli przez władze rządowe.
· Wieś – wójt - aż do uwłaszczenia wójtami byli właściciele ziemscy, praktycznie niezależni od rządu

Organy centralne:
Król
Namiestnik
Rada Stanu:
- zgromadzenie ogólne
- rada administracyjna
Organy lokalne:
· komisje wojewódzkie w województwach
· urzędy municypalne w miastach
· rada gminy

Charakterystyka sądownictwa w Królestwie Polskim:

Sądownictwo dwuinstancyjne.

I INSTANCJA

Początkowo stanowiły utrzymane Rady Prefekturalne a od 1817 zarządzające województwami Komisje Wojewódzkie – w 1837 – przemianowano je na Rządy Gubernialne o dotychczasowej właściwości.

II INSTANCJA

W latach 1816 – 1822 sądownictwo należało do Delegacji Administracyjnej, która zastępowała w tym zakresie Radę Stanu.

Od 1822 – Rada Stanu przejęła rozpoznawanie spraw administracyjnych


Czym się różniła administracja w Księstwie W od adm. w Królestwie Pol.
W Księstwie Warszawskim był zarząd jednoosobowy a Królestwie Polskim był zarząd kolegialny.


II RZECZPOSPOLITA po unifikacji

Unifikacja – ujednolicanie
II Rzeczpospolita przyjęła w 1919 r trójstopniowy podział terytorialno - administracyjny, wprowadzając 5 województw w byłym Królestwie Polskim. Łącznie II RP składała się z 16 województw. Od 1928 roku Warszawa posiadała pełne prawa wojewódzkie, natomiast 15 miast ( z ponad 75 tyś. mieszkańców) to powiaty grodzkie. Przyjęto zasadniczo bez zmian zaborczy podział na powiaty i gminy. Na obszarze kraju wystąpiły dwa rodzaje gmin: jednowioskowe (były zabór pruski i austriacki) oraz gminy zbiorowe (były zabór rosyjski). W 1933 roku upowszechniono model gminy zbiorowej, poza woj. śląskim.
W II RP po unifikacji samorządu gospodarczego (1927 – 1929) działały Izby przemysłowo – handlowe, robotnicze, rzemieślnicze – powoływał je minister Przemysłu i Handlu. Broniły one interesów swych członków przed organami administracyjnymi, popierały rozwój, prowadziły szkoły zawodowe.
Istniał również samorząd zawodowy: Izby adwokackie, notarialne, lekarskie. Miały one organy: uchwalające, zarządzające, komisje rewizyjne, sądy dyscyplinarne – czuwały nad prawidłowością wykonywania zawodu.

Administracja centralna:
Rada Ministrów (organ kolegialny) z Prezesem na czele
Ministrowie

Administracja samorządowa:

Rada Gromadzka - Samorząd gromadzki
Rady gminne - Samorząd Gminny
Rady miejskie - Zarząd Miejski
Rady powiatowe – Samorząd Powiatowy
Rady wojewódzkie

Administracja specjalna:
Wojskowa
Szkolnictwa
Wyznaniowa
Gospodarcza:
- przemysłowa
- rolnicza

Administracja ogólna
Wojewoda
Starosta

INNE:
Samorząd gospodarczy:
a) przemysłowo-handlowy (Izba przemysłowo-handlowa – powoływana przez
Radę Ministrów)
b) rzemieślniczy (Izba Rzemieślnicza – powoływana przez Ministra przemysłu
i handlu)
c) rolniczy (Izba Rolnicza - powoływana przez Radę Ministrów)


Samorząd zawodowy:

Izby Naczelne - zaliczano m.in. – Izby Adwokackie, Izby Notarialne, Izby Lekarskie,
Izby Aptekarskie.


RODZAJE KONTROLI ADMINISTRACJI W II RP

1. Parlamentarna – Sejm, Senat
2. Finansowa – NIK , Izby Obrachunkowe
3. Sądowa – Trybunał Administracyjny