Władysław Sikorski

Władysław Sikorski urodził się w niezamożnej rodzinie drobnomieszczańskiej 20 maja 1881 roku w Tuszowie Narodowym pod Mielcem w zaborze austro - węgierskim.
W latach 1893 - 1897 uczył się w gimnazjum w Rzeszowie, następnie w tamtejszym seminarium nauczycielskim. Maturę zdał w 1902 roku jako uczeń gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie, w mieście tym podjął również studia na politechnice. Jeszcze przed otrzymaniem dyplomu ukończenia studiów w 1908 roku, po odbyciu jednorocznej służby wojskowej otrzymał stopień podporucznika rezerwy.
Od chwili rozpoczęcia nauki w szkole średniej Władysław Sikorski związany był z organizacjami niepodległościowymi i samopomocowymi młodzieży działającymi w zaborze austriackim. Swoją działalność na tym polu kontynuował również w czasie studiów. Od 1908 roku wraz z Kazimierzem Sosnkowskim współorganizował Związek Walki Czynnej. W 1912 roku został jednym ze współtwórców Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. W tym czasie Władysława Sikorskiego uważano za bliskiego współpracownika Józefa Piłsudskiego w sprawach wojskowych.

Wł. Sikorski w 1940 roku.

Po wybuchu I wojny światowej Władysław Sikorski, w sierpniu 1914 roku został mianowany przez Józefa Piłsudskiego komisarzem pełnomocnym nieistniejącego faktycznie Rządu Narodowego na Galicję. Z chwilą powstania Naczelnego Komitetu Narodowego, którego zadaniem miała być m.in., opieka nad legionami, Władysławowi Sikorskiemu powierzono funkcję szefa Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego.
Początkowo w okresie I wojny dobrze układała mu się współpraca z Józefem Piłsudskim - dowódcą 1 pułku Legionów, z biegiem czasu narastał między nimi konflikt. Jego przyczyną były odmienne poglądy na werbunek żołnierzy do Legionów oraz rolę Austro-Węgier w kwestii polskiej. Na wzajemnych stosunkach zaciążyła również bez wątpienia rywalizacja obu polityków o wpływy w polskim ruchu niepodległościowym. W czasie trwania I wojny światowej Władysław Sikorski oprócz sprawowanej funkcji w Naczelnym Komitecie Narodowym, był dowódcą 3 pułku piechoty Legionów.
Już po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku brał udział w walkach z Ukraińcami na terenie Galicji - bronił m.in. Przemyśla. Podkreśla się, że w tym czasie dążył do łagodzenia konfliktów narodowościowych, między różnymi grupami zamieszkującymi te tereny.
W czasie wojny polsko - bolszewickiej wykazał się wysokim kunsztem dowódczym, walcząc na Ukrainie. W sierpniu 1920 roku stojąc na czele 5 armii, broniącej odcinka frontu na północ od Modlina, przyczynił się do sukcesu polskiego kontruderzenia, które odrzuciło bolszewików od Wisły.
W 1920 roku otrzymał swój pierwszy stopień generalski.
Po zakończeniu działań wojennych generał Władysław Sikorski poświęcał się głównie pracy wojskowej na stanowisku szefa Sztabu Generalnego, w coraz większym stopniu interesując się zagadnieniami obronności kraju.
W 1922 roku w dramatycznym dla młodego państwa momencie, związanym z zabójstwem prezydenta Gabriela Narutowicza, powierzono mu funkcję premiera rządu, którą sprawował przez pół roku. Dzięki podjętym przez rząd działaniom doszło do uspokojenia nastrojów społecznych i stabilizacji sytuacji politycznej w kraju.
Od końca 1923 roku zauważalny stał się wzrost rozbieżności pomiędzy marszałkiem Piłsudskim a generałem Sikorskim wokół projektu ustawy o organizacji najwyższych władz wojskowych. Marszałek Piłsudski uważał, że ustawa i działalność Sikorskiego jest wymierzona w jego osobę. Spór zaostrzył się dodatkowo w lutym 1924 roku, gdy generał Sikorski został ministrem spraw wojskowych i przekazał swój projekt pod obrady sejmu.



Maj 1926 roku przyniósł dla Polski poważne zmiany polityczne. Marszałek Piłsudski wraz ze swoimi zaufanymi współpracownikami przeprowadził zamach wojskowy i doprowadził do usunięcia legalnie działającego rządu. Generał Sikorski, który sprawował wtedy dowództwo Okręgu Korpusu we Lwowie był przeciwny przejęciu władzy przez Józefa Piłsudskiego i wysłał na pomoc stronie rządowej mały oddział wojska. Zrozumiałe jest więc to, że po zakończeniu przewrotu sam Piłsudski i jego zwolennicy stopniowo odsuwali generała Władysława Sikorskiego w cień życia politycznego. Pozostawał on w służbie czynnej ale nie otrzymał żadnego przydziału do jednostki wojskowej do końca września 1939 roku.
W tym okresie Władysław Sikorski rozwijał swoje osobiste zainteresowania związane z badaniem sztuki prowadzania działań wojennych. Uważany był powszechnie za jednego z największych europejskich teoretyków wojskowości, którego poglądy w pełni potwierdziła przyszła wojna.
To właśnie na czas II wojny światowej, która rozpoczęła się od ataku niemieckiego na Polskę I września 1939 roku, przypada okres największej kariery politycznej Władysława Sikorskiego.

30 września 1939 roku powierzono mu urząd premiera polskiego rządu na uchodźstwie a następnie stanowisko naczelnego wodza Polskich Sił Zbrojnych i ministra spraw wojskowych. Na generała Sikorskiego spadł niełatwy obowiązek zorganizowania rządu działającego poza granicami państwa, oraz utworzenia armii polskiej we Francji, a później w Wielkiej Brytanii, oraz nawiązania poprawnych stosunków z sojusznikami.
W dniu 22 czerwca 1941 roku wojska niemieckie uderzyły na Związek Radziecki. Atak ten spowodował natychmiastową zmianę sytuacji politycznej w Europie i wymusił reakcję rządu kierowanego przez Władysława Sikorskiego.
W dniu 30 lipca 1941 roku premier polski nawiązał stosunki dyplomatyczne z rządem Związku Radzieckiego, którego armia w dniu 17 września 1939 roku zaatakowała Polskę ze wschodu.

Układ Sikorski - Majski przekreślał traktaty radziecko - niemieckie i stanowił podstawę współpracy pomiędzy władzami polskimi i radzieckimi. Otwierał możliwość poprawy bytu znacznej grupie Polaków wywiezionych w głąb ZSRR i prześladowanych w tym państwie. Umowa ta nie spotkała się jednak z pełnym zrozumieniem wśród części polskich kręgów wojskowych i politycznych, gdyż nie zawierała bezpośredniego zapisu o przywróceniu granicy wschodniej państwa z 1939 roku. Ludzie je reprezentujący byli przeciwni zawieraniu umów z państwem, które dokonało agresji na Polskę w porozumieniu z III Rzeszą. Władysław Sikorski jako premier rządu rozumiał jednak poważne zmiany jakie zaszły w międzynarodowych przymierzach i zmuszony był dostosować się do nowej sytuacji jako sojusznik Wielkiej Brytanii.

Już od 1942 roku stosunki polsko - radzieckie zaczęły się pogarszać. Związane to było z wyprowadzeniem, uformowanej w ZSRR przez generała Andersa, armii polskiej na Bliski Wschód. Rosjanie dodatkowo wysuwali roszczenia terytorialne wobec polskich kresów wschodnich. W dniu 16 I 1943 roku Moskwa uznała wszystkich mieszkańców polskich kresów za swoich obywateli, bez względu na ich wcześniejszą przynależność państwową. Spowodowało to narastający kryzys we wzajemnych polsko - radzieckich stosunkach i rosnące wzburzenie wśród wojskowych. Oficerowie związani z wojskiem polskim przebywającym na Bliskim Wschodzie zarzucali premierowi Sikorskiemu i rządowi brak zdecydowanych reakcji na żądania radzieckie. Dyplomaci Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii obawiali się, że dojdzie nawet do zerwania stosunków pomiędzy rządem polskim a Związkiem Radzieckim, co mogło wpłynąć na współpracę państw Wielkiej Koalicji.

W kwietniu 1943 roku Niemcy ujawnili istnienie ogromnych zbiorowych grobów w Katyniu, w których spoczywali polscy oficerowie. Odnaleziono w ten sposób część zaginionych żołnierzy, których bezskutecznie poszukiwali przedstawiciele rządu generała Władysława Sikorskiego w Związku Radzieckim od 1941 roku. Rząd polski zwrócił się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie o wszczęcie dochodzenia w tej sprawie. Krok ten pozwolił przerwać władzom radzieckim 26 kwietnia 1943 roku i tak już napięte stosunki dyplomatyczne z polskim rządem na wychodźstwie, oskarżając go równocześnie o współpracę z Niemcami. Rosjanie zdecydowanie zaprzeczali, jakoby to oni dokonali zbrodni na tysiącach polskich oficerów.

Zachodni sojusznicy Polski (szczególnie Wielka Brytania) dążyli do załagodzenia sporu polsko - radzieckiego, domagając się m.in. rekonstrukcji rządu premiera Sikorskiego i usunięcia z niego osób zbyt krytycznie wyrażających się o ZSRR. Był to wynik zakulisowych żądań Józefa Stalina kierowanych do premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchila.

Generał Władysław Sikorski w połowie 1943 roku obserwował pogarszającą się pozycję swojego rządu a tym samym sprawy polskiej. Musiał także dochodzić do wniosku, że sojusznicy zachodni marginalizują rolę Polski i niekoniecznie staną w obronie jej interesów, gdyż na Związku Radzieckim spoczywał olbrzymi ciężar działań wojennych. Premier opowiadał się podobnie jak inni członkowie rządu za nienaruszalnością polskiej granicy wschodniej i nie był skłonny do ustępstw terytorialnych na rzecz ZSRR. Podejmowane przez niego działania, w tym wyjazd na przełomie 1942/1943 roku do Stanów Zjednoczonych i spotkanie z prezydentem Rooseveltem również nie przyczyniło się do wsparcia rządu polskiego.


Czerwiec 1943 r. gen. Sikorski na Bliskim Wschodzie

W maju 1943 roku rozpoczęła się podróż inspekcyjna naczelnego wodza generała Władysława Sikorskiego na Bliski Wschód. Jej celem było przede wszystkim wytłumaczenie polityki rządu i uspokojenie wrzenia w korpusie oficerskim, związanego z brakiem zdecydowanego przeciwdziałania polityce ZSRR na forum międzynarodowym. Dokonana inspekcja w ocenie generała i jego otoczenia przyniosła pozytywne rezultaty i załagodziła konflikty wśród kadry oficerskiej.

W drodze powrotnej premier i naczelny wódz generał Władysław Sikorski w dniu 3 lipca 1943 roku wylądował na lotnisku w Gibraltarze, skąd miał udać się do Wielkiej Brytanii. 4 lipca 1943 roku samolot B - 24 Liberator, którym leciał generał uległ katastrofie. Zginęli wszyscy podróżujący nim pasażerowie i część załogi. Jedyną osobą, która ocalała był pilot. Okoliczności katastrofy budzą wątpliwości do dzisiaj i dają powód do wysuwania różnych hipotez dotyczących śmierci generała.

Zwłoki generała przewieziono na pokładzie polskiego niszczyciela z Gibraltaru do Wielkiej Brytanii. Po kilkudniowych uroczystościach żałobnych pogrzeb generała Władysława Sikorskiego odbył się w dniu 16 VII 1943 roku na cmentarzu polskich lotników wojskowych w Newark.
W dniu 17 XI 1993 roku prochy generał sprowadzono do Polski i pochowano je w krypcie św. Leonarda na Wawelu.