Św. Tomasz z Akwinu

28 stycznia Kościół wspomina w swych modlitwach najwybitniejszego myśliciela chrześcijańskiego średniowiecza św. Tomasza z Akwinu. Przez stulecia święto to przypadało 7 marca, w dzień jego śmierci. Ponieważ przypada on w Wielkim Poście, dlatego reforma liturgiczna z roku 1969 doroczne wspomnienie Świętego przesunęła wydatkowo na styczeń, na dzień, kiedy przypada rocznica przeniesienia relikwii Świętego do Tuluzy (1369 r.).

Choć dokumentów o św. Tomaszu Akwinu zachowało się wiele, jak dotąd nie ustalono dokładnej daty jego przyjścia na świat. Prawdopodobnie było to około 1225 roku na zamku Roccasecca niedaleko Neapolu, gdzie rezydował hrabia Akwinu, Landulf. Gdy Tomasz miał pięć lat, rodzice – planując przeznaczenie go do stanu duchownego – oddali go na wychowanie do opactwa na Monte Cassino. Następnie przebywał w Neapolu, gdzie rozpoczął studia na tamtejszym uniwersytecie Tam zapoznał się z niedawno założonym przez św. Dominika Zakonem Kaznodziejskim. Gdy miał około 20 lat, wstąpił do tego zgromadzenia, choć krok ten spotkał się z dezaprobatą rodziny, która wszelkimi sposobami usiłowała skłonić Tomasza do opuszczenia zakonu.

Tomasz, wyróżniający się niezwykłą inteligencją, chłonnym i ścisłym umysłem, zwrócił na siebie uwagę przełożonych. Zakon wysyła go na studia do Bolonii, a następnie do Koloni i Paryża. Tam był bakałarzem nauk biblijnych, a w roku 1256 otrzymał katedrę jako magister actu regens. Zadziwiał wszystkich jasnością wykładów, ich wymową i głębią. Stworzył zawarty system nauki filozoficznej i teologii katolickiej zwany dziś tonizmem.

Po siedmiu latach pobytu w Paryżu wrócił do Włoch. Na kapitule generalnej został mianowany kaznodzieją (1260 r.). Przez pewien czas prowadził także wykłady na dworze papieskim. W tym czasie Urban IV zlecił Tomaszowi ułożenie Oficjum brewiarzowego i formularza Mszy św. Na Boże Ciało. Wszystkie teksty zostały przez niego tak dobrane, aby główne prawdy o Eucharystii były przedstawione do rozważenia. W słynnej sekwencji Lauda Sion Salwatorem (Chwal Syjonie Zbawiciela) zawarł streszczenie nauki katolickiej o Najświętszym sakramencie. Oprócz tej sekwencji, Święty jest też twórcą hymnów Sacris sollemniis fucta sint gaudia (Niech
Radość przenika ten dzień uroczysty) i Verbum supernum prodiens (Z nieba stąpiło słowo Ojca). Z tego drugiego utworu ostatnie zwrotki do dziś śpiewamy przy wystawieniu Najświętszego Sakramentu:

zbawcza Hostio, godna czci,
Co lud do niebios wiedziesz bram:
Bój srogi nęka wiernych ci,
Daj siłę, pomoc ześlij nam…

W latach 1276-68 św. Tomasz przebywał na dworze papieskim w Viterbo jako kaznodzieja. W tym też czasie ukończył Summa Centra Gentiles, której pisanie rozpoczął jeszcze w Paryżu, objaśnił księgę Hioba, ogłosił wiele filozoficznych teologicznych rozpraw i komentarzy. Rozpoczął też największe dzieło swego życia, pisanie pierwszej części Sumy teologicznej. Znów przybywa do Paryża (1269-1272), by po trzech latach wrócić do Neapolu. Na polecenie kapituły generalnej organizuje teologiczne Studium generalne zakonu. W1274 r. zaproszony przez papieża Grzegorza X na sobór powszechny, udał się do Lyonu. Nie zdołał jednak wziąć w nim udziału. Zmarł w drodze na sobór w opactwie cystersów we Fossanova 7 marca 1274 r.

Do chwały świętych wniósł Tomasza z Akwinu papież Jan XXII W 1323 r. Św. Pius Ogłosił go doktorem Kościoła, papież Leon XIII zaś patronem szkół katolickich. Już współcześni nadali Świętemu tytuł „doktora powszechnego”, powszechnego wiek XV przydał mu przydomek „doktora anielskiego”.

Dorobek literacki św. Tomasza z Akwinu jest imponujący. Zadziwia przy tym uniwersalizm podejmowanych zagadnień i głębia ich wyjaśnień. Św. Tomasz był pierwszym myślicielem chrześcijańskim, który klarownie wskazywał różnice między wiedzą a wiarą.

Był przede wszystkim teologiem, ale wniósł także swój wkład w rozwój filozofii, gdyż upatrywał w niej ważne narzędzie do trafnego stawiania i rozwiązywania problemów teologicznych. Widział w niej również naukę, która interpretuje prawy objawione ze stanowiska rozumu.

Rewolucyjnym krokiem św. Tomasza było przebudowanie podstaw chrześcijańskiej myśli filozoficznej i teologicznej w oparciu o Arystotelesa. Poprzednie kierunki nawiązywały raczej do Platona. Św. Tomasz odrzucił pogląd głoszony za Platonem, iż właściwie człowiekiem jest tylko dusza ludzka, a ciało jest tylko je narzędziem. Stanął tym samym na stanowisku psychofizycznej jedności człowieka. Używając terminologii Arystotelesa mówił, że dusza jest formą całego człowieka, jest zasadą wszelkich jego czynności, zarówno myśli, woli, uczuć, jak wszelkich działań fizjologicznych i fizycznych. To człowiek myśli, a nie dusza, to człowiek podejmuje decyzje.