Parki narodowe

Bieszczadzki Park Narodowy, utworzony w 1973, pierwotnie obejmował 5624 ha (grzbiet Połoniny Caryńskiej i grupę Tarnicy), powiększony w 1991 do 27 064 ha. Dyrekcja parku mieści się w Pszczelinach.
Obejmuje obszar polskich Karpat Wschodnich najwyższe partie Bieszczadów Zachodnich: Tarnicę, Krzemień, Wielką i Małą Rawkę, Połoniny Caryńską i Połoninę Wetlińską.
Na obszarze parku występuje 760 gatunków roślin naczyniowych (28 wschodniokarpackich w tym 7 endemicznych), 200 gatunków mchów, 300 gatunków porostów, niedźwieź brunatny, wilk, żbik, ryś, żubr, wydra, orzeł przedni, orlik, derkacz, jeleń, wąż Eskulapa.
Charakterystyczne dla chronionego obszaru są lasy mieszane z bukiem karpackim, jaworem, jodłą, świerkiem, połoniny i gołoborza najwyższych partii Bieszczadów. Na faunę objętą ochroną składają się rzadkie gatunki, jak np.: niedźwiedź brunatny, żbik, ryś, dzik, jeleń. Na terenie Parku mają swoje stanowiska endemiczne gatunki roślin, np. olcha kosa, trzcinnik leśny, łąki subalpejskie (połoniny) z zespołem trawoloślowym, murawy alpejskie, borówczyska a nad potokami olszynka karpacka.



Biebrzański Park Narodowy, największy park narodowy w Polsce, utworzony 1993 w województwie podlaskim. Powierzchnia 59 223 ha (w tym 2569 ha pod ochroną ścisłą). Siedzibą dyrekcji jest Osowiec.
Zajmuje największy i jeden z najbardziej naturalnych w Polsce (a także w Europie) kompleksów torfowisk niskich, przejściowych i wysokich. Położony w płaskiej, silnie zabagnionej Kotlinie Biebrzańskiej, w której obrębie wyróżnia się trzy części zwane basenami: północnym, środkowym i południowym. Osią hydrograficzną jest rzeka Biebrza tworząca malownicze meandry i starorzecza.
Mozaika zespołów roślinnych reprezentowanych przez niemal wszystkie główne typy. Do najbardziej cennych należą mechowiska i turzycowiska, a także zbiorowiska lasów olszowych i olszowo-brzozowych oraz zarośli wierzbowo-brzozowych.
W wyjątkowo bogatej florze występują liczne relikty epoki lodowcowej, m.in.: brzoza niska, wierzba lapońska, turzyca życicowa, skalnica torfowa, a także wiele roślin podlegających ochronie np.: widłaki - wroniec i jałowcowaty, arnika górska, rosiczka okrągłolistna, lilia złotogłów, gnidosz królewski.
W faunie występują m.in.: ryjówki - malutka i aksamitna, sarna, łoś, bóbr, borsuk, jenot, gronostaj i wilk. Z ponad 260 gatunków ptaków na uwagę zasługują: orzeł przedni, bielik, gadożer, bocian czarny, żuraw, bączek, dubelt, bekasik i wodniczka.
W granicach Biebrzańskiego Parku Narodowego znajduje się jeden z największych polskich rezerwatów - Czerwone Bagno, stanowiący ważną ostoję łosia oraz stanowisko lęgowe wielu gatunków ptaków wodno-błotnych i drapieżnych.

Kampinoski Park Narodowy, utworzony w 1959, w województwie mazowieckim. Powierzchnia 35 655 ha (w tym 4303 ha pod ochroną ścisłą). Siedzibą dyrekcji jest Izabelin. Obejmuje tereny pradoliny Wisły wraz z kompleksem leśnym Puszczy Kampinoskiej.
Występują zespoły suchych, piaszczystych wydm i podmokłych obniżeń tworzących różnorodność form terenu, wpływającą na zróżnicowanie szaty roślinnej (bory, olsy i grądy). Do florystycznych osobliwości należą: brzoza czarna, chamedafne północna i gnidosz królewski. W faunie m.in.: ropucha paskówka, bocian czarny, sokół wędrowny i łoś.
Kampinoski Park Narodowy ma duże znaczenie jako teren wycieczek i wypoczynku dla mieszkańców aglomeracji warszawskiej. Miejsce pamięci narodowej (m.in. mogiła powstańców 1863, cmentarz partyzantów z 1944, cmentarz w Palmirach).

Karkonoski Park Narodowy, utworzony w 1959, w województwie dolnośląskim. Powierzchnia 5562 ha (w tym 1718 ha pod ochroną ścisłą). Dyrekcja parku w Sobieszowie.
Obejmuje najwyższe, graniczne partie Karkonoszy, od Mumlawskiego Wierchu na zachodzie, aż do przełęczy Okraj na wschodzie oraz dwie enklawy: Wodospad Szklarki i Chojnik. Po stronie czeskiej sąsiaduje z dużym obszarem chronionym.
Charakterysyczne formy rzeźby - skałki ostańcowe, kotły lodowcowe, gołoborza oraz płaskie zrównania z torfowiskami. W stosunkowo ubogiej florze występują gatunki będące reliktami epoki lodowcowej, m.in.: skalnica śnieżna, gnidosz sudecki, wierzba lapońska. Z fauny na uwagę zasługują: siewka górska (relikt arktyczny), drozd obrożny, płochacz halny i muflon.

Wielkopolski Park Narodowy, utworzony w 1957, na Nizinie Wielkopolskiej, koło Poznania, w województwie wielkopolskim. Powierzchnia 5194 ha (w tym pod ochroną ścisłą 221 ha). Siedzibą dyrekcji jest Puszczykowo.
Zajmuje faliste i pagórkowate tereny na Pojezierzu Poznańskim, na lewym brzegu Warty. Typowy krajobraz polodowcowy - wzgórza morenowe (najwyższe dochodzi do 130 m n.p.m.), drumliny i ozy, urozmaicony przez 12 jezior polodowcowych (m.in.: Budzyńskie, Góreckie, Skrzynka, Kociołek). Liczne głazy narzutowe, chronione jako pomniki przyrody.
Przeważającą część parku zamują lasy - dąbrowa, grąd, bór sosnowy. Dominują lasy ukształtowane przez gospodarkę człowieka, w których drzewostan tworzą sosna i dąb, z domieszką głównie świerka, brzozy, grabu i lipy. Liczne gatunki chronione: zimoziół północny, goździk siny, jezierza morska i jarząb brekinia, a także liczne storczyki.


Stołowogórski Park Narodowy, Park Narodowy Gór Stołowych, park narodowy utworzony w 1993 na terenie województwa dolnośląskiego. Obejmuje obszar 6280 ha, z czego 48 ha rezerwatów ścisłych. Góry Stołowe są najmłodszym pasmem w Sudetach, zostały wydźwignięte przez ruchy alpejskie w starszym trzeciorzędzie.
Bardzo charakterystyczna jest ich rzeźba (poziome ułożenie warstw piaskowców na przemian z marglami). W okresie trzeciorzędu skały te ulegały intensywnemu rozkładowi chemicznemu pod wpływem wody. W wyniku działania czynników erozyjnych powstały charakterystyczne skalne labirynty, ostańce, baszty skalne.
Szata roślinna parku jest zróżnicowana dzięki znacznej różnorodności siedlisk, warunków wysokościowych i klimatycznych. Zbiorowiska leśne w stanie zbliżonym do naturalnego występują na niewielkich powierzchniach. Typowe dla regla dolnego buczyny zachowały się też dość dobrze, zachowały się reliktowe stanowiska boru sosnowego. Na terenie parku występują zbiorowiska łąkowe, niektóre z bogatymi stanowiskami pełnika europejskiego i ciemiężycy zielonej.
Spośród rzadkich roślin rosną w parku sosna błotna i skalnica zwodnicza, a spośród chronionych liczne storczyki: gółka długoostrogowa, podkolan biały, kruszczyk szerokolistny, storczyk męski i storczyk bzowy, a także lilia złotogłów, zimowit jesienny i arnika górska. Fauna Gór Stołowych zbadana jest wyrywkowo, spośród ssaków występuje tutaj popielica i koszatka, z ptaków: bocian czarny, cietrzew, puchacz i sóweczka.

Świętokrzyski Park Narodowy, założony w 1922 w województwie świętokrzyskim (jako Park Narodowy im. S. Żeromskiego), formalnie powołany do życia w 1950. Powierzchnia 5910 ha (w tym 1741 pod ochroną ścisłą). Siedziba dyrekcji w Bodzentynie. Obejmuje niewysokie pasmo Łysogór, z najwyższym szczytem Łysicą (612 m n.p.m.), część Pasma Klonowskiego, Doliny Wilkowskiej i Doliny Dębniańskiej, a także dwie enklawy: Górę Chełmową i Las Serwis. Na grzbietach charakterystyczne rumowiska skalne - gołoborza.
W drzewostanie dominuje jodła (tworząca w Łysogórach kompleks leśny zwany Puszczą Jodłową) z domieszką modrzewia, sosny i buka. W dolinach zbiorowiska grądowe i bory sosnowe. Gatunki roślin górskich (m.in. zanokcica północna, pióropusznik strusi), na gołoborzach flora mchów i porostów. W faunie na uwagę zasługują: gniewosz plamisty, traszka górska, ropucha paskówka, ropucha zielona, ponad 100 gatunków ptaków, m.in.: krzyżodziób świerkowy, mysikrólik, cietrzew i orlik krzykliwy, a ze ssaków nietoperze. Liczne gatunki bezkręgowców, w tym także relikty epoki lodowcowej. Zabytki archeologiczne (dymarki).
Gorczański Park Narodowy, utworzony w 1981, obejmuje centralną część pasma Gorców: masywy Turbacza, Gorca, Kudłonia, dolinę Kamienicy i inne pojedyncze szczyty. Powierzchnia 5945 ha, z czego pod ścisłą ochroną 2420 ha.Na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego znajdują się najlepiej zachowane drzewostany, mające miejscami charakter pierwotnej puszczy. Bogata i różnorodna szata roślinna. Lasy regla dolnego tworzy buczyna karpacka z jaworami i wiązami górskimi w domieszce, w reglu górnym występuje bór świerkowy. Bogate runo, liczne gatunki roślin górskich i wysokogórskich.
Faunę Gorczańskiego Parku Narodowego reprezentują: jeleń karpacki, ryś, żbik, tchórz, gronostaj, wydra, łasica. Z ptaków, na uwagę zasługują, bocian czarny, myszołów, kruk, orzechówka.
Ojcowski Park Narodowy, utworzony w 1956, w województwie małopolskim. Powierzchnia 1592 ha - w tym 385 ha pod ochroną ścisłą. Siedzibą dyrekcji jest Ojców.
Obejmuje malownicze tereny dolin Prądnika i Sąspówki rozcinające południową część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Charakterystyczne formy rzeźby utworzone w wapieniach - skałki na wierzchowinie oraz w dnach dolin (Maczuga Herkulesa, Igła Deotymy), jaskinie (Łokietka, Ciemna, Zbójecka, Koziarnia), liczne jary i wąwozy (Jamki, Korytania, Stodoliska).
Dużą część Ojcowskiego Parku Narodowego (88%) pokrywają lasy, w których przeważają bory mieszane, grądy i buczyny. Na nasłonecznionych skałkach występują zbiorowiska muraw i zarośli kserotermicznych. Liczne gatunki roślin chronionych, m.in.: brzoza ojcowska, ostrożeń pannoński, wisienka stepowa, parzydło leśne, tojad mołdawski.
W faunie na uwagę zasługują: padalec turkusowy, drozd skalny, pluszcz, sowa uszata, dzik, sarna, a także liczne gatunki nietoperzy. W jaskiniach ślady kultur z epoki kamienia, brązu i z czasów rzymskich. Ruiny zamku w Ojcowie i zamek w Pieskowej Skale.
Atrakcyjny teren wycieczek i wypoczynku dla mieszkańców Krakowa (m.in. przebiegają tędy Szlaki: Orlich Gniazd i Dolinek Jurajskich).
Tucholskie Bory, kompleks leśny we wschodniej części Pojezierza Pomorskiego, na Równinie Tucholskiej, na pograniczu województwa pomorskiego i kujawsko-pomorskiego. Powierzchnia ok. 120 tys. ha. Obejmuje faliste i pagórkowate tereny, urozmaicone licznymi jeziorami rynnowymi i morenowymi (m.in.: Charzykowskie, Trzemeszno, Ostrowite, Słone), w dorzeczu Brdy i Wdy. Liczne torfowiska.
W drzewostanie dominują zwarte bory sosnowe. Na siedliskach żyźniejszych występują zbiorowiska kwaśnych buczyn i dąbrowy, a w dolinach rzek lasy łęgowe. Bogate zbiorowiska szuwarowe i wodne, m.in. z rzadką w Polsce stroiczką (lobelią) jeziorną. Gatunki chronione i reliktowe. W kilku wyodrębnionych rezerwatach przyrody objęto ochroną m.in. największe w Polsce skupisko cisów, stanowisko jarzęba brekini, kolonię czapli siwej.
Faunę reprezentują: jeleń, sarna, dzik, borsuk, a na jeziorach liczne ptactwo wodne, m.in. żuraw, gągoł, tracz nurogęś, kormoran, głuszec, cietrzew. Znaczną powierzchnię obejmuje Tucholski Park Krajobrazowy, w 1996 w północno-zachodniej części Borów Tucholskich utworzono Park Narodowy Bory Tucholskie.
Białowieski Park Narodowy, utworzony w 1947. Zajmuje powierzchnię 5348 ha, z czego pod ścisłą ochroną jest 4747 ha. Siedzibą dyrekcji parku jest Białowieża. Obejmuje część Puszczy Białowieskiej, zachowaną w stanie naturalnym.
Na obszarze parku rosną unikatowe okazy starych drzew, ok. 80 gatunków roślin naczyniowych, ponad 200 gatunków mszaków i porostów i ok. 1000 gatunków grzybów. Z rzadkich roślin - obuwik, kosaciec syberyjski, arnika górska. Z osobliwości - konik leśny, bóbr europejski, bocian czarny, orzeł krzykliwy, orzeł bielik. Znajduje się tu ośrodek hodowli żubrów.
Położony jest we wschodniej części Nizin Podlasko-Białowieskich, gdzie pierwotnie występowały leśne zbiorowiska typowe dla niżu europejskigo: bagienne, łęgowe, grądowe i borowe.
Tatrzański Park Narodowy, utworzony w 1954, w województwie małopolskim. Powierzchnia 21 164 ha (w tym 11 514 pod ochroną ścisłą). Siedzibą dyrekcji jest Zakopane. Obejmuje północną część masywu Tatr.
Krajobraz wysokogórski uformowany w okresie plejstocenu przez lodowce górskie. Wysokie, strome szczyty (najwyższy Rysy, 2499 m n.p.m.) rozcinają głębokie żleby i rynny.
Liczne formy polodowcowe - kotły lodowcowe zajęte często przez jeziora, żłoby lodowcowe, doliny zawieszone, rygle skalne, wały moren czołowych i bocznych (morena), wygłady lodowcowe.
Rozwinięte zjawiska krasowe - jaskinie (np. Wielka Śnieżna, Mylna, Mroźna), wywierzyska, lejki i żłobki krasowe. Malownicze jeziora wysokogórskie (m.in. Czarny Staw pod Rysami, Morskie Oko, Czarny Staw Gąsienicowy).
Piętrowość klimatyczno-roślinna. Lasy dolnoreglowe bukowe i bukowo-jodłowe, zastępują bory świerkowe (z limbą przy górnej granicy lasu) regla górnego. Wyżej kosodrzewina i trawiaste hale wysokogórskie, a ponad 2300 m n.p.m. piętro turniowe ze skąpą roślinnością mchów i porostów. Liczne gatunki endemiczne (np. skalnica tatrzańska, ostróżka tatrzańska) i relikty polodowcowe (dębik ośmiopłatkowy). Wiele roślin chronionych, m.in.: szarotka alpejska, goryczki, tojady, limba. Bogaty świat zwierząt. Żyją tu: orzeł przedni, orlik krzykliwy, sokół kobuz, puchacz, jeleń, ryś, wilk, gronostaj, niedźwiedź brunatny, a także typowe gatunki wysokogórskie: płochacz halny, pomurnik, siwerniak, kozica i świstak. Nielicznie występuje reliktowy skorupiak - skrzelopływka bagienna.
Tatrzański Park Narodowy na południu graniczy z parkiem narodowym Słowacji (TANAP), wspólnie z którym stanowi Międzynarodowy Rezerwat Biosfery (utworzony 1992 przez UNESCO).