Źródła dochodów gospodarstw domowych - zasiłki, renty, emerytury

Dochody ze świadczeń-to obok dochodów z pracy najważniejsze źródło dochodów gospodarstw domowych w Polsce. Obejmują one świadczenia emerytalne i rentowe, zasiłki oraz świadczenia z pomocy społecznej.

Emerytura -dożywotnie świadczenie pieniężne przysługujące pracownikom po przepracowaniu określonej liczby lat i po osiągnięciu określonego wieku.
Renta -długoterminowe świadczenie pieniężne realizowane z funduszów ubezpieczeniowych; w Polsce istnieją 3 gł. rodzaje świadczeń tego typu: emerytura, r. inwalidzka i r. rodzinna.
Zasiłek- świadczenie pieniężne wypłacane jako forma pomocy osobom, które czasowo, a niekiedy trwale, nie mogą zaspokoić materialnych potrzeb swoich i rodziny własnymi środkami, np. z. rodzinny, chorobowy, porodowy, dla bezrobotnych itp.

W Polsce od 1. 01. 1999r. obowiązuje nowy system ubezpieczeń społecznych. Jest to system w pełni repartycyjny, tzn. taki w którym wysokość emerytury i renty zależy przede wszystkim od kwoty zapłaconych składek oraz od stażu pracy danej osoby.

I filar szkoleniowa macierzyński
II rodzinna chorobowy rzeczowa
III z tytułu pogrzebowy pieniężna
niezdolności Dla bezrobotnych
do pracy opiekuńczy

Każdy zatrudniony opłaca ze swoich dochodów brutto składki na ubezpieczenia emerytalne,, rentowe, chorobowe. Z kolei pracodawca odprowadza od dochodów każdego zatrudnionego składkę na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz dodatkowo składkę na ubezpieczenie wypadkowe. Z odprowadzonych składek tworzy się fundusze :
· Emerytalny- wypłacane są z niego emerytury
· Rentowy- wypłacane są:
-renty rodzinne;
-renty z tytułu niezdolności do pracy;
-renty szkoleniowe;
-zasiłki pogrzebowe.
· Chorobowy- wypłacane są zasiłki:
-chorobowy;
-opiekuńczy;
-macierzyński.
· Wypadkowy- wypłacane są renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

Pojęcie niezdolności do pracy
Za niezdolną do pracy uważa się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.
Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.
Za częściowo niezdolną do pracy uważa się osobę, która utraciła - w znacznym stopniu - zdolność do pracy zgodnej z posiadanym przez nią poziomem kwalifikacji.
Rodzaje rent:
· Renta stała przysługuje osobie, której niezdolność do pracy została uznana za trwałą.
· Renta okresowa - jeśli niezdolność do pracy ma charakter czasowy. Przysługuje ona przez okres wskazany w decyzji organu rentowego.
Renta szkoleniowa
Jeśli ubezpieczony spełni warunki wymagane do przyznania renty i uzyska orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, może otrzymać rentę szkoleniową. Renta przyznawana jest na 6 miesięcy z możliwością jej przedłużenia.
Renta rodzinna
Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.
Uprawnieni do renty rodzinnej:
· Dzieci
Do renty rodzinnej mają prawo: dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione - do ukończenia 16. roku życia lub 25. roku życia, jeśli się uczą oraz bez względu na wiek, jeśli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed 16. rokiem życia lub w czasie nauki w szkole do ukończenia 25. roku życia.
· Wnuki i rodzeństwo
Prawo do renty rodzinnej mają także wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, jeżeli spełniają takie warunki jak dzieci własne i zostały przyjęte na wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku.
· Wdowa
Prawo do renty rodzinnej przysługuje wdowie, jeśli w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy, albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu. Małżonka rozwiedziona oraz wdowa, która w chwili śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków wymaganych od wdowy, w chwili śmierci męża miała prawo do alimentów
· Wdowiec
· Rodzice
Rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania.

Zasiłek pogrzebowy

W razie pokrycia kosztów pogrzebu przez pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę, instytucję zakonną lub diecezjalną, zasiłek przysługuje tym podmiotom w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż 200% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez więcej niż jedną osobę lub podmiot, zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi miedzy te osoby lub podmioty - proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu.
Jeżeli pogrzeb organizowany był na koszt państwa, organizacji politycznej lub społecznej, lecz członek rodziny poniósł również część jego kosztów, zasiłek pogrzebowy przysługuje temu członkowi rodziny w kwocie 200% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Zasiłki pogrzebowe wypłacają oddziały ZUS.

Zasiłek chorobowy

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.
Zasiłek chorobowy przysługuje przez 6 miesięcy, a w przypadku gruźlicy przez 9 miesięcy. Okres ten może zostać przedłużony przez lekarza orzecznika ZUS, nie dłużej jednak niż na dalsze 3 miesiące, jeżeli chory rokuje odzyskanie zdolności do pracy. Wypłaty zasiłku nie przedłuża się osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Zasiłek macierzyński
Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w okresie urlopu wychowawczego:
· urodziła dziecko,
· przyjęła dziecko w wieku do 1 roku na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,
· przyjęła dziecko w wieku do 1 roku na wychowanie w ramach rodziny zastępczej.
Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje także ubezpieczonemu, który przyjmuje dziecko na wychowanie. Również w razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu - ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, jeżeli przerwą zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Matka dziecka, po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie może zrezygnować z dalszego pobierania zasiłku i wcześniej wrócić do pracy. W takim przypadku pozostałą część okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego wykorzystuje ubezpieczony ojciec dziecka.

Zasiłek opiekuńczy

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu, który jest zwolniony od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8., chorym dzieckiem w wieku do lat 14. lub innym chorym członkiem rodziny. Prawo do zasiłku przysługuje na równi matce i ojcu dziecka, a zasiłek wypłaca się tylko jednemu z rodziców, temu, który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę za dany okres.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem do lat 8. i chorym dzieckiem do lat 14., albo 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem w wieku ponad 14 lat lub innymi chorymi członkami rodziny. Łączny okres wypłaty zasiłku opiekuńczego z powodu opieki nad dziećmi i innymi członkami rodziny z różnych przyczyn i bez względu na liczbę członków rodziny wymagających opieki, nie może przekroczyć 60. dni w roku kalendarzowym.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje pod warunkiem, że nie ma innych członków rodziny mogących zapewnić opiekę. W przypadku sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do lat 2., zasiłek opiekuńczy przysługuje nawet wówczas, gdy są inni członkowie rodziny mogący zapewnić opiekę.


FILARY SYSTEMU EMERYTALNEGO:
I. Zreformowany ZUS- Obowiązkowo uczestniczy w nim każdy zatrudniony. Emerytura z I filaru jest wypłacana z bieżących składek wszystkich pracujących, z których nabywa się uprawnienia jedynie do dożywotniej emerytury. W I filarze gwarantowane emerytury są na poziomie minimalnym. Uprawnienia te nie podlegają dziedziczeniu.
II. Otwarte fundusze emerytalne- W II filarze część składki ubezpieczeniowej jest przekazywana przez ZUS do jednego z wielu działających na rynku otwartych funduszy emerytalnych. Filar II nie dla każdego jest obowiązkowy. Osoby, mające w 99r. więcej niż 50 lat, nie podlegają zasadom II filaru. Dla nich jedynym źródłem świadczeń emerytalnych może być zreformowany ZUS. Osoby poniżej 30 lat mają z góry narzucony obowiązek korzystania z I i II filaru. Swobodę pozostawiono ludziom m-dzy 30 a 50 rokiem życia. Kapitał zgromadzony w II f. Może być dziedziczony.
III. Uzupełnienie emerytury- Filar III ma charakter dobrowolny i podlega dziedziczeniu. Stwarza szanse osobom zapobiegliwym, które chciałyby uzyskiwać w przyszłości znacznie wyższą emeryturę. Filar III mogą wybierać takie osoby, którym nie przysługuje filar II.

POWSZECHNY SPIS LUDNŚCI 2002
28% Polaków, deklarowało swe utrzymanie z nie zarobkowych źródeł( emerytury, renty, zasiłki).
Wśród utrzymujących się z nie zarobkowych źródeł blisko połowę stanowiły osoby utrzymujące się głównie z emerytury (pracowniczej lub rolnej), a dla prawie co czwartej osoby głównym źródłem utrzymania była renta z tytułu niezdolności do pracy (inwalidzka). Natomiast zasiłek dla bezrobotnych w ciągu roku poprzedzającego moment spisu stanowił główne źródło utrzymania dla 5,7% osób.
Według wyników spisu 2002 na 100 osób utrzymujących się głównie z własnych dochodów pochodzących z pracy przypada 87 osób, których głównym źródłem utrzymania jest nie zarobkowe źródło. W 1988 roku wskaźnik ten był znacznie niższy i wynosił 40 na 100.
Zwraca uwagę także stosunkowo duży udział osób młodych będących na utrzymaniu. Co czwarta osoba będąca w wieku produkcyjnym jest na utrzymaniu, przy czym prawie co trzecia – w wieku mobilnym. Znacznie gorzej sytuacja przedstawia się dla kobiet niż dla mężczyzn.
Najwyższy odsetek osób utrzymujących się głównie z nie zarobkowych źródeł dochodów odnotowano w województwie łódzkim (31,3%) oraz świętokrzyskim (30,4%), natomiast najniższy - w podlaskim 25,5%. W większości województw nieznacznie wyższy odsetek utrzymujących się z nie zarobkowych źródeł dochodów stanowili mieszkańcy wsi.