Sytuacja Polski w czasie II wojny światowej.

Agresja Niemiec na Polskę oznaczała początek II wojny światowej. 1 września 1939 r. atakując Polskę Niemcy mieli ogromną przewagę liczebną i techniczną. Mimo to Polacy dzielnie walczyli przez kilka tygodni. Istotny wpływ na przebieg walk miała bierna postawa zachodnich sojuszników Polski, Anglii i Francji. Państwa te, nie dotrzymywały zobowiązań, ograniczając się tylko do wypowiedzenia wojny Niemcom tzw. „dziwna wojna”. Sytuację Polski pogorszył atak Związku Radzieckiego – 17.09.1939 r. na wschodnie tereny Rzeczypospolitej. Zgodnie z podpisanym paktem Ribbentrop – Mołotow , mówiącym o podziale ziem polskich między Związek Radziecki i Niemcy. Rozpoczęcie działań przez Armię Czerwoną przyśpieszyło ewakuację władz polskich. 17 września opuścił Polskę prezydent Mościcki i Naczelny Wódz, udając się do Rumunii – gdzie zostali internowani. Mimo to jeszcze do 5 października Polacy prowadzili ostatnie walki. W wyniku przegranej wojny obronnej ziemie polskie znalazły się pod okupacją niemiecką i radziecką. Niemcy włączyli do Rzeszy; poznańskie, pomorskie, Śląsk, część łódzkiego z Łodzią i część warszawskiego. Z pozostałych ziem utworzono Generalne Gubernatorstwo z siedzibą w Krakowie. Ziemie na wschód od Bugu, Białostocczyznę przyłączono do Związku Radzieckiego. Celem polityki okupantów było wyniszczenie narodu polskiego pod względem biologicznym, kulturalnym i gospodarczym. Wobec utraty niepodległości i internowania władz II Rzeczypospolitej powołano rząd we Francji. Prezydentem został Władysław Raczkiewicz , premierem gen. Władysław Sikorski. Na przełomie 1939/40 r. rząd nakreślił program swojego działania : konieczność utrzymania kontaktu z narodem oraz prowadzenia aktywnej walki zbrojnej z Niemcami. Powstanie rządu i uznanie go przez mocarstwa zachodnie, miało doniosłe znaczenie dla rozwoju walki narodowowyzwoleńczej. Przystąpiono do organizacji polskiej armii. Już na wiosnę 1940 r. Polskie Siły Zbrojne liczyły ponad 80 tys. Żołnierzy. Polityka rządu była związana z Francją i Anglią oraz uzależniona od wydarzeń na frontach II wojny. Klęska wrześniowa nie załamała całkowicie społeczeństwa polskiego. Mimo terroru powstaje ruch oporu. W październiku 1939 r. powstała z inicjatywy gen. Michała Tokarzewskiego – Karaszewicza tajna organizacja Służba Zwycięstwu Polski przekształcona w Związek Walki Zbrojnej. Rozwój ruchu oporu spowodował decyzję scalenia różnych organizacji , w rezultacie w1942 r. z rozkazu gen. W. Sikorskiego ZWZ został przekształcony w Armię Krajową, która stała się siłą walczącą z Niemcami, podporządkowaną rządowi emigracyjnemu. Kolejnym ważnym etapem wojny jest agresja Niemiec na Związek Radziecki. Ziemie polskie znalazły się w bezpośrednim sąsiedztwie walk. Ważna była zmiana stosunku do Związku Radzieckiego. Rząd brytyjski nakłaniał do zawarcia porozumienia. W tej sytuacji 30 lipca 1941r. po rozmowach z ambasadorem Z.R. w Londynie – Iwanem Majskim doszło do dopisania układu polsko-radzieckiego o wspólnej walce z Niemcami, anulowano traktaty rozbiorowe, zapowiadano przywrócenie stosunków dyplomatycznych. Związek Radziecki zgodził się na utworzenie armii polskiej, organizacyjnie podległej władzom polskim. Władze radzieckie udzieliły „amnestii” obywatelom polskim pozbawionym wolności. W niedługim czasie Armia Polska w Z.R. liczyła 40 tys. Żołnierzy. Wobec trudności z dostawami sprzętu i żywności rząd brytyjski zaproponował przeniesienie wojska polskiego do Iranu. Sytuację tę wykorzystał rząd brytyjski, który zamierzał użyć wojsk polskich do ochrony bogatych w ropę terenów Bliskiego Wschodu. Wobec tego został Polsce jeden sojusznik Wielka Brytania, ale w zakresie zgodnym z interesami angielskimi. W 1943 r. pogłębiło się napięcie w stosunkach polsko-radzieckich. Odkrycie masowych grobów polskich oficerów koło Katynia spowodowało zerwanie przez rząd Polski stosunków ze Związkiem Radzieckim.

To wydarzenie miało wpływ na zmiany polityczne w wyniku których rząd Radziecki starał się kontrolować sytuację w Polsce. W czerwcu 1943 r. odbył się w Moskwie I zjazd Związku Patriotów Polskich, którego celem stała się walka z Niemcami u boku Armii Czerwonej, oraz przyjaźń ze Z.R. Nastąpiło utworzenie 1 Dywizji im. T. Kościuszki, która już 12.10.1943 r. wzięła udział w bitwie pod Lenino. Skierowana na bardzo trudny odcinek poniosła ogromne straty. Rok 1943 to duże sukcesy militarne Z.R. Po bitwie stalingradzkiej Armia Czerwona przejęła inicjatywę na froncie wschodnim, a to dawało przewagę polityczną i możliwość decydowania o losach krajów Europy i Polski. Świadczą o tym decyzje pokojowe w Teheranie 1943 r. Przedstawiciele 3 wielkich mocarstw : Stanów Zjednoczonych, Anglii i Związku Radzieckiego, wstępnie ustaliły przyszłe granice Polski. Polska miała być zmniejszona i przesunięta na zachód między Bug i Odrę. Chociaż Polacy dzielnie walczyli na frontach II wojny nie zaproszono na obrady strony polskiej i ulegano propozycjom Stalina. 31 grudnia 1943 r. gdy Armia Czerwona zbliżała się do wschodnich terenów Rzeczypospolitej, Polska Partia Robotnicza utworzyła Krajową Radę Narodową, uzależnioną od Związku Radzieckiego. Państwa Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, które nie zamierzały wspomagać władz polskich w sporze terytorialnym ze Z.R., skłoniły Stalina do prowadzenia polityki faktów dokonanych. Na wyzwolonych ziemiach polskich likwidowano siłą próby organizowania władzy przez Polaków. 21 lipca 1944 r. w Moskwie powstał Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, zdominowany przez komunistów i ściśle współpracujący władzami Radzieckimi. Ogłoszony przez PKWN Manifest ogłaszał sojusz ze Z.R., przyjęcie linii Curzona jako granicy wschodniej, walkę o Ziemie Zachodnie i Północne oraz zapowiadał przeprowadzenie reform. PKWN został uznany przez Z.R. jako reprezentant narodu polskiego. Pod koniec lipca gdy wojska radzieckie zbliżały się do Warszawy, Polacy zdecydowali się na przystąpienie do walki o wyzwolenie stolicy. 1 sierpnia 1944 r. Armia Krajowa rzuciła do walki ok.36 tys. żołnierzy. Wybuch powstania zaskoczył Niemców, ale nie wszystkie akcje zakończyły się sukcesem walczących. Reakcja aliantów zachodnich była dwuznaczna. Przez cały miesiąc nie wydano żadnego oświadczenia w sprawie polskiej . Stalin wykorzystał wybuch powstania do zniszczenia Warszawy i jej powstańców rękami niemieckimi. Klęska Powstania i niepowodzenia akcji „Burza” ułatwiły powstanie tzw. Polski Lubelskiej. Nowa władz opierała się na sile wojska, działaczach partyjnych, uzależnionych całkowicie od Armii Czerwonej. 31 grudnia 1944 r. PKWN został przekształcony w Rząd Tymczasowy oparty na działaniach komunistycznych, realizujących cele radzieckie. Decydujący wpływ na rozwój sytuacji w Polsce miała konferencja w Jałcie – luty 1945 r. Alianci uzgodnili stanowisko w sprawie granic i sposobu powołania rządu, którego głównym reżyserem był J. Stalin. Granice Rzeczypospolitej miały być przesunięte na zachód /utrata terenów zabużańskich i przyrost terytorialny na północy i zachodzie/. Władzę wykonawczą miał przejąć rząd utworzony z członków Rządu Tymczasowego, oraz części polityków z Londynu i konspiracji. Decyzje konferencji przekonały Polaków, iż los Polski zależy od Związku Radzieckiego i traktowano je jako „nowy rozbiór Polski” tym razem dokonany przez sojuszów. W marcu 1945 r. przywódcy Polski Podziemnej po nawiązaniu kontaktu z władzami radzieckimi zostali podstępnie aresztowani i wywiezieni do Moskwy. Wzmocniło to pozycję komunistów w mających nastąpić rokowaniach, dotyczących powołania nowego rządu. Dopiero 28 czerwca 1945 r. na podstawie porozumień moskiewskich został utworzony Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej wkrótce uznany przez Wielką Trójkę za legalny rząd Polski. Koniec działań wojennych, rozpad Państwa Podziemnego i utworzenie T. R. J. N. zamykały pierwszy etap dziejów Polski rządzonej przez komunistów, dając początek stalinizmu w Polsce.