Hydrosfera - notatka

HYDROSFERA – wodna powloka Ziemi.
Calkowita objetosc wód na Ziemi – 1 390 000 000 km3
W tym:
- 96,5% - Wszechocean
- 1,7% - wody podziemne
- 1,7% - ladolody i lodowce
- 0,5% - rzeki, jeziora, bagna i biosfera

obieg wody – ustawiczne przemieszczanie sie wody przy równoczesnej zmianie jej stanu skupienia.
maly obieg – obieg wody wywolany parowaniem i sublimacja, dyfuzja pary wodnej, jej przenoszeniem wraz z powietrzem etc.
wielki obieg – przechodzenie wody krazacej w wode zwiazana w litosferze i jej powrót do malego obiegu w procesach metamorfozy i magmatycznych.
retencja wody – czasowe zatrzymanie wody w zlewni, opózniajace jej odplyw.
transpiracja – parowanie z roslin .
infiltracja – wsiakanie w wode.
zródlo – punktowy wyplyw wody na powierzchnie Ziemi.
bilans wodny – zaleznosc wody przybywajacej i ubywajacej z danego obszaru w danym czasie.

Podzial mórz:
- przybrzezne – oddzielone od oceanu lancuchem wysp lub pólwyspami, np. Beringa, Ochockie, Japonskie
- miedzywyspowe – oddzielone od oceanu archipelagami wysp: Jawajskie, Celebes
- sródziemne miedzykontynentalne – wyraznie oddzielone od pelnego oceanu, komunikujace sie z nim
tylko waskimi ciesninami i otoczone ladami – Sródziemne, Arktyczne, Karaibskie
- sródziemne wewnatrzkontynentalne – laczace sie z oceanem takze przez waskie, ale plytkie ciesniny i
polozone wewnatrz jednego ladu
- otwarte – szeroko polaczone z oceanem, a oddzielone od niego podmorskim progiem – Pólnocne, Arabskie

ZRÓDLA:

a) zstepujace:
- warstwowe – powierzchnia ziemi przecina warstwa wodonosna i na granicy z warstwa nieprzepuszczalna tworzy sie zródlo.
- szczelinowe – powierzchnia ziemi przecina szczeline, która wyplywa woda.
- rumowisko- woda plynaca w gruzie skalnym wydostaje sie na powierzchnie na kontakcie z warstwa nieprzepuszczalna .

b) wstepujace:
- dolinne – tworza sie na skutek wciecia doliny rzecznej w warstwe wodonosna
- szczelinowe – powierzchnia ziemi przecina szczeline, której wylot polozony jest wyzej jak doprowadzajace kanaly.
- przelewowe – woda w warstwie przepuszczalnej ulozonej ukosnie, podnosi swój poziom i na kontakcie z warstwa nieprzepuszczalna nastepuje jej odplyw.
- uskokowe – w wyniku ruchów tektonicznych zostal przerwany bieg warstwy wodonosnej i wzdluz lustra uskoku wydostaje sie woda.



Ladolody i lodowce górskie:

Glacjologia-nauka o lodowcach i ladolodach
Powstanie lodowców i ladolodów okreslaja odpowiednie warunki klimatyczne: przede wszystkim obfite opady atmosferyczne w postaci sniegu i ujemne temp. powietrza i zaglebienia terenu. Warunki takie panujaca obszarach górskich oraz w wysokich szerokosciach geogr. kuli ziemskiej. Na tych terenach w ciagu roku, wiecej sniegu przybywa niz w rzeczywistosci topnieje.
elementy lodowca: pole firnowe, jezor lodowcowy i czolo. Granice wiecznego sniegu – granice powyzej której moga powstac lodowce. Ich wysokosc zalezy od temp. i warunków lokalnych.
Ok. 85% obszarów zlodowacialych kuli ziemskiej przypada na Antarktyde, 12% na Grenlandie, 3% stanowia lodowce górskie.
Wspólczesnie istniejace masy lodowcowe dzielimy na:
-lodowce górskie wystepuja w wysokich górach swiata
-czapy lodowcowe zwane lodowcami fieldowymi powstaja na obszarach pln. Europy(Islandia, Norwegia)
-ladolody(lodowce kontynentalne)-potezne wypukle pokrywy lodowe, poruszajace sie szerokim frontem we wszystkich kierunkach, splywajacy lód tworzy tzw. lody szelfowe, które zalamuja sie daja poczatek górom lodowym. Zjawisko to nosi nazwe cielenia sie lodowca. Najwiekszy lodowiec szelfowy na ziemi tworzy Bariera Rossa. Drugi co do wielkosci obszar pokryty ladolodem to Grenlandia.
Dzialalnosc ladolodów i lodowców

1.DZIALALNOSC EROZYJNA:
*detersja – wygladzanie podloza skalnego
*detrakcja –wyorywani bloków i okruchów z podloza skalnego
*egzaracja –zdzieranie materialu róznego pochodzenia przez czolo nasuwajacego sie ladolodu.
#Formy dzialalnosci erozyjnej=rysy, bruzdy, zadziory, wyglady, mutomy (doskonale wygladzone podluzne garby i pagórki o kierunku zgodnym z ruchem lodowca), barnice.

2.DZIALALNOSC TRANSPORTOWA:
~moreny: material pochodzacy zarówno ze zniszczenia scian skalnych wznoszacych sie ponad powierzchnia lodowca, jak tez zniszczenia podloza:
*morena powierzchniowa-bloki, glazy, okruchy i pyly nagromadzone na powierz. lodowce
*morena wew –material pochodzi przewaznie z obszaru firnowego, jest na ogól nierównomiernie rozmieszczony w masie lodowcowej.
*morena boczna-ciagnie sie po obu stronach jeziora lodowego, w postaci walów. Jest to material pochodzacy z niszczenia, glównie odpadania zwietrzeliny ze scian skalnych.
*morena denna-bywa róznie wyksztalcona, w zaleznosci od termicznego typu lodowca. Znajduja sie ona w spodniej czesci lodowca.
*morena czolowa–(na nizu Polski)ciagi pagórków i wzgórz o wys. od kilku do kilkudziesieciu m., które powstaly w czasie jego dluzszego postoju. Material akumulowany jest bezposrednio przy krawedzi ladolodu -> morena czolowa akumulacyjna. Material wycisniety lub pchniety przez czolo ladolodu->morena czolowa spietrzona.

3.DZIALALNOSC WÓD LODOWCOWYCH:
*pola sandrowe(sandry)-rozlegle piaszczysto–zwirowe strózki naplywowe wód wyplywajacych na przedpole lodowca
*ozy–dlugie, waskie i zwykle krete waly lub ciagi wzgórz, niejednokrotnie o dl. kilku lub kilkunastu km, odpowiadaja one rzekom plynacym w tunelach ladowych
*kemy-okraglawe lub wydluzone pagórki lub wzgórza o wys. od kilku do kilkudziesieciu m., które powstaly w wyniku osadzenia terenu w obrebie szczelin i rozpadu lodowca
*drumliny – niewysokie owalne pagórki i wzgórza wydluzone zgodnie z kierunkiem ruchu ladolodu. Tworzyly sie w wyniku erozji glacjalnej starszych osadów lodowcowych tzw. pola drumlinowe
*jeziora rynnowe- powstaja w wyniku erozji wód plynacych pod lodowcem